Od dyrektora banku po ślusarza – wszyscy zdejmują buty w domu. Bez względu na to, jak wygląda reszta stroju Wielkie było rozczarowanie mojego znajomego, który dopiero co zaczął pracę w Szwecji i postanowił zaprosić swoich nowych i, jak mu się wydawało, sympatycznych kolegów na piwo, a ci odmawiali mu jeden po drugim, tłumacząc się naiwnie, że nie mogą przyjść, bo… robią pranie. Już nawet nie chodziło mu o to – wyjaśniał mi potem – że nie chcieli przyjść, ale że nie byli w stanie zdobyć się na wymyślenie lepszej wymówki. Uznał, że przyjacielska atmosfera w nowej pracy to tylko pozór, a koledzy wcale go nie lubią. I myślał tak, dopóki sam nie wynajął mieszkania – bez pralki. Za to ze wspólną pralnią, w której trzeba rezerwować termin prania. I pilnować go, bo następny może się długo nie trafić! (…) Wiem, kim jesteś, ty, który nigdy nie rezerwujesz pralni, tylko wykorzystujesz cudze rezerwacje! Przejrzałam cię – przyjeżdżasz tylko na weekendy i wtedy to robisz! Wyjmujesz z suszarki cudze rzeczy, które jeszcze nie wyschły, żeby włożyć własne! Nie masz prawa ruszać cudzego prania! Zarezerwuj sobie termin i nie żeruj na innych. Twoje zachowanie jest NIE DO ZAAKCEPTOWANIA!” Taka oto wiadomość czekała na mnie na drzwiczkach pralki. Byłam jej adresatką w sposób niebezpośredni. Autor chciał zapewne, aby wszyscy, być może także (jeszcze) nieposzkodowani lokatorzy, zachowali czujność – i swoje pranie w suszarce. Główny adresat – cwany, aspołeczny typ, cichcem wpychający swoje fatałaszki do pralki, gdy kto inny ją sobie zarezerwował – to najgorszy rodzaj sąsiedzkiej zmory. Gorszy jest jedynie złodziej pralniany, wypatrujący co lepszych kąsków, takich jak markowe dżinsy na przykład. Znajoma straciła w ten sposób kilka par. Przewinieniem mniejszego kalibru, ale budzącym wielką irytację, jest pozostawienie brudnego filtra w suszarce. Widok kosmatego filtra przetykanego blond włosami i strzępkami wełny z koca sąsiadki potrafi obudzić bestię w spokojnym zwykle człowieku. Zanim bestia zaatakuje bezpośrednio, zwykle zostawia kartkę. Jak ta, którą ja znalazłam. W ten sposób szwedzka niechęć do bezpośredniej konfrontacji owocuje tzw. wściekłymi kartkami. (…) NIE DEMONIZUJMY jednak pralni. Z założenia miała ona służyć nawiązywaniu kontaktów – niektóre mają kąciki telewizyjne, biblioteczki. I czasem naprawdę można zamienić z sąsiadem parę miłych słów. Pralnia to też wdzięczny temat dla kabaretów, blogów, reklam, literatury, sztuk teatralnych. Ale pralnia ma nie tylko wymiar praktyczny i anegdotyczny. Pralnia jest polityczna! Tak, tak, prawo do czystych ciuchów to kwestia demokracji. A wspólna pralnia to symbol walki o to prawo. Dzisiaj może trudno w to uwierzyć, ale aż do lat 30. warunki mieszkaniowe w Szwecji były najgorsze w Europie. Najstraszniej było w dużych miastach, takich jak Sztokholm. (…) Kiedyś w tych pięknych kamienicach wielodzietne rodziny robotnicze tłoczyły się w wilgotnych, ciemnych, zimnych mieszkaniach. Ten brud, zimno i ciasnota określały byt, a czasem wiodły wprost w niebyt tysiące ludzi – tyfus i cholera, choroby psychiczne, gruźlica. Trudno było żyć, o utrzymaniu czystości nie mówiąc. Prało się parę razy w roku, to była ciężka, fizyczna praca, zajmująca kilka dni, a na oddawanie rzeczy do pralni i magla pozwolić sobie mogli jedynie najbogatsi. Było tak brudno i smutno, że aż politycy zainteresowali się problemem – i zaczęła się debata. A jak w Szwecji rusza debata, to zwykle prowadzi do jakichś zmian, wcześniej czy później; najczęściej później, bo tu mniej się od nas śpieszą i sprawy badają gruntownie. Do akcji wkroczyli Alva i Gunnar Myrdalowie, główni ideolodzy szwedzkiej socjaldemokracji, którzy uważali, że rozwiązanie problemu mieszkaniowego rozwiąże też masę innych problemów. Funkcjonalne domy dadzą zdrowie, spokój i ułatwią kobietom łączenie życia zawodowego z rolą gospodyni. Nie kwestionowano za bardzo tego, że to do kobiet należy większość obowiązków domowych – a wśród nich pranie, które zdaniem Alvy nie powinno zajmować kilku dni. Myrdal chciała profesjonalizacji prac domowych: odzież należy oddawać do pralni, dzieci do przedszkola, a jedzenie jeść w restauracji. Higienicznie, demokratycznie i sprawiedliwie, bo w tej koncepcji pralnie, przedszkola i restauracje miały być dla wszystkich, nie tylko dla bogatych. W takim demokratycznym społeczeństwie wszyscy poczuliby się jak w domu – Domu Ludu, Folkhemmet. (…) Jedno było
Tagi:
Katarzyna Molęda
