Chile chce nowej konstytucji

Chile chce nowej konstytucji

Po 40 latach, w tym 30 latach demokracji, 14,8 mln Chilijczyków zostało wezwanych do podjęcia decyzji w sprawie losów pinochetowskiej konstytucji z 1980 r. Głosujący

25 października opowiedzieli się zdecydowanie za zakończeniem okresu przejściowego, rozpoczętego plebiscytem z 1988 r., kiedy to obywatele powiedzieli Pinochetowi „nie”. Celem Pinocheta jako naczelnika państwa była konstytucja, która skupiała w jego ręku całą władzę i zabezpieczała go przed narodem. Tym razem na pytanie, czy chcesz nowej konstytucji, zdecydowana większość (według wstępnych danych 78%) powiedziała „tak”.

Podobnie jednoznaczny był wybór ciała, które opracuje tekst nowej konstytucji. Będzie to Konwencja Konstytucyjna, złożona ze 155 osób, która ma zostać wybrana w kwietniu 2021 r., a nie Konwencja Mieszana z 50-procentowym udziałem parlamentarzystów. Konwencja będzie zobowiązana do opracowania tekstu nowej ustawy zasadniczej w ciągu dziewięciu miesięcy, z możliwością jedynego przedłużenia terminu o trzy miesiące. Tekst zostanie poddany obowiązkowemu głosowaniu w referendum w 2022 r.

„Dzisiaj zwyciężyły społeczeństwo obywatelskie i demokracja, spokój nad przemocą”, oświadczył prezydent Sebastián Piñera po zapoznaniu się z wolą wyborców.

Plebiscyt jest najważniejszym osiągnięciem olbrzymiego ruchu protestów, które trwały od 18 października 2019 r. Przewodniczący Partii Komunistycznej Guillermo Teillier, który wraz z sześcioma innymi członkami partii wchodzi w skład Izby Deputowanych, nawoływał do masowego udziału w plebiscycie, aby m.in. wyeliminować możliwość zaskarżenia wyniku, gdyby udział wzięła mniej niż połowa uprawnionych.

Niska frekwencja była realnym zagrożeniem, bo od 2012 r. głosowanie w Chile przestało być obowiązkowe. Na przykład w drugiej fazie wyborów prezydenckich w 2017 r. głosowało 49% upoważnionych. Tym razem jednak oczekiwano dużego udziału, bo społeczeństwo, zwłaszcza ludzie młodzi, znacznie bardziej interesuje się polityką. Ostatecznie, mimo pandemii, frekwencja sięgnęła 50%.

Jedną z centralnych kwestii, którymi zajmie się Konwencja Konstytucyjna, będzie system rządów, a przedmiotem dyskusji będą m.in. gospodarka liberalna, prawa socjalne, decentralizacja i autonomie konstytucyjne niektórych instytucji, w tym banku centralnego.

Zanim doszło do plebiscytu, sytuacja w Chile była bardzo napięta. 18 października, w pierwszą rocznicę rewolty społecznej przeciw drożyźnie i tydzień przed najważniejszym wyborem ostatnich trzech dekad, w stolicy kraju – Santiago de Chile, podpalono dwa kościoły. Według danych policji w centrum miasta, na słynącej ze zgromadzeń Plaza Italia, zebrało się co najmniej 25 tys. osób. Demonstranci wyszli na ulice mimo pandemii i obostrzeń zakazujących spotkań w przestrzeni publicznej powyżej 50 osób.

Początkowo demonstracja w stolicy miała pokojowy przebieg. Na Plaza Italia zgromadzili się głównie młodzi ludzie, chociaż widziano także rodziny, dzieci i osoby starsze. Były batucady (bicie w bębny), występy żeńskich zespołów i muzyka na żywo. Manifestowano pod flagą chilijską i flagą Mapuczów, rdzennej ludności Chile. Ich liczbę ocenia się na 500 tys. Osiedlają się głównie w stolicy i jej okolicach. Ich zdaniem państwo i kapitał prywatny pozbawiają ich prawa do spuścizny po przodkach. Reagują na to podpaleniami transportów drewna, napadami na gospodarstwa właścicieli ziemskich i zabójstwami karabinierów w X regionie kraju.

Do udziału w demonstracji na Plaza Italia nie dopuszczono partii politycznych ani związków zawodowych. Kiedy pojawił się na niej burmistrz stołecznej gminy Recoleta, komunista Daniel Jadue, usłyszał groźby i obelgi. Według różnych sondaży Jadue jest najlepszą kandydaturą lewicową i centrolewicową przed wyborami prezydenckimi w 2021 r.

W ciągu dnia dochodziło do pojedynczych incydentów, chuligańskiej konfrontacji między kibicami dwóch stołecznych klubów piłkarskich i ataku na budynek korporacji Mutual de Seguridad, zajmującej się wypadkami w miejscu pracy. Poważne zamieszki miały miejsce po południu. W dzielnicy Puente Alto grupa ok. 300 młodych osób w kominiarkach obrzuciła koktajlami Mołotowa komisariat policji. W dzielnicy Padre Hurtado manifestanci zaatakowali koszary policyjne. Przed zapadnięciem nocy został zaatakowany komisariat w dzielnicy Pedro Aguirre Cerda. Wszystkie te dzielnice są zamieszkane przez ubogich. W miejscowości Coquimbo, ok. 500 km na północ od Santiago, grupa młodych ludzi atakowała policjantów i budowała barykady.

W okolicy Plaza Italia podpalono kaplicę karabinierów San Francisco de Borja, która w ostatnim czasie była celem wielu ataków, oraz wieżę historycznego kościoła Wniebowstąpienia i kancelarię parafialną. Według policji winne podpaleń są grupy młodzieży. W sieciach społecznościowych pojawiło się zdjęcie dziewczyny, która chwali się zniszczeniem wnętrza świątyni. W różnych częściach stolicy i w innych miastach kraju doszło do plądrowania supermarketów i stawiania barykad.

W związku z aktami przemocy w poniedziałek, 19 października, w pałacu prezydenckim, Palacio de La Moneda, odbyła się narada z udziałem prezydenta, ministrów oraz dyrektora generalnego policji, Maria Rozasa. Po spotkaniu minister spraw wewnętrznych Víctor Pérez oświadczył, że zamieszki wywołały „grupy mniejszościowe, dążące do przemocy i aktów wandalizmu wymierzonych we własność publiczną i prywatną”. „Na przemoc zamierzamy odpowiedzieć bronią, jaką dysponuje demokracja i prawo”, dodał.

Szef policji, Mario Rozas, poinformował, że w całym kraju rozlokowano ok. 44 tys. karabinierów. W czasie zamieszek zginęła jedna osoba, wśród rannych było 116 policjantów i żołnierz marynarki wojennej, zatrzymano 580 osób.

Zapowiedź przyjęcia nowej konstytucji nie oznacza spadku napięć. Mobilizacji prawicy w obronie dotychczasowego porządku towarzyszyć będzie jeszcze radykalniejsza mobilizacja sił lewicowych i centrowych. Tak jak pod koniec lat 80. Chile staje się prekursorem zmian w Ameryce Łacińskiej.

 

Fot. Reuters/Forum

Wydanie: 2020, 45/2020

Kategorie: Świat
Tagi: Lech Miodek

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy