Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej otrzymała pokojową Nagrodę Nobla
Większa tajemnica przed ogłoszeniem zwycięzcy oraz niespotykana liczba 199 oficjalnych kandydatów były głównymi tematami dysput wokół tegorocznej pokojowej Nagrody Nobla. Najmłodsze, bo liczące sobie 104 lata historii, wyróżnienie noblowskie od lat wzbudza kontrowersje, ponieważ w przeciwieństwie do nagród z chemii czy medycyny rzeczywiście karkołomnym zadaniem jest wskazanie tej jednej osoby lub organizacji, która najbardziej broni pokoju w świecie.
Na dodatek w okresie minionych 20-25 lat pokojowy Nobel przestał być nagrodą wyłącznie w dziedzinie walki przeciwko zbrojeniom i wojnom, jak pierwotnie chciał szwedzki wynalazca dynamitu i fundator nagrody, Alfred Nobel. W 2004 r. pokojowego Nobla otrzymała Wangari Maathai, kenijska działaczka ekologiczna, a w 2003 r. Szirin Ebadi, irańska prawniczka i obrończyni praw człowieka. Jeszcze wcześniej, w roku 1992, była to działaczka indiańska Rigoberta Menchu z Gwatemali, a w 1986 r. Elie Wiesel z USA, żydowski pisarz, więzień Auschwitz, promotor historycznej pamięci o Zagładzie.
Tym razem już podczas politycznych przedbiegów, czyli na etapie zgłaszania kandydatur, a także na gorącej giełdzie potencjalnych zwycięzców najwięcej mówiło się o powrocie do źródeł. Nikt nie miał wątpliwości, że teraz po ten wyjątkowy laur sięgnie osoba lub organizacja naprawdę związana z działaniami na rzecz zapobiegania wojnom albo wręcz ktoś, kto – jak zapisywał to w testamencie Alfred Nobel – faktycznie przyczynia się do „likwidacji lub redukcji istniejących broni”.
I tak się stało. Tegoroczny pokojowy Nobel przyznany został Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej i bezpośrednio jej dyrektorowi generalnemu, Egipcjaninowi Mohamedowi El Baradeiemu – za zapobieganie wykorzystywaniu energii nuklearnej do celów militarnych oraz starania o możliwie najbezpieczniejsze wykorzystanie tej energii do celów pokojowych. „W okresie, kiedy groźba broni nuklearnej znów narasta, Norweski Komitet Noblowski pragnie podkreślić, że temu zagrożeniu trzeba stawić czoło przez możliwie jak najszerszą współpracę międzynarodową”, napisano w uzasadnieniu nagrody.
Powrót do źródeł sprawił, że protestów i wątpliwości co do wyboru zwycięzcy było mniej niż rok czy dwa lata temu. Większość komentatorów uznała tę decyzję za rozsądną i uprawnioną, choć np. ruch Greenpeace ogłosił, że jest zaszokowany przyznaniem nagrody agencji, która gra podwójną rolę – z jednej strony, „nuklearnego żandarma”, z drugiej, „promotora energii nuklearnej”.
Dla pięcioosobowej komisji norweskiego parlamentu, która przyznaje nagrodę, jest to dobry powód, by nadal omijać w wyborach np. polityków (patrz: ramka „Pokojowy Nobel inaczej”) – jak napisał bowiem włoski „Il Reformista”: „Ten Nobel, jak te naukowe, jest (też) za konkretną robotę”.
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) powstała w 1957 r. i jest jedną z organizacji systemu ONZ. Celem MAEA jest prowadzenie i rozwijanie badań nad praktycznym zastosowaniem energii jądrowej oraz rozwojem wiedzy o pokojowym wykorzystaniu takiej energii, ułatwianie wymiany informacji naukowej i technicznej, a także szkolenie specjalistów w tym zakresie. Innym statutowym zadaniem MAEA jest opracowywanie metod i standardów bezpieczeństwa urządzeń wykorzystujących energię atomową oraz bezpieczeństwa pracy personelu zatrudnionego w urządzeniach jądrowych. MAEA prowadzi też inspekcje wykorzystywania materiałów radioaktywnych i warunków pracy urządzeń, przygotowuje umowy międzynarodowe dotyczące współpracy państw w tej dziedzinie, w tym także w razie katastrofy atomowej. Ma stałą siedzibę w Wiedniu – członkami agencji jest obecnie 137 państw.
Pokojowy Nobel inaczej
* Aż trzykrotnie laureatem pokojowej Nagrody Nobla – w latach 1917, 1944 i 1963 – był Międzynarodowy Czerwony Krzyż. Z kolei założyciel MCK, Szwajcar Henri Dunant, otrzymał to wyróżnienie w 1901 r.
* W 1973 r. komitet wyróżnił dwóch autorów pokoju między USA i Wietnamem, sekretarza stanu USA, Henry’ego Kissingera, oraz wietnamskiego ministra spraw zagranicznych Le Duc Tho. Jednak nagrodę przyjął tylko Amerykanin.
* W 1979 r. rytuał ceremonii wręczania Nagrody Nobla złamała laureatka z tego roku, Matka Teresa z Kalkuty, która odmówiła udziału w tradycyjnym uroczystym bankiecie z tej okazji – apelując, by pieniądze przeznaczone na bankiet rozdać biednym. Życzenie to zostało uszanowane – bankiet odwołano.
* Wśród nominowanych do pokojowej Nagrody Nobla byli także – choć wydaje się to nieprawdopodobne – Józef Stalin oraz Adolf Hitler. Nazistowski führer w 1935 r. zakazał zresztą obywatelom Trzeciej Rzeszy przyjmowania noblowskich wyróżnień – w odwecie za przyznanie wtedy pokojowego Nobla niemieckiemu pacyfiście i pisarzowi krytykującemu hitleryzm, Carlowi von Ossietzky’emu. W efekcie w latach 30. trzech niemieckich uczonych nie odebrało nagród w dziedzinie chemii i medycyny.
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy