astronomia
Wszechświat przerósł oczekiwania
Wszechświat jest większy, niż nam się do tej pory wydawało. Taką informację podał do wiadomości międzynarodowy zespół naukowców. Badacze doszli do takiego wniosku na podstawie precyzyjnego pomiaru odległości do galaktyki M33 w gwiazdozbiorze Trójkąta.
Galaktyka Trójkąta, znana również jako M33 (Messier 33), to druga, po Galaktyce Andromedy, najjaśniejsza galaktyka spiralna na niebie. Do niedawna uczeni uważali, że leży ona w odległości 2,4 mln lat świetlnych od Słońca.
Okazało się jednak, że odległość do M33 jest większa, niż sądzono, i wynosi najprawdopodobniej ok. 3 mln lat świetlnych. Te badania mają też polski akcent. Brali w nich udział Janusz Kałużny i Barbara Mochejska z Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika w Warszawie oraz Krzysztof Stanek z Ohio State University.
medycyna
Złamany kod raka
Naukowcom udało się zrobić milowy krok w walce z nowotworami piersi i okrężnicy. Złamali kod genetyczny tych dwóch typów raka. Badania pokazały, że za ich rozwój i przerzuty odpowiadają mutacje w blisko 200 genach. Co ciekawe, do tej pory niektórych z tych genów nie podejrzewano o związki z powstawaniem nowotworów. Odkrycie dobitnie pokazało, że rak jest o wiele bardziej skomplikowaną chorobą, niż do tej pory sądzono. Rozpoznanie genetycznych mechanizmów pozwoli jednak na dobranie znacznie skuteczniejszego, bo precyzyjnie ukierunkowanego, leczenia konkretnego przypadku. Uderzanie w słabe punkty nowotworów i indywidualne leczenie „na miarę” każdego pacjenta to marzenie onkologów.
medycyna
Dwa oblicza dopaminy
Do niedawna naukowcy byli przekonani, że dopamina (czyli neurotransmiter) jest odpowiedzialna w ludzkim mózgu za odczuwanie przyjemności, a narkotyki (heroina czy kokaina) znacznie wzmacniają ten efekt. Ostatnio jednak badacze doszli do wniosku, że dopamina odpowiada również za skrajnie różne doznania, czyli ból. Na Uniwersytecie Michigan przeprowadzono badania na ochotnikach. W sposób kontrolowany zadawano im ból, drażniąc mięśnie szczęk. Za pomocą tomografii pozytronowej (PET) i rezonansu magnetycznego obserwowano jednocześnie, co się dzieje w ich głowach. Okazało się, że im ból i towarzyszący mu strach były silniejsze, tym silniej uaktywniały się w mózgu (w jądrach podstawnych) ośrodki związane z dopaminą.
popularyzacja nauki
Świat Orientu – Orient w świecie
Instytut Orientalistyczny Uniwersytetu Warszawskiego organizuje drugą edycję cyklu dyskusji pod nazwą „Świat Orientu – Orient w świecie”. Ich celem jest prezentacja współczesnej problematyki politycznej, gospodarczej, religijnej i kulturowej związanej z Azją i Afryką. Poszczególne etapy cyklu mają formę otwartych dyskusji zainspirowanych odczytami, prowadzonych przez moderatora. W tej roli występować będą specjaliści z instytutu. W spotkaniach wezmą również udział naukowcy orientaliści z innych ośrodków, dyplomaci i ambasadorzy, dziennikarze i inne osoby zajmujące się zawodowo problematyką tego regionu. Najbliższy wykład: 6 listopada 2006 r. o godz. 18.00 na Uniwersytecie Warszawskim (ul. Krakowskie Przedmieście 32, sala konferencyjna Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich, I p.). Więcej na stronie Instytutu Orientalistycznego www.orient.uw.edu.pl.
społeczeństwo
Grubasy spalają więcej benzyny
Zaskakujące wyniki przyniosły badania naukowców z uniwersytetu w Illinois. Okazało się, że w porównaniu z 1960 r. Amerykanie spalają rocznie około miliarda galonów (czyli 3,8 mld litrów) benzyny więcej. Skąd ta różnica? Amerykanie w ostatnich latach znacznie przybrali na wadze, a im bardziej obciążone auto, tym większe spalanie paliwa.
