„Jacek i Agatka”, „Miś Uszatek”, „Pszczółka Maja”, „Reksio”… – widzowie tęsknią za dobranockami w starym wydaniu
W programie telewizyjnym nie ma ważniejszej pozycji od dobranocki. Wszystkie polskie rodziny układają swój dzienny rozkład zajęć tak, by wykorzystać moment, kiedy dzieci zasiadają przed telewizorami, a rodzice mają wreszcie chwilę spokoju.
A milusińscy są najwierniejszymi widzami. Według danych OBOP, statystyczne dziecko spędza przed telewizorem 2 godziny 45 minut dziennie. Dlatego wszystkie stacje telewizyjne starają się przyciągnąć dzieci do oglądania właśnie swoich programów. W efekcie doba to zbyt mało, żeby obejrzeć wszystkie skierowane do nich audycje nadawane w ciągu jednego dnia.
Ale czy z pozoru niewinne dobranocki są naprawdę nieszkodliwe? – Nie wszystkie, ale od pewnego czasu jest z tym lepiej – mówią zgodnie mamy i ze wzruszeniem wspominają własne dobranocki. No właśnie, jakie bajki wspominamy z rozrzewnieniem? I czy oglądają je nasze pociechy?
Swojskie klimaty
Początki dobranocek były równie siermiężne jak ówczesne czasy. Na ekranie bywało szaro i nudno, ale autorzy robili, co mogli, by ratować sytuację.
Jako jedni z pierwszych w dziejach polskich dobranocek narodzili się Jacek i Agatka. Byli bohaterami popularnej w latach 60. bajki autorstwa Wandy Chotomskiej. Po raz pierwszy zagościli na antenie 2 października 1962 r. Laleczki zaprojektował Adam Kilian, głosu użyczyła Zofia Raciborska. Wykonanie było proste: na dwie dłonie w czarnych rękawiczkach zatknięto piłeczki pingpongowe z dorysowanymi buziami. Jacek był przedszkolakiem, a Agatka chodziła do szkoły. Była więc bardziej doświadczona i opiekowała się bratem. Przez 11 lat obecności na ekranie telewizja nadała ponad 1100 odcinków tej bajki.
Jacek i Agatka nie mieli zbyt dużej konkurencji. W latach 60. dzieci mogły oglądać „Misia z okienka”. Sympatyczny miś prowadził rozmowy ze swoim opiekunem. Najpierw był nim Mieczysław Czechowicz, a potem Bronisław Pawlik.
W 1964 r. na ekranie zadebiutowała „Gąska Balbinka” stworzona jeszcze w latach 50. przez Annę Hoffman. Napisane przez Marię Terlikowską teksty czytała Danuta Mancewicz. Życie gąski obracało się wokół relacji z jej mamą oraz przyjacielem, sepleniącym kurczakiem Ptysiem. Balbinka cieszyła się ogromną sympatią, ale do czasu, kiedy w 1967 r. pojawił się Reksio. Biały kundelek w żółte łaty szybko podbił dziecięce serca.
Bolek i Lolek – czyli jeden duży, drugi mały – powstali, jak głosi legenda, na specjalne zamówienie. Pierwowzorami postaci mieli być Jan i Roman, synowie twórcy tej bajki, Władysława Nehrebeckiego. Bracia wspominali, że zapytali ojca, dlaczego nie zrobi filmu o nich. I dostali wspaniały prezent. W niektórych odcinkach, na życzenie dziewcząt, Bolkowi i Lolkowi towarzyszyła Tola – znak, że również płeć żeńska może przeżywać przygody.
Uwielbiany był też „Miś Uszatek”. Dzięki temu lalkowemu serialowi Czechowicz został etatowym polskim „misiem”. Pod koniec każdego odcinka Uszatek wyglądał przez okno, co dla milusińskich oznaczało jedno: trzeba iść spać. Piosenka ze słowami „Pora na dobranoc, bo już księżyc świeci”, oczywiście śpiewana głosem Czechowicza, weszła do klasyki polskiego repertuaru.
W dobranockach nie zabrakło wątku patriotycznego. Pojawił się w „Porwaniu Baltazara Gąbki”. Smoka Wawelskiego wspomagały wybitne osobistości: król Krak, profesor Gąbka i włoski kucharz Bartłomiej Bartolini herbu Zielona Pietruszka. Ich przeciwnikiem był tajemniczy człowiek w pelerynie – szpieg z Krainy Deszczowców.
Poczciwością przyciągała za to wędrująca po polskich dróżkach Pyza. Rozpoczęła swój żywot, uciekając z łyżki przed włożeniem do garnka. Zaś beztroska cechowała małego, białego kotka Filemona, który właził w każdą dziurę. Z tarapatów ratował go starszy i doświadczony (a przy okazji dla kontrastu czarny) Bonifacy, spoglądający na poczynania malucha z wygodnego miejsca na przypiecku. Treści dydaktyczne pojawiały się też w filmach z serii „Pinio i Dominik”. Słoń Dominik (czyli skarbonka, która ożyła) musiał jeść witaminy, by pozostawać dużym. W jego ślady szły dzieci.
W „Zaczarowanym ołówku” bohater szczęściarz potrafił stworzyć wszystko, co tylko przyszło mu na myśl. Z rozmaitymi pomysłami mieliśmy również do czynienia w „Pomysłowym Dobromirze”. W ten sposób dzieci poznały rysunkowe wcielenie McGyvera. Różnica polegała na tym, że Dobromir nie mógł liczyć na działanie zaczarowanego pisaka i wszystko musiał skonstruować sam.
Czeski film
Rekordy popularności biły bajki czechosłowackie. Większość z nich dzieci zawdzięczają czeskiemu pisarzowi Vaclavowi Cztvrtekowi. To właśnie on, autor licznych książek dla dzieci, powołał do życia Makową Panienkę i motyla Emmanuela, Żwirka i Muchomorka oraz rozbójnika Rumcajsa.
Postacie Żwirka i Muchomorka stworzył czołowy czeski animator, Zdenek Smetana. Sprawdziła się tu niezawodna reguła dobierania bohaterów na zasadzie przeciwstawności. Właśnie dlatego Żwirek jest wysoki i mądry, a Muchomorek – mały i niegrzeszący rozwagą. Ta dobranocka była opowieścią o dozgonnej przyjaźni.
Pozytywnym bohaterem okazał się także poczciwy rozbójnik Rumcajs, zamieszkujący razem żoną Hanką i synkiem Cypiskiem las w Jiczynie. Dla dzisiejszych feministek film byłby nie do przyjęcia, bo państwo Rumcajsowie stanowili stereotypową rodzinę: Rumcajs wykonywał swoją pracę, a Hanka zajmowała się domem. Ale tak naprawdę był ucieleśnieniem wzorowego ojca, zawsze broniącego ogniska domowego. Przykładnie zachowywał się także mały, poczciwy i z pozoru niezaradny Krecik.
Powiewem wielkiego świata wśród dobranocek były przygody białego delfina Uma. W przeciwieństwie do ludzi był ostoją łagodności i dobroci. Zjawiał się zawsze, gdy ktoś znalazł się w potrzebie.
W niedzielę telewizja serwowała milusińskim pół godziny luksusu w postaci „Pszczółki Mai”. Maja i jej przyjaciele nieustannie byli zajęci ratowaniem innych i ucieczkami przed wrogiem, czyli… człowiekiem. Pszczółka miała wiernego kompana – leniwego Gucia, a oboje mieli doradcę – pasikonika Filipa w cylindrze. Właśnie on odwodził ich od co bardziej ryzykownych poczynań.
Potem na polskich ekranach pojawiły się Smerfy i kolorowe kreskówki Disneya, zaś „stare” bajki pomału zaczęły znikać z ekranów.
Zmiany na lepsze
Zmieniły się bajki, zmienili się ich bohaterowie. Poczciwe zwierzątka o jakże ludzkich cechach zostały zastąpione przez fantastyczne stwory: Spidermana, Batmana, pokemony. – W niegdysiejszych dobranockach wszelkie działania podejmowane są wspólnie, co wymaga od bohatera pokonania egocentryzmu. Podstawowe sytuacje wyboru to dylematy między lojalnością wobec przyjaciół a dbałością o własne interesy. Właściwa decyzja jest oczywiście tylko jedna: przyjaciele są najważniejszym punktem oparcia bohatera, działa z nimi i dla nich, musi więc za wszelką cenę dbać o nich i o dobre stosunki w najbliższym otoczeniu. Bardzo mocno podkreślana jest także bezinteresowność: tylko źli bohaterowie żądają wynagrodzenia np. za pomoc, bohater pozytywny pomaga powodowany wyłącznie altruizmem – tłumaczy Dominika Cieśla z Instytutu Języka Polskiego UW. – Ale bajki zmieniają się. W miejsce nieodżałowanego Misia Uszatka wkracza perwersyjna Czarodziejka z Księżyca i jej roznegliżowane koleżanki, a telewizja, odstawiwszy na półki dawne artystyczne animacje z bratnich krajów, karmi nas produkowaną na jedno kopyto kolorową sieczką. Owszem, oferta jest znacznie bogatsza, ale maluchom i rodzicom pewnie trudno jest się pozbierać.
W efekcie większość dzisiejszych dobranocek ma niewiele wspólnego ze swoimi poprzednikami. Zamiast dydaktycznych treści prędzej można znaleźć w nich obelgi. „Oddaj mu to, głupku”, „Dopadniemy cię, draniu”, „Pobijemy lub zginiemy” – krzyczy jeden z bohaterów do drugiego w filmie nadawanym przez jedną z komercyjnych stacji. Wymianie zdań towarzyszy bitwa. Nawet jeśli bajka niesie jakieś pozytywne przesłanie, ginie ono w ferworze walki.
Na szczęście popularność kolejnych filmów rysunkowych trwa krótko. Przez Polskę przetoczyła się moda na serial animowany „Pokemony”. Dorośli ze zdumieniem zauważali, że dzieci znają imiona wszystkich stworków – bohaterów serialu. Na szczęście okazały się kolejnym krótkotrwałym produktem kultury masowej napędzanej przez producentów zabawek.
Sytuacja zmienia się także w TVP. Telewizja powtarza odcinki „Reksia” czy „Rumcajsa”. Również dostępny w sieciach kablowych kanał Minimax od kilku miesięcy w poniedziałki emituje tylko polskie filmy animowane i kukiełkowe.
Tymczasem dzisiejsze 20- i 30-latki ściągają z Internetu melodyjki z dobranocek do telefonów komórkowych. Duże wzięcie ma muzyka z „Bolka i Lolka” oraz „Reksia”. Ciekawe, która z obecnych bajek zostawi taki ślad w umyśle dzisiejszych młodych widzów?
Nasze ulubione dobranocki
Gumisie. Cała rodzinka siadała przed TV – śmiechu było co niemiara. Ale to w czasach, gdy mój syn był „dobranockowy”. Za moich czasów to tylko „durny” Jacek z Agatką. Wtedy, jak pokazali raz na jakiś czas „Gąskę Balbinkę”, to było już nieco lepiej. A na święta puszczali „Bolka i Lolka”, ale to było dawno, dawno temu…
(Bejotka)
„Żwirek i Muchomorek”, ależ to była nastrojowa bajka z piękną muzyką i – co niedawno odkryłem – kolorowa! Ech…
(piko)
Moją dobranocką wszechczasów są „Sąsiedzi” – pamiętam, jak prawie popłakałam się ze śmiechu na docinkach, kiedy remontowali mieszkanie (ach… to malowanie ścian, wciągali fortepian albo budowali lotnie). Na drugim miejscu umieszczam polskie Muminki (a nie późniejszą japońską animację), a to dlatego, że miały dla mnie niesamowicie mroczny i lekko zakręcony klimat. Trochę się tej bajki bałam, ale nie mogłam oderwać się od telewizora.
(dagny)
Wymienię tytuły tych, które mnie naprawdę fascynowały i na które czekałem baaardzo!!!
1. „Sąsiedzi” (do dziś gwiżdżę melodyjkę).
2. „Żwirek i Muchomorek”, tez muzyka kapitalna, hmmm, jaki klimat.
3. „Wilk i zając” – pamiętam, że była kiedyś w niedzielę na zakończenie takiego programu „Tydzień”, tylko po to go oglądałem, nuuu, zajec, pagadi.
4. „Miś Uszatek” – bo klapnięte uszko ma!
(szteter)
„Zaczarowany ołówek”. Bo taki ołówek chciałam mieć i w dobranocce sprawdzałam, jaki ewentualnie użytek będę mogła z niego zrobić. Do tej pory ołówka nie zdobyłam, ale dalej próbuję i szukam.
(beciab)
Wypowiedzi pochodzą z portalu Gazeta.pl
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy