Eureka

Autor: Przegląd | 4 marca, 2007

wykłady
Akademia Europejska dla maturzystów
W Szkole Głównej Handlowej w Warszawie rozpoczęła działalność Akademia Europejska Dariusza Rosatiego. Będzie to bezpłatny kurs przygotowawczy do matury z wiedzy o społeczeństwie, a także do zdawania na prawo, europeistykę, dziennikarstwo, politologię czy ekonomię. Akademia Europejska to cykl siedmiu cotygodniowych zajęć i warsztatów prowadzonych przez wybitnych profesorów Szkoły Głównej Handlowej oraz nauczycieli warszawskich szkół średnich. Zajęcia są bezpłatne, odbywają się w soboty w budynkach warszawskiej uczelni. Początek 24 lutego. Więcej informacji oraz formularz zgłoszeniowy na stronie www.akademiaeuropejska.eu.

zwierzęta
Świecące monstrum
Wielka kałamarnica (Taningia danae) ma na dwóch ze swoich długich ramion duże fotofory, czyli narządy emitujące światło. Niedawno naukowcom udało się po raz pierwszy uwiecznić ich możliwości na filmie. Podczas ekspedycji na południowy wschód od Japonii wykonano zdjęcia tego głowonoga na głębokości 240-940 m. Widać na nich ostre błyski światła wyzwalane podczas ataku drapieżnika na ofiarę. Mają one na celu oślepienie i zdezorientowanie zdobyczy. Wykryto też inny rodzaj bioluminescencji. Dłuższe błyski trwają nawet do 8,5 sek. i nie są związane z polowaniem. Zdaniem naukowców, kałamarnice w ten sposób porozumiewają się w ciemnościach.

fizyka
Jak uczyć o elektryczności
Zestaw pozwalający zbudować np. zasilaną owocami baterię do zegarka opracowali naukowcy z Instytutu Fizyki Akademii Pomorskiej w Słupsku w ramach unijnego projektu edukacyjnego Supercomet 2. Jego celem jest stworzenie atrakcyjnego kursu do nauki fizyki w szkole średniej. Po wakacjach kurs powinien trafić do szkół w 14 krajach Unii Europejskiej i Norwegii. „Kurs ma pomóc uczniom w zrozumieniu zjawisk fizycznych i zachęcić ich do studiowania nauk ścisłych”, wyjaśnia dr Tomasz Wróblewski. Zestaw do nauki o zjawiskach nadprzewodnictwa, elektryczności i magnetyzmu będzie się składał z przewodnika metodycznego dla nauczycieli, multimedialnej płyty CD dla uczniów, programu komputerowego oraz pudełka z przedmiotami codziennego użytku, które posłużą do przeprowadzenia doświadczeń.

medycyna
Uszkodzenia DNA sprzyjają nowotworom
Polscy naukowcy wykazali, że zaburzenie współdziałania dwóch enzymów odpowiedzialnych za naprawę DNA wpływa na rozwój nowotworu. Wyniki ich badań zostały opublikowane w prestiżowym piśmie „Journal of the National Cancer Institute”.
Jak wyjaśnia prof. Jarosław Kuśmierek z Zakładu Biologii Molekularnej Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN, w każdym żywym organizmie tlenowym powstają bardzo aktywne cząsteczki, nazywane reaktywnymi formami tlenu (RFT). Należą do nich wolne rodniki tlenowe, odpowiadające m.in. za starzenie się, liczne choroby i powstawanie zmian nowotworowych. Każda komórka posiada też system obrony przeciw RFT, złożony z antyoksydantów i enzymów naprawczych. Jeżeli równowaga między działaniem tych cząsteczek zostanie zaburzona, rodniki tlenowe wchodzą w reakcje ze składnikami komórki, niszcząc białka, błony komórkowe i DNA. Uszkodzenia DNA prowadzą natomiast do mutacji będących podłożem procesów nowotworowych. Nie wiadomo, czy korzystne działanie enzymów naprawczych można wzmocnić. Prof. Kuśmierek zaleca w każdym razie stosowanie diety bogatej w antyoksydanty (tzn. dużo jarzyn i owoców).

