Eureka

Eureka

BIOLOGIA
Genialne mrówki
Naukowcy z Uniwersytetu w Wisconsin dokonali niedawno ciekawego odkrycia. Przy użyciu specjalistycznego mikroskopu elektronowego zauważyli, że pewien gatunek mrówek w specjalnych kieszonkach na swoim ciele nosi żywe bakterie produkujące antybiotyki. Te ostatnie z kolei chronią uprawiane przez owady grzyby przed chorobami.
Południowoamerykańskie mrówki grzybiarki, które prowadzą w gniazdach istną hodowlę grzybów, dbają o swoje mikroskopijne plantacje, dostarczając im substancji odżywczych ze specjalnego gruczołu. Naukowcy odkryli również, że poszczególne gatunki mrówek mają swoje własne bakterie dostosowane do rodzaju upraw. Zdaniem badaczy, tego typu odkrycia najdobitniej pokazują, że świat flory i fauny nieraz jeszcze nas zaskoczy.

KOSMOS
Kosmiczny rok
Takiego roku w światowej astronomii jeszcze nie było – orzekli niemal jednogłośnie naukowcy. Niemal każdy tegoroczny miesiąc naszpikowany jest startami, obserwacjami i lądowaniami. Zaczyna się spodziewanym na 15 stycznia lądowaniem na pustyni Utah pojemnika z gwiezdnym pyłem, który po przebyciu 5 mld km w końcu znajdzie się na Ziemi, dwa dni później sonda kosmiczna ma wystartować w kierunku Plutona. W marcu orbitę Wenus osiągnie sonda Venus Express, wysłana przez Europejską Agencję Kosmiczną. Naukowcy będą też bacznie się przyglądać asteroidom Ceres i Vesta w pasie asteroid między Marsem a Jowiszem. Będą kontynuowane rozpoczęte już obserwacje badawcze. Swoje obserwacje będzie prowadził teleskop Hubble’a, a po powierzchni Marsa dalej będą wędrowały łaziki Spirit i Opportunity.

MATEMATYKA
Największa z pierwszych
Co to jest liczba pierwsza? Szybkie przypomnienie wiedzy ze szkoły i odpowiedź gotowa. To taka całkowita liczba dodatnia, która dzieli się tylko przez 1 i przez siebie samą. Jednak ostatnio naukowcy z Uniwersytetu Stanowego Missouri postanowili poszerzyć te informacje i odkryli największą liczbę pierwszą. Najlepiej można ją wyrazić wzorem: dwa podniesione do potęgi 30.402.457 minus 1.
Nad odkryciem tej liczby pracowało przez kilka lat, bagatela, 700 specjalnie oprogramowanych komputerów. Ale równie ciekawe jest to, że szukanie kolejnych liczb pierwszych stało się już konkurencją na miarę światową. A między amatorami i profesjonalistami trwa coraz bardziej zażarta rywalizacja.

GENETYKA
Tajemnica czaszki Mozarta
Eksperci z Instytutu Medycyny Sądowej w Innsbrucku nie zdołali rozwiązać tajemnicy domniemanej czaszki genialnego kompozytora Mozarta, należącej od 1902 r. do Międzynarodowej Fundacji Mozartowskiej. Materiał genetyczny z dwóch zębów czaszki został porównany z DNA babki Mozarta, pochowanej w rodzinnym grobie na cmentarzu św. Sebastiana w Salzburgu. W grobowcu tym, otwartym w 2004 r., spoczywać miała także siostrzenica kompozytora. Analiza wykazała jednak, że obie kobiety pochowane w Salzburgu nie są ze sobą spokrewnione, nie ma także genetycznych związków między nimi a domniemaną czaszką Mozarta. Możliwe są różne rozwiązania tej zagadki. Kompozytor zmarł w 1791 r. w Wiedniu w wieku 35 lat i został pochowany w zbiorowym grobie na cmentarzu św. Marka. Podobno dziesięć lat później czaszkę ukradł grabarz Joseph Rothmayer. Kości na cmentarzach zapewne przenoszono wielokrotnie, toteż niewielkie są szanse na wykazanie autentyczności domniemanej czaszki kompozytora.

