To miejsca wyjątkowe. Służą dzięciołom do wyprowadzenia potomstwa oraz jako całoroczne miejsca ukrycia i odpoczynku Wykuwanie dziupli należy do najważniejszych elementów biologii rozrodu dzięciołów, określanych jako dziuplaki pierwotne, czyli ptaki samodzielnie tworzące dziuple. W krajowej awifaunie do dziuplaków pierwotnych, oprócz dzięciołów, należą także sikory: czubatka, uboga i czarnogłówka, przy czym potrafią one przygotować dziuple tylko w miękkim, silnie spróchniałym drewnie. Co innego dzięcioły – preferencje poszczególnych gatunków wobec drzew oraz sposobów umieszczania w nich dziupli są zróżnicowane. (…) Wśród europejskich dzięciołów występują gatunki wyspecjalizowane pod względem gatunków drzew gniazdowych, a także generaliści wykorzystujący rozmaite drzewa. Specyficzne potrzeby dzięciołów dotyczą gatunków drzew, ich rozmiarów, stanu zdrowotnego i otoczenia. Podstawowym parametrem jest średnica drzewa – musi ona być na tyle duża, by pomieściła dziuplę. Najwyższe wymagania pod tym względem ma oczywiście dzięcioł czarny, najniższe – dzięciołek wykuwający dziuple nawet w czeremchach i leszczynach. Okazuje się jednak, że nawet dzięcioły o niewielkiej masie ciała często wykuwają dziuple w grubych drzewach, ponieważ są one trwalsze, a dzięki temu ich lokatorzy czują się bezpieczniej. Większość dzięciołów wybiera drzewa o miękkim drewnie (oczywiście jeśli ma taką możliwość), bo wykuwanie komory w takim substracie jest łatwiejsze, trwa krócej i wymaga mniejszego nakładu energii. Z kolei twardość drewna to parametr charakteryzujący poszczególne gatunki drzew – twarde są m.in. dęby, buki i modrzewie, a miękkie osiki, wierzby, brzozy. Poziom twardości jest także zależny od stanu zdrowotnego drzewa, obniża go zwłaszcza zgnilizna powodowana przez grzyby – dlatego większość dzięciolich dziupli powstaje właśnie w drzewach zaatakowanych przez grzyby, zamierających lub martwych, często złamanych. (…) Mimo to dziuple wykute w zdrowym, twardym drewnie są znacznie trwalsze, a ich właściciele lub następni lokatorzy mogą je użytkować przez wiele lat, nie tracąc energii i czasu na coroczne tworzenie nowych. Kolejne zagadnienie, na razie niezbyt dobrze rozpoznane, to różnice mikroklimatyczne wewnątrz dziupli wykutych w żywych i martwych drzewach. Dziuple w drzewach żywych mają wyższą wilgotność niż te ulokowane w martwych, co może wpływać na tempo rozwoju piskląt; są także zasiedlane przez odmienne gatunki grzybów mikroskopowych. Większość dzięciołów tworzy pewne skupiska dziupli, wykuwając kolejne komory w tym samym drzewie lub w drzewach rosnących blisko siebie. Możemy znaleźć drzewa z pojedynczymi dzięciolimi dziuplami, jak i pnie z kilkoma dziuplami wykutymi w kolejnych latach. Najczęściej nowe dziuple pojawiają się poniżej tej wykutej na początku. (…) Największym zainteresowaniem wśród dzięciołów cieszą się drzewa liściaste – aż sześć gatunków wykuwa dziuple lęgowe wyłącznie lub niemal wyłącznie w nich. Są to dzięcioły: białogrzbiety, białoszyi, średni, zielony, zielonosiwy oraz dzięciołek. Najmniej wybredne są dzięcioł duży i dzięcioł czarny, które drążą dziuple zarówno w drzewach liściastych, jak i w iglastych (głównie w sosnach), przy czym proporcje wybieranych gatunków drzew wykazują dużą zmienność regionalną. (…) Najmniej wybredny podczas wyboru gatunku drzewa gniazdowego jest dzięcioł duży. W Europie dziuple tego plastycznego ekologicznie ptaka znaleziono w ponad 50 gatunkach drzew – zarówno rodzimych, jak i obcych, rosnących we wszystkich typach lasów i zadrzewień. Na podstawie danych z ponad 500 kart gniazdowych zgromadzonych w Kartotece Gniazd i Lęgów Uniwersytetu Wrocławskiego wykazano, że w Polsce dziuple dzięciołów dużych znajdowały się w co najmniej 21 gatunkach drzew. Niemal trzy czwarte z nich zostało wykutych w drzewach liściastych, pozostałe w iglastych. Najwięcej dziupli zaobserwowano w drzewach martwych lub osłabionych. (…) Polskie dzięcioły duże najliczniej wykuwały dziuple w dębach (15%), brzozach (14%), olchach i sosnach (po 13%). Osiki stanowiły 9% drzew dziuplastych, wierzby – 7%. Udział dwóch ostatnich gatunków drzew w polskich lasach jest bardzo mały i wynosi poniżej 1%. Wynika z tego, że dla dzięciołów dużych najatrakcyjniejsze jako drzewa gniazdowe są właśnie wierzby i osiki, gdyż ptaki wybierały je znacznie częściej, niż można by tego oczekiwać na podstawie ich dostępności w lesie. Dziuple znajdowały się niemal wyłącznie w pniach, a tylko wyjątkowo w konarach. Badania przeprowadzone w Puszczy Białowieskiej
Tagi:
Wydawnictwo Paśny Buriat
