Spisz się elektronicznie – rozmowa z Januszem Dygaszewiczem
1 kwietnia rusza Narodowy Spis Powszechny 2011. Potrwa do 30 czerwca. Jako pierwsi w Europie zrezygnowaliśmy z formularzy papierowych Próbą generalną przed Narodowym Spisem Powszechnym 2011, który rusza już 1 kwietnia, miał być spis rolny przeprowadzany między 1 września a 31 października 2010 r. Czy udało się dokonać całej operacji przez internet i telefon? – Udało się. Wykorzystaliśmy cztery kanały informacji. Przez internet spisało się samodzielnie 36 tys. rolników, ok. 65 tys. spisało się drogą telefoniczną. Trzeci kanał to byli rachmistrzowie wyposażeni w mobilne terminale hand-held. Dzięki temu urządzeniu mieli możliwość wpisywania danych od rolników od razu na formularze elektroniczne, a nie jak poprzednio papierowe. Był jeszcze czwarty kanał – wykazy i rejestry administracyjne, w tym zbiory PESEL, ZUS, KRUS, wykazy Agencji Rynku Rolnego i Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a także rejestry gminne. W sumie spisaliśmy ponad 1,8 mln gospodarstw bez jednej kartki papieru. Zebraliśmy też te wszystkie rejestry, w tym ok. 10 tys. gminnych zbiorów rozproszonych w różnych miejscach, i scaliliśmy to w jednolitą ogólnopolską ewidencję. Ale spisywaliście tylko część gospodarstw, nie wszystkie. – Wylosowaliśmy reprezentatywną próbę 130 tys. gospodarstw z grupy ok. 1 mln gospodarstw do 1 ha. Pozostałe, tj. mające obszar powyżej 1 ha, spisaliśmy wszystkie. Dziś mamy precyzyjnie spisane prawie 2 mln gospodarstw rolnych. Każde ma swój adres i współrzędne geograficzne, można więc je zlokalizować na cyfrowej mapie Polski. Jest też adres użytkownika gospodarstwa, który może mieszkać w zupełnie innym miejscu. W dużych miastach mieszka średnio ok. 30 tys. rolników, są wśród nich nawet warszawiacy z ul. Marszałkowskiej. Warto powiedzieć, że formularze elektroniczne umożliwiły nam kontrolę jakości wprowadzanych danych, m.in. dzięki procedurom kontroli i słownikom, w których znajdują się poprawne nazwy miejscowości i ulic. Kiedy poprawiliśmy wszystkie nieścisłości znajdujące się w rozmaitych rejestrach, nie było już pomyłek, a zebrane dane nadawały się do dalszego przetwarzania. Gdy formularze były jeszcze papierowe i w centrali dokonywano ich skanowania, błędów przy wczytywaniu danych było mnóstwo. Wtedy przez pół roku poprawiano błędy z tych formularzy. W ostatnim spisie już po miesiącu było możliwe podanie pierwszych wyników. A jak jest z bezpieczeństwem tych danych? – Dzięki ich elektronizacji poziom ochrony wyraźnie wzrósł. Ankiety z danymi osobowymi są natychmiast szyfrowane na urządzeniu, już w momencie ich zapisywania, a wysyłanie do serwerów centralnych jest szyfrowane za pomocą klucza publicznego. Nawet gdyby ktoś ukradł urządzenie, którym posługuje się rachmistrz spisowy, można je natychmiast zdalnie wyzerować. Czy taka sama technologia będzie zastosowana przy narodowym spisie powszechnym? – Ta sama. Nie będzie w ogóle formularzy papierowych. Jesteśmy jedynymi w Europie, którzy całkowicie zrezygnowali z tradycyjnego nośnika. Będziemy wykorzystywać wszystkie dostępne rejestry, bo ich jakość wydatnie się poprawiła, choć nie wszyscy są o tym przekonani. Wystarczyło za pomocą słownika nazw ulic i miejscowości skorygować adresy w różnych dostępnych rejestrach, a okazuje się, że mogą się stać bardzo przydatne do identyfikacji danych osobowych, danych o rodzinach, o gospodarstwach domowych. Mając np. tylko numer PESEL, można w innym rejestrze znaleźć adres danej osoby i na odwrót. To sprawia, że sporą część informacji można zgromadzić jeszcze przed rozpoczęciem spisu. Tym razem spisani mają zostać wszyscy. – Wszyscy mają być spisani na tzw. formularzu krótkim, który zawiera 16 podstawowych pytań. Natomiast 20% populacji, czyli w praktyce co piąte mieszkanie, zostało wylosowane do badania reprezentatywnego. Do tych mieszkań, o ile obywatel sam się wcześniej nie spisze przez internet, zapuka rachmistrz i będzie zapisywał dane na tzw. formularzu długim, który zawiera prawie 100 pytań. Rachmistrzowie przystąpią do pracy już 8 kwietnia. A skąd obywatel ma wiedzieć, że został wylosowany do wypełnienia formularza długiego? – Wystarczy wejść na stronę www.spis.gov.pl lub www.stat. gov.pl i wybrać zakładkę „Formularze spisowe”. Jest tam też formularz identyfikacyjny, do którego wpisuje się swoje dane, np. PESEL, NIP lub miejsce urodzenia i nazwisko panieńskie matki, i otrzymuje specjalne hasło dostępu. Po zalogowaniu się w systemie