ASTRONOMIA
Pierwsza w tym roku kometa
Mamy pierwszy w tym roku polski sukces astronomiczny. Grzegorz Pojmański z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego jako pierwszy naukowiec w 2006 r. odkrył kometę. To już druga oznaczona przez niego kometa. Pierwszą była C/2004 R2, zarejestrowana we wrześniu 2004 r. Odkrycia były możliwe dzięki teleskopowi zaprojektowanemu i zbudowanemu przez Pojmańskiego. Już na początku stycznia zarejestrował on na zdjęciu rozmyty obiekt. W miejscu sfery niebieskiej, w którym się znajdował, nikt nie spodziewał się żadnego znanego ciała Układu Słonecznego. Od razu więc pojawiła się myśl, że może chodzić o kometę. Potwierdziły to kolejne badania. Kometę nazwaną C/2006 A1 (POJMANSKI) można teraz obserwować na półkuli południowej. Cały czas jaśnieje, bo zbliża się do Ziemi i Słońca. Najbliżej gwiazdy znajdzie się 22 lutego.

ARCHEOLOGIA
Osada sprzed tysięcy lat
W Polsce dokonano niedawno jednego z największych europejskich odkryć archeologicznych ostatnich lat. W ten sposób działka kupiona przez pewną rodzinę na niewielkim cyplu północnej krawędzi rzeki Noteć stała się skarbnicą naukową. Archeolodzy właśnie w okolicach Krzyża Wielkopolskiego natrafili na liczne narzędzia wykonane z poroża i kości. Skarb ma przynajmniej 10 tys. lat, czyli pochodzi z okresu wczesnego mezolitu. Ten środkowy okres epoki kamienia trwał od 8000 do 4800 r. p.n.e. W tym czasie ludzie zaczęli wydobywać krzemień w kopalniach odkrywkowych i produkować proste narzędzia.
W tej okolicy już prawie trzy lata temu wykopano takie narzędzia. Pracownicy Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk ustalili, że przedmioty powstały 7600 lat p.n.e. Dalsze badania ujawniły kolejne ślady osadnictwa mezolitycznego – pozostałości ogniska z fragmentami przepalonych gałęzi oraz ponad 2000 krzemiennych narzędzi: ciosaków, zbrojników czy rylców.

SOCJOLOGIA
Ile kosztuje zabawa?
Wiele naszych zachowań było już mierzonych i ocenianych. Tym razem Ipsos, w ramach raportu „Gastronomia-HoReCa-On Trade-terra incognita?”, postanowił się przyjrzeć, ile mieszkaniec Warszawy czy Wrocławia jest w stanie wydać na weekendowe szaleństwo. Stwierdzono, że w Warszawie jeden szalony wieczór kosztuje średnio 90 zł od osoby. We Wrocławiu można się bawić już za 54 zł. Tyle płaci się łącznie za wejściówki, napoje (w tym alkoholowe), przekąski, taksówki i papierosy. Średnia długość trwania mody na dany lokal wynosi 15 miesięcy.
Ten ostatni szczegół jest wyjątkowo ważny dla warszawiaków, którzy częściej od wrocławian zwracają uwagę, czy jakieś miejsce jest na topie. Wśród najpopularniejszych napojów alkoholowych niezmiennie króluje piwo. W Warszawie na drugim miejscu jest wódka, a we Wrocławiu – drinki przygotowane przez barmana. W obu miastach jedna trzecia osób odwiedzających lokale chodzi do pubów, klubów czy dyskotek raz w tygodniu.