Przeliczając to na pieniądze, Amerykanie tracą z powodu swojej wagi ponad 2,2 mld dol. rocznie. Podobną zależność odkryto już dla linii lotniczych. Zwiększająca się liczba pasażerów z nadwagą przyczynia się do większego zużycia paliwa. Pytanie, czy te obserwacje okażą się dostateczną zachętą do przejścia na dietę. Pewne jest to, że problem dotyczy coraz większej części społeczeństwa. W latach 1987-2003 odsetek otyłych dorosłych Amerykanów wzrósł z 15 do 30%, a od lat 60. średnia waga Amerykanina podskoczyła o 11 kg.
astronomia
Przegapili życie na Marsie?
Naukowcy ponownie przyjrzeli się aparaturze i wynikom analiz marsjańskich lądowników Viking 1 i 2, które w 1976 r. po wylądowaniu na Czerwonej Planecie pobrały, a następnie przeanalizowały próbki tamtejszego gruntu. Badacze wykonali także testowe analizy odpowiednio dobranych próbek gleby (z pustyni Atacama). Doszli do wniosku, że stosowane wówczas metody i instrumenty nie były dostatecznie czułe, by wykryć ewentualne ślady biologiczne, chociaż pewne wyniki sugerowały ich obecność. Sprawa życia na Marsie jest więc wciąż otwarta. A na poparcie tej tezy astrobiolodzy wspominają chociażby o ziemskich bakteriach, które są w stanie wytrzymać w ekstremalnych warunkach. Mikroby zostały pobrane z antarktycznych jezior i świetnie rosły przy 28 st. C. Słowem na Marsie też dałyby sobie radę!
zwierzęta
Za dużo kruków
Od przybytku głowa może czasem rozboleć. Okazuje się, że na każdy tysiąc hektarów gruntu w regionie pilskim przypada 30 kruków. To o wiele za dużo, bo powinno ich tam być najwyżej sześć. Ptaki są pod ochroną. I na to głównie narzekają myśliwi, którzy są przekonani, że kruki bezkarnie sieją spustoszenie wśród drobnej zwierzyny. Ich zdaniem, z wyjątkiem lisów i jenotów, kruk staje się najniebezpieczniejszym drapieżnikiem zwierzyny drobnej, w tym przede wszystkim szaraków. Kruki atakują też bażanty, kuropatwy, potrafią zabić nawet koźlę sarny.
technika
Kochamy SMS-y
23% Polaków korzysta z nowoczesnych usług telefonii komórkowej, a polską osobliwością jest częste korzystanie z krótkich wiadomości SMS – wysyłamy je dwa razy częściej niż inni mieszkańcy krajów europejskich. Takie rewelacje płyną z badania Consumer Lab, działu badawczego firmy Ericsson. Badaniami zostało objętych ponad 1,5 tys. osób między 15. a 69. rokiem życia.
Rozmawiamy przez komórkę co prawda krócej niż mieszkańcy krajów zachodnich – przeciętnie 15 minut dziennie, podczas gdy Brytyjczycy 33 minuty, a Amerykanie aż
74 minuty, ale za to uwielbiamy SMS-y. Statystycznie wysyłamy ich niemal siedem dziennie. Wiadomości tekstowe inicjują też ruch w sieci, bo zazwyczaj Polacy odsyłają wiadomość tekstową lub oddzwaniają.
biotechnologia
Bakterie produkują propan
Bakterie pod dnem morskim potrafią wytwarzać propan. Do takiego wniosku doszli naukowcy z Centrum Badań Oceanicznych Stref Brzegowych uniwersytetu w Bremie. Do tej pory uważano, że naturalny propan powstaje tylko w wyniku rozkładu biomasy w warunkach wysokiego ciśnienia i temperatury. Zbadanie „bakteryjnego” propanu nie będzie łatwe. Próbki propanowych bakterii pobrane zostały z głębokości 4 tys. m oceanu i spod 400-metrowej warstwy osadów dennych koło wysp Galapagos. Naukowcy z Bremy zamierzają jednak zastosować te bakterie do wytwarzania propanu w warunkach laboratoryjnych. Być może mikroby pozwolą także na pozyskiwanie propanu z biomasy w bioreaktorach, w których obecnie produkowany jest metan. Propan jest bowiem znacznie korzystniejszym biogazem – można go łatwiej przerabiać na paliwo płynne. Być może w przyszłości dzięki oceanicznym bakteriom powstanie nowe biopaliwo dla samochodów.
technologia
Plastikowa witamina C
Polimery zdominowały nasze życie. Chemicy doszli do perfekcji w łączeniu małych cząsteczek w długie łańcuchy. W zależności od potrzeb, powstają w ten sposób albo twarde plastikowe materiały, albo też delikatne folie i pianki. Jednak do tego modelowania potrzeba często drogich katalizatorów. Co gorsza, powstaje przy tym sporo odpadów. Tym bardziej cieszy więc odkrycie naukowców z Carnegie Mellon University w Pittsburghu. Odkryli oni, że dodanie w czasie reakcji witaminy C, glukozy lub innego związku absorbującego elektrony może tysiąckrotnie zmniejszyć zużycie katalizatorów zawierających miedź. A to z kolei oznacza niższe koszty i mniej odpadów. W świecie nauki już mówi się o przełomie w metodach polimeryzacji!
technika
Szpiegowskie sterowce
Sterowce były używane do celów wojskowych w czasie I wojny światowej. Obecnie amerykańscy generałowie znów zamierzają posłużyć się tymi powietrznymi statkami. Zdaniem ekspertów, sterowce mogą doskonale wykonywać misje wywiadowcze. Na zlecenie Pentagonu koncern Lockheed Martin opracował projekt takiego aparatu powietrznego o długości 150 m, napędzanego energią solarną. Szpiegowski sterowiec, wyposażony w specjalne kamery, będzie operował na wysokości nawet 20 km, a więc już w pobliżu przestrzeni kosmicznej. Dzięki temu rozpozna teren o powierzchni 800 tys. km kw. „To więcej, niż wynosi powierzchnia Iraku lub Afganistanu”, cieszy się Ron Browning, menedżer firmy Lockheed Martin. Sterowiec ma przewagę nad samolotem wywiadowczym – może unosić się lub stabilnie krążyć nad regionem kryzysowym przez kilka miesięcy.
medycyna
Wczesne wykrycie = dłuższe życie
Rozpoczęła się Ogólnopolska Kampania Edukacyjna „Rak płuca. Wczesne wykrycie = Dłuższe życie”. Jej inicjatorem jest Stowarzyszenie Ludzi Wyleczonych z Raka Płuca. Rak płuca jest najbardziej zabójczym nowotworem złośliwym. Co roku umiera na niego w Polsce blisko 20 tys. osób, a tylko co piąta przeżywa więcej niż rok od momentu postawienia diagnozy. Dlatego celem kampanii jest poinformowanie, jakie badania powinny zostać wykonane przez osoby będące zagrożone rakiem płuca. Istotne jest również uświadomienie społeczeństwu, w tym także lekarzom, że wczesne wykrycie raka płuca daje szansę na zahamowanie lub znaczne opóźnienie rozwoju choroby. Kampania edukacyjna jest organizowana w ramach Światowego Miesiąca Walki z Rakiem Płuca, jakim jest listopad.
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy