Jadwiga wstaje o 2.30. Do domu wraca o 19.50
W Sadach pod Poznaniem nikt nie słyszał, że firma latem kupiła za 13,7 mld dol. sieć sklepów ze zdrową żywnością. O porozumiewającym się z człowiekiem inteligentnym asystencie osobistym też cisza. Nieliczni wiedzą, że prezes jest drugim najbogatszym człowiekiem na świecie. W ogóle mało kogo obchodzi, co się dzieje w Ameryce. Tutaj ludzie w zaawansowanym stadium automatyzacji na 100 tys. m kw. mają przed sobą czerwone migające lampki i kolejne cele do wykonania.
Pobudka
Aby się tu dostać, często pokonują dziennie ponad 200 km. Jednym z nich jest Antek. Tydzień temu jego budzik nie zadzwonił. Zareagował zdyscyplinowany organizm. Zamiast jak zazwyczaj o 3.30 wstał o 3.50. Szybka kąpiel w ledwo co podgrzanej w bojlerze wodzie. Śniadanie. Kanapki do pracy. Wyprowadzenie psa. Bus z Grodziska wyrusza o 5.05. Na miejscu jest o 6.15. Zmiana zaczyna się o 6.30. Monotonne czynności przez dziesięć godzin. Dwie płatne przerwy 15-minutowe i jedna 30-minutowa na obiad, już niepłatna. Bus powrotny jest przed magazynem o 17.10. W domu Antek jest o 18.30. Kiedy ma nockę, zaczyna o 18.00, a kończy o 4.30. – Praca w systemie wahadłowym. Miesiąc dniówki, miesiąc nocki. Organizm potem szaleje – przyznaje Antek.
Jadwiga wstaje o 2.30. Toaleta. Obowiązkowa kawa dla niskociśnieniowca. Jeszcze tylko suchy prowiant. Do przystanku, z którego odjeżdża autokar z pracownikami, dojeżdża własnym samochodem. 30 km wąskiej drogi przez las. – Wiele zależy od pogody. Zima jest bardzo uciążliwa, droga nierówno odśnieżona, śliska i nieoświetlona. Samochód ma swoje lata, zanim się ogrzeje, mija kilka minut. Muszę jeździć wolno, bo często na drogę wychodzą mi zwierzęta – opowiada.
Antek urodził się i wychował w Nowym Tomyślu. Przez ostatnie lata pracował zrywami. Trzy miesiące pracy, pół roku szukania nowej. Firma budowlana z Grodziska Wielkopolskiego ogłosiła nabór. Dobre warunki plus niezłe zarobki. Przeprowadził się. Nie minęło pół roku i po kolejnej awanturze o zaległe pensje został bez pracy. Trafił na ogłoszenie Amazona. – Był koniec listopada. Pierwsze duże mrozy. Nie chciałem wracać z podkulonym ogonem do domu. Musiałem przetrwać ten okres. O Amazonie nawet coś słyszałem, ale wtedy i tak przyjąłbym każdą pracę – wspomina Antek.
Słupca to miasteczko w województwie wielkopolskim. Ma 13 tys. mieszkańców. – U nas bardzo trudno znaleźć pracę. Panują tu klanowe układy. Nawet w nowo powstającym markecie spożywczym pracę mają dzieci i krewni znanych rodzin. Podobnie jest w szkole i w ośrodku zdrowia, gdzie była praca dla sprzątaczki – mówi rozgoryczona Jadwiga. Poprzednio pracowała w fundacji wspierającej niepełnosprawnych. Praca była ciężka. Zarabiała 900 zł miesięcznie.
Busem do nieba
Z Grodziska pracowników odbiera dziewięcioosobowy bus. – Często jedzie nas 15 osób. Wiadomo, trzeba dać radę i dojechać. Upchani jedziemy ponad godzinę – opowiada Antek. Po kilkunastu skargach przewoźnik został zmieniony. – Podróż autobusem wygląda różnie, czasami jedziemy jak śledzie w beczce. Człowiek jest wykończony po pracy, a nie zawsze ma miejsce, żeby zasnąć i odpocząć – dodaje Jadwiga. W obie strony pokonuje 280 km. Do domu wraca o 19.50. – Mam jeszcze tylko siłę zjeść, wykąpać się i idę spać. Jak wróciłam we wtorek wieczorem, to całą środę przespałam. Każde kolejne budzenie w środku nocy to dla mnie duży wysiłek.
Darek mieszka w Środzie Wielkopolskiej, gdzie – jak sam mówi – jest dużo zakładów pracy. Niestety, żaden nie odpowiedział na jego CV. Do Sadów ma 60 km. – Od momentu wyjścia z domu do powrotu mija jakieś 13 godzin. Bywa, że dojazd zajmuje mi prawie dwie i pół godziny. Bezpłatny kawałek autostrady jest wąski i często stoimy w korku – najdłużej w piątki – wtedy droga wydłuża się z 50 minut do dwóch godzin.
Dwa tygodnie temu jego kolega nie dotarł do pracy. Ponad 90 minut czekał na autobus. Gdy zrezygnowany poszedł do domu, za godzinę dowiedział się, że autobus jednak przyjechał. Nieobecność będzie miał usprawiedliwioną, ale niepłatną. – Pytałem ludzi z HR, jak długo mamy czekać na autobus. O 5 rano w zimie potrafi być mróz, nie każdy przystanek ma wiatę, żeby się schować przed śniegiem czy deszczem. Nie dostałem odpowiedzi – żali się.
Trzeba żyć
Antek wynajmuje w Grodzisku dwupokojowe mieszkanie z Alicją. Poznali się w Amazonie. Rok temu wzięli ślub. – Najgorzej było, jak żona pracowała w Amazonie na przeciwległej zmianie. Tragedia. Ja w środę schodziłem z pracy, ona ją zaczynała. Tylko w niedzielę mogliśmy się dłużej zobaczyć i spędzić trochę czasu razem. Ale i tak nie zawsze, bo schodząc z sobotniej nocki, odsypiała w niedzielę – opowiada Antek. Alicja jest w czwartym miesiącu ciąży. Regularnie dziesiątego każdego miesiąca brakuje im pieniędzy. – To nie jest tak, że te pieniądze gdzieś się rozwala na głupoty. Trzeba opłacić wynajem mieszkania: 1,5 tys. zł plus opłaty, ratę za pralkę i paliwo do samochodu. Nie mamy oszczędności. Zaraz po ślubie pomogli nam rodzice i ekspresowa pożyczka.
Jadwiga jest matką dwójki dzieci. – Córka skończyła pedagogikę, ale nie ma w jej zawodzie pracy. Chce jeździć ze mną do Amazona. Kilka dni temu zadzwonili do niej z agencji. Chciałabym, żeby w Amazonie pracował też syn. Jest na ostatnim roku politechniki w Poznaniu. Profil mechatronika. Dzisiaj projektuje meble. On od razu chce iść na lidera. Ma szansę, ma wiedzę, nauczył się angielskiego – wylicza z dumą Jadwiga. Na początku Amazon trochę ją przerażał, bo taka duża firma, ale potem jakoś poszło. – Nie narzekam na pracę, jestem szczęśliwa, że ją w ogóle mam. Ostatnio byłam na zwolnieniu, miałam problemy z kolanem. Jak człowiek pracuje dziesięć i pół godziny na dziale, to dostaje w kość. Udało mi się na szczęście wyleczyć nogę.
Puk, puk, jest ktoś w domu?
Problemy ze zdrowiem zaczynają się już po kilku miesiącach. Ludzie skarżą się na bolące stawy, kolana, urazy kręgosłupa, opuchnięte stopy. – W badaniach wyszło mi, że mam za dużo kreatyniny w moczu. Lekarz stwierdził, że prawdopodobnie za dużo stoję. Faktycznie, prawie dziesięć godzin, wykonując tę samą czynność – mówi Roman ze Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza. W Amazonie pracuje od pięciu lat. – Przez pierwsze dwa miesiące zrzuciłem 8 kg. Problemy z kręgosłupem wywołane dźwiganiem okazały się na tyle poważne, że konieczna była wielotygodniowa rehabilitacja. W zeszłym roku byłem ponad miesiąc na zwolnieniu – dodaje Daniel, kolega Romana ze zmiany. – W Amazonie nikogo nie interesuje, kto gdzie pracuje. Na stanowiska wymagające kondycji dają osobę 60-letnią. Na dziale pick w okresie świątecznym spotkałam kobietę, która nie była w stanie wejść po schodach. Tam są trzy piętra, trzeba się dużo schylać, podnosić ciężkie towary – wtrąca z wściekłością jeszcze jedna z pracownic, Beata.
Amazon z myślą o ciężko pracującej załodze nawiązał współpracę z liderem na rynku firm zajmujących się wdrażaniem kompleksowych rozwiązań problemu absencji chorobowych. Działania firmy pracownicy określili jako „wizyty domowe”. – Oni wychodzą z założenia, że jeśli w czasie zwolnienia nie ma cię w domu, to znaczy, że oszukujesz. Nie dość, że kontrolują nas totalnie w pracy, to jeszcze rozszerzyli kontrolę na nasze domy. Wypytują sąsiadów jak policja, która szuka przestępcy. Był przypadek, że udali się pod inny adres i niepokoili starszą kobietę, wypytując o zdrowie jej syna, który nie był pracownikiem Amazona – wytyka Daniel. Jeśli na zaświadczeniu lekarskim jest informacja, że chory może chodzić, to pracownika może nie być w domu tylko z kilku dozwolonych powodów. Może być u lekarza, na terapii, w sklepie albo w aptece, ale na wszystko musi mieć pokwitowanie. – Możesz się z tego wytłumaczyć np. paragonem ze sklepu. Najgorsze jest to, że musisz udowodnić swoją niewinność, bo z góry zakładają, że jesteś winny i udajesz chorego – wyjaśnia Roman.
Dyscyplina czasu i ciała
– Miałem taką sytuację. Usłyszałem, że za wolno wracałem z przerwy po obiedzie. Spóźniłem się niecałe trzy sekundy. Jakiś czas potem rozmawiałem z innym pracownikiem, jemu zwrócono uwagę z powodu dwóch sekund. Mamy zegary nad sobą. Ja mam podaną godzinę z minutnikiem, ale nie mam sekundnika. To nie tylko informacja: byłeś za wolny o trzy sekundy, ale także presja, żeby się racjonalnie wytłumaczyć – mówi Roman. To, jak przebiega praca, zależy od jakości towaru i narzędzi, czy towar daje się np. szybko zeskanować, czy nie brakuje kartonów. – Zepsuje ci się maszyna do taśmy i czasami pięć minut naprawiasz. Dwa razy dziennie wymieniasz taśmę, donosisz sobie kartony. To wszystko ma znaczenie – wylicza Beata. Ale to nie jest racjonalnym wytłumaczeniem spowolnienia pracy.
Kontroli podlega również wyjście do toalety. Na początku tego roku pracownicy musieli meldować menedżerom każde takie wyjście. Szczególnie krępujące było to dla kobiet. – Nie każdy chce opowiadać głośno, że ma okres i pilną potrzebę. Przecież to najbardziej osobista, intymna rzecz w tym zakładzie. Jednemu menedżerowi wystarczyło powiedzieć, że idziemy do toalety. Inni wymagali detali – złości się Beata. Każdy przejaw odpoczynku jest pilnie śledzony i odpowiednio oceniany. – Zawsze na początku zmiany mamy zebranie. Na ostatnim powiedziano nam, że za każdym razem jeśli będziemy wychodzić o minutę czy dwie wcześniej, to będzie permanentne skanowanie i zostaną wyciągnięte konsekwencje w postaci notatek służbowych i nagan – mówi Witek.
– Z mojego działu odbioru do kantyny idę cztery, pięć minut. Mam tam szafkę z kanapkami, herbatę i telefon. Tyle samo zajmuje droga powrotna, więc na odpoczynek i posiłek zostają mi cztery minuty, czasem pięć – Daniel opisuje swoje 15-minutowe przerwy.
Bezpieczeństwo na pokaz
Jedna osoba może przenosić nie więcej niż 15 kg. Jeżeli towar waży więcej, potrzebne są dwie osoby.
– Pracownik zgłosił, że na swojej linii miał 18 kg i 20 kg i że to za dużo dla jednego. Zaproponował, żeby zakończyć wrzucanie takiego towaru. I co usłyszał? Nie musisz tego ściągać, możesz to zsuwać, wtedy tylko przesuwasz – relacjonuje Daniel. – W taki sposób najczęściej kierownicy rozmawiają z nowymi pracownikami, którzy nie mają doświadczenia i nie wiedzą, co odpowiedzieć – dodaje Roman.
Pracownik jest między młotem a kowadłem. Z jednej strony, ma zasady, a z drugiej, presję na wydajność. Jeśli nie chce stracić pracy, skupia się na wydajności. – Menedżerowie dają przyzwolenie na pracę w niebezpiecznych warunkach. Spadają na nas często różne rzeczy. Przyjmowane są zbiorczo całe palety. Ktoś je skanuje i trafiają na skład. Jedna z zasad mówi, że paleta może mieć nie więcej niż 1,8 m, ale moja miała 2 m. Teoretycznie jest za wysoka. Jak spadnie mi na głowę, to moja wina. Koleżanka, która miesiąc temu miała wypadek, nie chciała w ogóle tego zgłaszać, obawiając się zwolnienia – wspomina Darek. – Bezpieczeństwo jest ważne, kiedy przychodzą wycieczki szkolne. Wtedy musisz mieć rękawiczki na każdym kroku, bez rękawiczek palety nawet nie można dotknąć. W święta, kiedy jest dużo pracy, nikt na to nie zwraca uwagi – opowiada Antek. Z myślą o niebezpiecznych warunkach pracy, zbyt szybkim tempie i ryzyku utraty zdrowia podczas pracy w Amazonie Ogólnopolski Związek Zawodowy Inicjatywa Pracownicza wspólnie z pracownikami z Niemiec i Francji zorganizował akcję „Bezpieczna Paczka”.
Bajkowa równość
Amazon dokłada starań, żeby wytworzyć atmosferę równości. W przekraczaniu granic ma pomóc język. Sposób porozumiewania się zbliża do siebie pracowników. Zamiast mijających się w magazynie twarzy, witający się serdecznie przyjaciele. Beata: – Niby wszyscy jesteśmy równi, menedżer jest naszym kolegą. Pozdrawia nas na początku dnia, mówi, jaki dzień jest super, i zagrzewa do pracy. Mamy 120% normy, możemy mieć 140%. Może być świetnie!
– U nas na dziale jest zbiorowe klaskanie i głośne „Cześć” na kilkaset gardeł. Ludzie w to wchodzą na zasadzie tłumu. Nie masz wyjścia, musisz być zadowolony – opowiada Roman. Większość menedżerów potrafi się pokazać z dobrej strony, szybko zapracować na zaufanie. Zadekretowana radość wpisuje się w hasło Amazona: Work hard, have fun, make history. – Dla nich może to jest fun przy ich zarobkach i ich pracy, ale dla nas to odwracanie uwagi od wyzysku – mówi Daniel. Opowieści o dobrej zabawie dają się uwieść najczęściej studenci i młodzi ludzie, dla których to pierwsza praca.
Czar równości i partnerstwa pryska, gdy wracając z przerwy, szeregowy pracownik zobaczy, że są tacy, którzy nie muszą się obawiać spóźnienia o kilkanaście minut. Jest grupa, która idzie wcześniej na przerwę i wraca później. Przełożeni tego nie dostrzegają. Jeśli zwykły pracownik nie wyrabia norm założonych przez pracodawcę, przychodzi ktoś z działu HR i informuje go, ile mu brakuje. – Tydzień temu widziałem dwóch liderów-brygadzistów na papierosie. Przerwa obiadowa minęła. Kolejna była za godzinę. Oni nie mieli prawa być na przerwie. Zgłosiłem to, ale olali mnie – wzrusza ramionami Daniel. – To jest walka klas – dodaje Roman.
Elfy i kartonowe choinki
Od września do grudnia w Amazonie jest więcej pracy. Potrzeba więcej ludzi. Brakujących pracowników najczęściej przyjmuje się trzy miesiące przed świętami. Zatrudniani są przez agencje. – Dużo ludzi przychodzi z nadzieją. Są kuszeni umowami na stałe – opowiada Beata. Ostatecznie jednak firma nie przedłużała z nimi umów. Agata: – Zawsze jest kilka takich dni, kiedy zapadają decyzje o dalszych losach tych pracowników. Wtedy atmosfera robi się bardzo napięta. Pamiętam, jak zamknęli stołówkę, żeby wzywać ludzi po kolei. Wywoływali nazwiska, każdy czekał po kilka godzin na swoją kolej, czy umowa będzie przedłużona, czy nie. Czekanie trochę jak na wyrok. Ty idziesz na prawo, ty na lewo. Nie musisz wiedzieć, dlaczego nie przedłużą z tobą umowy.
W pozyskiwaniu nowych pracowników przed świętami mogą wziąć udział już pracujący. Taki bonus od firmy. – Jeśli zrekrutujemy kolegę, dostajemy za niego 1,6 tys. zł brutto. Jest warunek: nie może przebywać w tym okresie na L4 i dostać nagany – opowiada Darek. Za dziesięć osób można zarobić 16 tys. zł brutto.
Święta to przede wszystkim okres nadgodzin. – Dokładają nam cały dzień. Zachęcają do tego przełożeni, jednak najczęściej nadgodziny są obowiązkowe. W najbardziej intensywne tygodnie pracujemy po 11 godzin – wyjaśnia Daniel. Święta to także okres magiczny. Dosłownie. – Przełożeni mówią nam, że jesteśmy pomocnikami Mikołaja. Organizowane są zabawy. Dostajemy jabłka i pączki. Był pomysł, żeby przebrać się za elfy. Przychodzisz do pracy. Kilka osób jest przebranych za elfy i wiesz, że dzisiaj jest ten dzień – mówi poirytowany Roman.
Olbrzymi magazyn w okresie świątecznym zostaje udekorowany. Stoją wybudowane przez pracowników choinki. Działy rywalizują o to, kto zrobi najładniejsze kartonowe drzewka i kto będzie najładniejszym elfem. Amazon podczas okresu świątecznego wykorzystuje chwyty psychologiczne. – Słyszymy, że robimy to wszystko dla tych, którzy czekają na prezenty. Sprawiamy im radość. Dla mnie cały ten system jest totalitarny – mówi Daniel. Przed świętami w małych miasteczkach na przystankach i dworcach Amazon ustawia maszyny elektroniczne. Z ich pomocą można szybko zgłosić się do pracy.
tak działa wolny rynek
Trzeba było zainwestować w bitcoiny