BIOLOGIA
Znokautowany wirus
Kolejny wirus unieszkodliwiony! Tym razem chodzi o tzw. rotawirusa, odpowiedzialnego za ostrą biegunkę, wymioty, wysoką gorączkę, a w końcu odwodnienie u dzieci w wieku przedszkolnym. Do tej pory kontakt z wirusem kończył się dla małego pacjenta długim pobytem w szpitalu i podawaniem kroplówek. Każdego roku na skutek zakażenia umierało w krajach rozwijających się ponad 500 tys. dzieci.
Teraz jednak wszystko wskazuje na to, że naukowcom udało się opracować skuteczną szczepionkę przeciwko rotawirusowi. Testy leków o nazwie Rotateq (firmy Merck) i Rotarix (GlaxoSmithKline) już zostały przeprowadzone na 130 tys. małych Brytyjczyków, Belgów, Finów, Niemców, Włochów i Szwedów, a także na dzieciach z Meksyku, Gwatemali i Tajwanu. Szczepionka Rotateq była skuteczna w 98%, a Rotarix w 85%. Lekarze nie zanotowali żadnych poważniejszych efektów ubocznych.

INTERNET
Konkurencja online
NetArt, właściciel serwisu Nazwa.pl, zdecydował się ostatnio na ostry zjazd cenowy przy rejestracji domen. W promocji „Ścinamy ceny!” krajową domenę regionalną można mieć już od 6,90 zł, a domenę polską – od 29,90 zł. Wiadomo już, że chodzi tu o walkę o klienta między Nazwą.pl a innym sprzedawcą domen – Home.pl. Obie firmy tak bardzo obniżają ceny, że ich posunięcia coraz częściej balansują na granicy opłacalności. Home.pl zaoferował niedawno dodatkowe kupony o wartości 200 zł na reklamę w wyszukiwarce Google, a Nazwa.pl od jakiegoś czasu dodaje oprogramowanie antywirusowe o tej samej wartości. Klienci sami mogą wybrać, co jest im bardziej potrzebne.
Obie firmy liczą na bardzo duży napływ nowo rejestrowanych domen.

MEDYCYNA
Walka z autyzmem
Z początkiem 2006 r. w krajach Unii ruszają badania epidemiologiczne dotyczące stopnia zachorowalności na autyzm. W projekt zaangażowali się też specjaliści z Polski. Liczba chorych na autyzm z każdym rokiem wzrasta. Jeszcze do niedawna współczynnik rozpowszechnienia tej choroby był stały i wynosił ok. 4,5 przypadków na 10 tys. żywych urodzeń. Pierwsze negatywne symptomy wzrostu zachorowań pojawiły się w latach 80. XX w., głównie w Wielkiej Brytanii, Ameryce Północnej i Japonii.
Najnowsze współczynniki rozpowszechnienia autyzmu mówią o 17-40 przypadkach na 10 tys. urodzeń. To oznacza nawet dziewięciokrotny wzrost w ciągu ostatnich 20 lat.
Ciągle niewiele wiadomo o przyczynach powstawania tej choroby. Zdaniem naukowców, nie bez znaczenia są nieprawidłowości genetyczne, czynniki środowiskowe (zatrucia metalami ciężkimi, reakcje na szczepienia, antybiotykoterapia) czy zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego (zakażenia, alergie).

TECHNOLOGIA
Laser w kosmos
Najdłuższy wysłany promień lasera ma od niedawna 24 mln km. Taka transmisja była możliwa jedynie dzięki połączeniu pojazdu kosmicznego Messenger z Ziemią. David Smith z amerykańskiego Centrum Lotów Kosmicznych NASA w Maryland poinformował, że promienie były wysyłane pulsowo w obu kierunkach. Czyli ze stacji naziemnej w kosmos i z Messengera na Ziemię. Na razie nie przekazywały żadnych informacji, ale właśnie do przesyłania danych mają być w przyszłości stosowane.
Do tej pory w komunikacji na olbrzymią odległość, głównie w badaniu przestrzeni kosmicznej, używano mikrofal. Ulegają one jednak rozproszeniu, co może znacznie ograniczać ilość przesyłanych danych. Promień lasera jest bez porównania bardziej zwarty i ukierunkowany. Dlatego od 2011 r. to właśnie on w sondzie Messenger będzie służył do badania powierzchni Merkurego. Wysyłane i odbijane promienie pozwolą zmierzyć i odwzorować wysokość terenu.

 

Wydanie: 03/2006, 2006

Kategorie: Nauka

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy