Świat wg OBOP

Autor: Idalia Mirecka | 23 lutego, 2003

Polski Instytut Gallupa bada nasze upodobania od 45 lat Od badania codziennego życia Polaków poprzez telemetrię aż do zaawansowanych analiz konsumenckich – tak można w skrócie podsumować 45 lat istnienia Ośrodka Badania Opinii Publicznej. Ale OBOP, powołany do życia w 1958 r., był pierwszą w historii Polski instytucją badania opinii publicznej i jedyną placówką badawczą tego typu w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Droga do powstania OBOP była długa i mozolna. Podczas gdy na Zachodzie po powstaniu Instytutu Gallupa badania opinii publicznej rozwijały się prężnie, w PRL władza nie chciała nawet słyszeć o powstaniu niezależnej instytucji tego typu. Dopiero sprzyjające fakty: odwilż po okresie stalinowskim, zmiana ekipy rządzącej i fala „odnowy” po Październiku umożliwiły próby stworzenia pracowni tego typu. Naiwność prezesa Korzenie OBOP wywodzą się z Klubu Krzywego Koła, będącego we wczesnym okresie (lata 1955-1956) jednym z ośrodków zrzeszających radykalną młodą inteligencję. W ramach klubu jedną z najbardziej twórczych sekcji problemowych była Sekcja Diagnostyki Społecznej. Założyło ją i prowadziło siedmiu socjologów: Czesław Czapów, Wacław Makarczyk, Stanisław Manturzewski, Aleksander Matejko, Andrzej Rażniewski, Andrzej Siciński i Zygmunt Skórzyński. Właśnie oni zainicjowali utworzenie pierwszego w Polsce instytutu badań opinii publicznej. Chcieli oni wykonywać prace usługowe w zakresie socjologii dla różnych instytucji. Głównym inspiratorem powstania instytutu był Czesław Czapów, który pracował w kierowanym przez Andrzeja Czerniawskiego Biurze Listów przy Polskim Radiu. Do biura przychodziło w tym okresie wiele listów od osób chcących się podzielić swoimi problemami. Czapów zajmował się analizą tych listów i opracowywał na ich podstawie sprawozdania dotyczące problemów społecznych w kraju. W tym samym czasie w radiu istniała też Pracownia Socjologiczna, która powstała w ramach Biura Studiów i Ocen Programu PR. Pracownia zajmowała się głównie analizą sprowokowanych przez audycje listów na temat programu radiowego. Wreszcie w lutym 1958 r. powstała Redakcja Badania Opinii Publicznej przy Biurze Listów, a jesienią tego samego roku OBOP został powołany do życia jako samodzielna placówka. Wieloletnia pracowniczka OBOP, socjolog Janina Sobczak, wspomina, że ówczesny prezes Komitetu ds. Radia i Telewizji, Włodzimierz Sokorski, zgodził się na ten pomysł, bo sądził, że wyniki badań dostarczą ciekawych danych do audycji radiowych. Pierwsi klienci Szybko okazało się, że badania opinii publicznej są w Polsce potrzebne i jest dla nich miejsce. Z ośrodkiem zaczęły współpracować organizacje młodzieżowe, MON, Główny Komitet Kultury Fizycznej, Państwowa Komisja Cen, kopalnia w Turoszowie, Zakłady Azotowe w Puławach oraz sekretarz KW PZPR w Szczecinie. Jedne z pierwszych przeprowadzonych ankiet dotyczyły polityki mieszkaniowej i stosunku do redukcji pracowników w zakładach pracy. W 1963 r. dla Zakładów Radiowych im. Róży Luksemburg OBOP wykonał pierwsze w Polsce badanie marketingowe, dotyczące nasycenia rynku radioodbiorników i planowanych zakupów. Wynikało z niego, że 51% respondentów kupiłoby najchętniej radioodbiornik z drewnianą skrzynką, a 18% wolało radio z plastikową. W 1958 r. pracownicy ośrodka wykryli, że w roczniku statystycznym podano nieprawdziwą liczbę mężczyzn w wieku poborowym. W badaniu na próbie losowej w województwie szczecińskim próba zrealizowana w grupie mężczyzn w wieku 18-24 lata odchylała się od założonej. Po wielu analizach okazało się, że realizacja ankiet jest w porządku, a błąd wynikł z zafałszowanej, zaniżonej w roczniku statystycznym liczby mężczyzn w wieku poborowym. Dwa lata później ustalono, że do śniadania Polacy piją przede wszystkim kawę zbożową. Ankiety z tamtych lat ukazują obraz społeczeństwa, które wbrew oczekiwaniom władzy wcale nie było socjalistyczne. „Z badań wyłania się obraz ludzi zmęczonych kłopotami dnia codziennego, spragnionych spokoju i życia na przyzwoitym poziomie; ludzi, którzy szczęście rodzinne przedkładają nad inne dążenia (…)”, pisała Janina Sobczak. W 1971 r. OBOP rozpoczął cykliczne badania znajomości marek. Jedno z pierwszych badań tego typu przeprowadzono na zlecenie CPN. Okazało się, że markę znało 59% respondentów (w 1988 r. wskaźnik ten wzrósł do 78%). OBOP przez lata borykał się z problemami finansowymi, technicznymi, lokalowymi i personalnymi. Nawet główni specjaliści, zajmujący się opracowywaniem wyników i ich interpretacją, długo nie mieli etatów, a pensje były