Eureka

Eureka

ARCHEOLOGIA

Żołnierski grób
Archeolodzy niemieccy odkryli pod Nördlingen w Bawarii masowy żołnierski grób z wojny 30-letniej, a w nim około 50 szkieletów. W grobowcu odnaleziono także paciorki różańca, francuskie monety oraz szczątki mundurów. 3 sierpnia 1645 r. pod Nördlingen rozegrała się bitwa, w której armia francusko-hesko-weimarska pod wodzą księcia Kondeusza zmierzyła się z wojskiem cesarskim i bawarskim, którym dowodził baron Franz von Mercy. W zaciekłej batalii zwyciężył Kondeusz, po obu stronach zginęło około 8 tys. ludzi, w tym baron von Mercy. Prawdopodobnie archeolodzy natrafili na kości żołnierzy francuskich, zajmujących podczas boju pozycję na prawym skrzydle, które zostało doszczętnie rozbite przez cesarskie hufce. To już drugi znany grób z wojny 30-letniej. W ubiegłym roku w Brandenburgii natrafiono na szczątki kilkudziesięciu żołnierzy poległych w bitwie pod Wittstock (1636 r.).

ZDROWIE

Komputerowy nałóg

Na świecie stale rośnie liczba osób chorobliwie uzależnionych od internetu i komputera, ale choroba ta nie jest oficjalnie uznana. Zamierza to zmienić psychiatra z USA Jerald Block. W artykule na łamach „American Journal of Psychiatry” domaga się uznania takiego uzależnienia za zaburzenie wymagające leczenia psychiatrycznego. Powołuje się przy tym na raport rządu Korei Południowej, zgodnie z którym 210 tys. obywateli tego kraju, przeważnie ludzi młodych, znalazło się w szponach komputerowego nałogu. 10 osób zmarło, gdyż tak długo siedziały w kawiarniach internetowych, aż w naczyniach krwionośnych wytworzyły się im skrzepy. Także niemieccy lekarze uważają ten problem za bardzo poważny. W Moguncji otwarto pierwszą w RFN klinikę dla osób uzależnionych od internetu.

Migdały dobre na serce
Od dawna wiedziano, że jedzenie migdałów chroni przed chorobami serca. Dwa nowe studia udowodniły, że migdały są bardziej „przyjazne sercu”, niż do tej pory przypuszczano, ponadto zmniejszają ryzyko innych chorób: nowotworów żołądka i prostaty. „Migdały, zawierające znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, poprawiają kontrolę poziomu cukru we krwi i odgrywają rolę antyutleniacza. Ma to pozytywny wpływ na zdrowie serca – a przecież obniżają także poziom złego cholesterolu we krwi”, oświadczył współautor jednego z tych studiów, dr Cyril Kendall z uniwersytetu w Toronto. Uczestnicy eksperymentu przez 16 tygodni poprzez konsumpcję migdałów pokrywali jedną piątą zapotrzebowania na kalorie. Po tym okresie zawartość złego cholesterolu LDL w ich krwi spadła o 9%. Ale uwaga – migdały są bardzo kaloryczne: 10 dag to 572 kcal.

Wielorazowe jednorazówki
Co najmniej w 80% szpitali jednorazowy sprzęt medyczny ze względów oszczędnościowych jest ponownie sterylizowany i używany. To dane nieoficjalne, gdyż nikt się do tego nie przyznaje. A niestety chałupnicza resterylizacja może być przyczyną zakażeń wewnątrzszpitalnych, których liczbę szacuje się nawet na kilkadziesiąt tysięcy rocznie. Rozwiązania są dwa: albo rezygnacja z ponownego używania sprzętu, albo profesjonalne reprocesowanie wyrobów medycznych prowadzone z zachowaniem odpowiednich standardów. W Belgii, Danii, Holandii, Niemczech, Szwecji i na Słowacji reprocesowanie jest prawnie uregulowane i dozwolone, we Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Hiszpanii, Portugalii, Włoszech i Czechach zabronione. Grecja, Estonia, Litwa, Łotwa i Polska tej sprawy nie uregulowały. Temu problemowi poświęcona była konferencja zorganizowana przez Europejskie Stowarzyszenie Reprocesowania Wyrobów Medycznych EAMDR pod patronatem Narodowego Instytutu Zdrowia. Najważniejszy wniosek z niej płynący to konieczność zerwania z hipokryzją i wprowadzenia przynajmniej częściowych regulacji prawnych, co pozwoliłoby na rozwój rynku takich usług, a to z kolei przełożyłoby się na obniżenie ich cen.

EKOLOGIA

Kangur na efekt cieplarniany

Miliony ton metanu trafiają rocznie do atmosfery za sprawą stad bydła, zwiększając efekt cieplarniany. To skutek rozkładu celulozy, głównego składnika pożywienia. Ssaki nie wytwarzają w przewodzie pokarmowym enzymów rozkładających celulozę. Proces rozkładu może się odbywać dzięki drobnoustrojom produkującym enzym celulazę. Bakterie zawarte w żołądku krowy, owcy czy kozy powodują wydzielanie metanu. Bakterie zawarte w żołądku kangura – nie. Australijczycy, których same stada owiec liczą 100 mln sztuk (drugie po sektorze energetycznym źródło emisji gazów cieplarnianych w Australii – 14%), wpadli więc na pomysł przeniesienia flory bakteryjnej kangura do żołądków bydła. Wyizolowanie kangurzych bakterii octanowych potrwa około trzech lat, potem trzeba będzie przeszczepić je bydłu i sprawdzić, czy wyprą bakterie metanowe.

ZWIERZĘTA

Ekspansywna ostryga
Ostrygi Crassostrea gigas rozprzestrzeniają się szybko wzdłuż północnych wybrzeży Atlantyku. Do Francji zaczęto je sprowadzać z Japonii na początku lat 70., gdy epidemie zniszczyły hodowle ostrygi jadalnej (Ostrea edulis) i portugalskiej (Crassostrea angulata). Do rozmnażania potrzebują wody o temperaturze 18-20 st. C. Do lat 90. takie warunki miały na południe od linii Loary. Teraz, na skutek ocieplenia, podobne mają w Bretanii, gdzie w latach 1990-2003 temperatura wód powierzchniowych rosła średnio o stopień rocznie. Crassostrea gigas mogą żyć zarówno w wodach słodkich, jak i słonych, tworzą wielkie kolonie pokrywające skały i nabrzeża. Spotykane są także w Holandii, Niemczech i Irlandii.

KSIĄŻKI

Inteligentni w łóżku
Czy namiętność po kilku latach małżeństwa jest możliwa? Dlaczego wygasa, choć para nadal się kocha? Dlaczego przyjście na świat dziecka zapowiada sypialnianą katastrofę? Odpowiedzi na te pytania udziela amerykańska psycholog, która od 20 lat pracuje z parami narzekającymi na nudne życie seksualne mimo bycia w udanych związkach. Esther Perel twierdzi, że wszystkiemu winna jest… skłonność do równouprawnienia i budowania zażyłości. Całkowita szczerość to gwóźdź do trumny namiętności. Pożądanie zaś nie kieruje się tymi samymi zasadami co demokratyczne społeczeństwo – tu po prostu chodzi o władzę! Żeby zatem seks w związku rozsadzał ściany alkowy, należy porzucić wszelkie demokratyczne idee. Terapeutka podpowiada znudzonym parom, jak walczyć z erotycznym wypaleniem, a robi to w sposób błyskotliwy i dowcipny, przede wszystkim zaś przekonująco. Kto zatem chciałby polemizować ze stwierdzeniem „Im więcej bliskości, tym mniej seksu”, koniecznie powinien sięgnąć po „Inteligencję erotyczną”.
Esther Perel, Inteligencja erotyczna. Seks, kłamstwa i domowe pielesze, tłum. Magdalena Zielińska, Znak, Kraków 2008

BOTANIKA

Ach, co za zapach
W ogrodzie botanicznym w St. Paul w Minnesocie zakwitł rzadko spotykany kwiat Titan arum, zwany potocznie „kwiatem trupa” z powodu wydzielanego wtedy nadzwyczaj nieprzyjemnego zapachu. Zjawisko to zdarza się raz na 15 lat i trwa dzień lub dwa. Titan arum został odkryty w deszczowych lasach Sumatry w 1870 r. Od tego czasu zakwitł zaledwie 125 razy. Odór przypominający rozkładające się mięso przyciąga zarówno owady, które dokonują jego zapylania, jak i zwierzęta żywiące się padliną. Utrzymuje się on przez osiem godzin. Titan arum to największy na świecie kwiat. Jego wysokość może dochodzić do 3 m, jednak roślina w St. Paul ma tylko ok. 65 cm.

