10 lutego 1940 r. zaczęła się pierwsza masowa deportacja Polaków Łomotanie w nocy / do drzwi / do okien / Moskal krzyczał / ubierać się polskie pany* „Dn. 10 lutego 1940 roku zaczął się ruch. »Sowieci« drogi prowadzące do puszczy obstawili wojskiem, aby żaden »polski pan« nie mógł zwiać. Zimy tej było dużo opadów śnieżnych, mróz dochodził do trzydziestu kilku stopni. Przyszło do nas dwóch »lejtienantów« i milicjant. »Lejtienanci« ubrani byli po wojskowemu, a na wierzchu mieli polskie cywilne płaszcze. Każdy z nich był zaopatrzony w rewolwer. Dali nam pół godziny na spakowanie rzeczy i zrewidowali cały dom”. Tak zapamiętała wydarzenia z 10 lutego 1940 r. w Białowieży 10-letnia wówczas Hanna Świderska. Wtedy właśnie rozpoczęła się pierwsza z czterech wielkich deportacji obywateli II Rzeczypospolitej w głąb ZSRR. Po 17 września 1939 r. na terenach zajętych przez Armię Czerwoną znalazło się 12,5 mln Polaków. Deportacje były elementem stalinowskiej polityki, mającej na celu uderzenie w polskie elity i w konsekwencji sowietyzację mieszkającej tam ludności. W Związku Radzieckim, na podstawie postanowień administracyjnych, sądowych albo traktując to jako element terroru, w latach 1919-1952 przymusowo wysiedlono (głównie na Sybir) ponad 6 mln ludzi.