fizyka
Wstążeczka na Harvardzie
Uwaga, to nie żart! Na Uniwersytecie Harvarda przeprowadzono doświadczenia nad techniką skręcania wstążek. Fizyk Buddhapriya Chakrabati razem z grupą studentów za pomocą specjalnego urządzenia skręcał i rozkręcał z różną siłą wstążeczki. W ten sposób udało mu się sformułować udowodnione matematycznie wnioski. Po pierwsze, loczki można zrobić tylko z wstążek plastikowych, te z włókien naturalnych nie dadzą się ułożyć. Po drugie, nieprawdą jest, że po wstążce trzeba przeciągać nożyczkami szybko. Ważne jest równomierne przyłożenie siły i ruch ze stałą prędkością. Powstałe w ten sposób loczki są trwałe.

demografia
Będziemy żyć dłużej
Z badań przeprowadzonych przez GUS, Rządową Radę Ludnościową i Komitet Nauk Demograficznych wynika, że w naszym kraju nie będzie przybywać dzieci, a długość życia się zwiększy. Wzrośnie również liczba emigrantów. Już w 2010 r. na sto kobiet będzie przypadać 110 dzieci (obecnie 124). Natomiast średnia długość życia Polaka będzie stale rosnąć. Obecnie średnia długość życia mężczyzny w naszym kraju to 70,4 lat, a kobiety 78,8 lat. W 2030 r. będzie wynosić 77,6 lat – dla mężczyzn i 83,3 – dla kobiet. Za 25 lat w Polsce ubędzie 2,5 mln ludzi, którzy wyemigrują na stałe w poszukiwaniu pracy. Polacy, których zostanie około 35,7 mln, będą zmuszeni wyprowadzić się z drogich, dużych miast na wieś.

biotechnologia
Fabryka tkanek
Wizje z powieści science-fiction zaczynają się spełniać. Szkocka firma biotechnologiczna Cellartis zamierza we współpracy z uniwersytetem w Glasgow skonstruować fabrykę automatycznie produkującą ludzkie tkanki. Ma ona ruszyć za trzy lata. Jako „surowiec” posłużą komórki z ludzkich embrionów. Naukowcy mają nadzieję, że w ten sposób uda im się uzyskać komórki serca i wątroby, na których będzie można testować nowe terapie. Powyższe plany brzmią nieco makabrycznie, dyrektorzy Cellartis zapewniają jednak, że dla rozpoczęcia „produkcji” nie trzeba będzie niszczyć kolejnych embrionów, wystarczą zgromadzone już „zapasy” komórek macierzystych.

biotechnologia
Pączki z kofeiną
Fantazja niektórych naukowców nie zna granic. Dr Robert Bohannon, prezes firmy biotechnologicznej Onasco z Karoliny Północnej, twierdzi, że opracował rewelacyjną metodę dodawania kofeiny do ciast, które mimo to nie będą miały gorzkiego smaku ziaren kawy. Jeden kofeinowy pączek będzie stanowił odpowiednik dwóch filiżanek kawy. Odpowiednio spreparowane ciastka i pączki mają pomagać osobom, których nawet kilka filiżanek kawy nie uwalnia od uczucia senności. Zainteresowanie wynalazkiem zgłosiły już takie sieci cukierni i kawiarni jak Krispy Kreme, Dunkin’ Donuts i Starbucks.

medycyna
Rocznica przeszczepu
Mija 10. rocznica pierwszego w Polsce przeszczepu szpiku kostnego od niespokrewnionego dawcy. Został on przeprowadzony w Klinice Hematologii i Transplantacji Szpiku Śląskiej AM w nocy z 17 na 18 lutego 1997 r. Dawcą szpiku dla 35-letniej wówczas Urszuli Jaworskiej była 47-letnia Holenderka, matka pięciorga dzieci. Od tamtego czasu w Polsce wykonano 720 takich zabiegów. Polskie rejestry dawców szpiku są wciąż ubogie – liczą ok. 35 tys. osób. Chętnych do przekazania potrzebującym szpiku jest znacznie więcej, problemem są jednak koszty ich przebadania – nawet kilka tysięcy złotych od osoby. Na świecie rocznie przeprowadza się 50 tys. przeszczepów szpiku, w tym 15 tys. alogenicznych – czyli od drugiego człowieka. Światowe rejestry liczą ok. 10 mln honorowych niespokrewnionych dawców szpiku. Najwięcej potencjalnych dawców – odpowiednio 6,5 mln i ponad 1 mln osób – jest w USA i Niemczech. I to z tych krajów pochodzi szpik dla Polaków.

socjologia
Praca ma sens?
78% aktywnych zawodowo Polaków uważa, że ich praca jest ważna i ma sens. Podobna liczba rodaków ocenia swoją pracę jako interesującą, a co szósty ocenia, że praca pozwala na pełne wykorzystywanie posiadanych kwalifikacji. Takie informacje płyną z najnowszych badań CBOS.
Pewność zatrudnienia deklaruje 61% pracujących, niespełna 25% liczy się z możliwością utraty pracy. Znacznie gorzej wypada ocena wynagrodzenia. 36% Polaków uważa, że ich praca przynosi dobre zarobki, tyle samo jest przeciwnego zdania. Niestety, 57% osób pracujących zawodowo twierdzi, że ich praca nie łączy się z zadowalającymi świadczeniami socjalnymi. Tylko co trzeci pracownik jest pod tym względem usatysfakcjonowany.

medycyna
Szkodliwy sport wyczynowy?
Ekstremalny sport wyczynowy może powodować uszkodzenie mięśnia sercowego. Do takiego wniosku doszli kardiolodzy z kliniki Gasthuisberg w belgijskim Leuven. Przebadali oni belgijskich i holenderskich sportowców, przede wszystkim intensywnie trenujących kolarzy. U wielu wykryto podobny wzór choroby – potencjalnie groźne dla życia zaburzenia pracy mięśnia sercowego, mające początek w prawej komorze, a także osłabioną wydajność tej właśnie komory sercowej. Lekarze nie są pewni, czy te dolegliwości są następstwem wad genetycznych, czy też wyczynowego uprawiania sportu. Kardiolog Hein Heidbuchel ostrzega jednak: „Prawdopodobnie istnieje granica treningu, której przekroczenie powoduje, że serce zawodzi”.

psychologia
Czym jest depresja
O ile nie mamy wątpliwości, że astma, rak czy zapalenie płuc to ewidentnie ciężkie choroby, to depresję uważamy za domenę artystów czy przejaw nadwrażliwości. W naszej kulturze istnieje głęboko zakorzeniony stereotyp osoby będącej w depresji. Autor książki „Czym jest depresja”, Peter D. Kramer, łamie ten stereotyp i przedstawia depresję jako schorzenie, które zmienia całkowicie sposób postrzegania, czyni niezdolnym do życia w społeczeństwie i przytłacza umysł w taki sposób, że chory traci kontakt ze światem zewnętrznym. W książce znajdziemy najnowsze podejścia naukowe, biologiczne i humanistyczne oraz prawdziwe historie widziane oczyma praktykującego psychiatry. Ta książka nie próbuje podsuwać gotowych rozwiązań, jak sobie radzić z depresją, ale daje szerokie spojrzenie na to, czym jest ta choroba, a przede wszystkim czym jest ona dla nas.
Peter D. Kramer, Czym jest depresja, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2007

internet
Śląscy policjanci w sieci
Śląska Biblioteka Cyfrowa (ŚBC) zaprezentowała zbiory należące do powstałego w Katowicach Ogólnopolskiego Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939”. W kolekcji znalazły się fotografie i rękopisy funkcjonariuszy Policji Państwowej i Policji Województwa Śląskiego, z których wielu zamordowano w czasie II wojny światowej, m.in. w Katyniu, Twerze i Charkowie. Oryginały pamiątek przechowywane są w siedzibie stowarzyszenia. Materiały zostały zdigitalizowane i opublikowane w ŚBC dzięki staraniom Biblioteki Śląskiej.
Śląska Biblioteka Cyfrowa powstała w ub. roku na mocy porozumienia pomiędzy Biblioteką Śląską a Uniwersytetem Śląskim. Jej zbiory dostępne są nieodpłatnie dla wszystkich niekomercyjnych użytkowników internetu.