FIZYKA

Od bańki mydlanej do cyklonu
Kiedy naukowcy zaczynają puszczać bańki mydlane, nie znaczy to, że zdziecinnieli. Badacze z Uniwersytetu Bordeaux 1 i uniwersytetu wyspy Réunion odkryli, że zawirowania na powierzchni baniek zachowują się jak cyklony i huragany. Bańki to idealny model do badań atmosfery ze względu na podobne właściwości fizyczne – ich ścianki są bardzo cienkie w porównaniu ze średnicą (bańka o kilkunastocentymetrowej średnicy ma ściankę grubości kilku mikrometrów). Połówka bańki podgrzana została na „równiku” i ochłodzona na „biegunie”, dzięki czemu powstało na niej duże pojedyncze zawirowanie, poruszające się w sposób przypadkowy. Jego ruch porównano z trajektorią niektórych huraganów z ostatnich lat, takich jak Ivan z 2004 r., dzięki czemu udało się zmierzyć czynnik losowy, zawsze obecny w trasach huraganów. To ważne, bo o ile udaje się już przewidywać średnią trajektorię, czynnik losowy do tej pory był nieznany.

TECHNOLOGIE

Ekologiczna śmieciarka
Pierwsze na świecie śmieciarki z napędem hybrydowym wprowadziła na rynek firma Volvo Truck. Dwa pojazdy będą testowane w szwedzkich firmach komunalnych Renova i Ragn-Sells. Napęd hybrydowy to połączenie 7-litrowego silnika wysokoprężnego o mocy 320 KM z silnikiem elektrycznym, który jest wykorzystywany do ruszania z miejsca i rozpędzania pojazdu do prędkości 20 km/godz. Przy większych prędkościach włącza się silnik wysokoprężny. Po zatrzymaniu pojazdu wyłącza się on automatycznie. Ładowanie akumulatorów odbywa się poprzez odzyskiwanie energii hamowania, dzięki czemu cały układ dobrze sprawdza się przy częstym zatrzymywaniu się i ruszaniu z miejsca, a więc właśnie w warunkach miejskich. Przewiduje się, że śmieciarki z napędem hybrydowym będą zużywać o 20% mniej paliwa, o tyle też zredukowana zostanie emisja dwutlenku węgla.
Jeden pojazd jest wyposażony w dodatkowy zestaw akumulatorów, napędzający mechanizm zgniatający śmieciarki. Akumulatory są ładowane z sieci podczas nocnego postoju. Normalna produkcja ciężarówek z napędem hybrydowym rozpocznie się w 2009 r.

Doniczka z mąki i cytryny

W centrum badawczym w Poitiers we Francji opracowano ulegające całkowitej biodegradacji doniczki z materiałów roślinnych: zboża, kukurydzy i cytryny, zmieszanych z klejem i innymi dodatkami pochodzenia roślinnego. Masa taka jest podgrzewana i formowana. Wytwarzane w ten sposób doniczki są odporne na uderzenia, mogą też mieć różne kształty i kolory. Po wkopaniu w ziemię rozkładają się po około dwóch miesiącach, w zależności od wilgotności gleby, przy okazji dostarczając roślinie substancji odżywczych. Przez dwa lata testowane były w szklarniach, teraz producent, platforma badawczo-rozwojowa Valagro, wypuszcza je na rynek. Będą niestety o 20-30% droższe niż plastikowe.


Kolumny przygotowali: Aleksandra Pańko, Krzysztof Kęciek, Joanna Wielgat i Agata Gogołkiewicz

Wydanie: 16/2008, 2008

Kategorie: Nauka

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy