Z czym na słońce

Test preparatów do opalania Mimo że o szkodliwym działaniu promieni słonecznych na skórę wiemy coraz więcej, lubimy się opalać. Brązowe ciało to dla wielu z nas oznaka zdrowia, młodości i świadectwo dobrze spędzonego urlopu. Świadomi zagrożeń sięgamy jednak po kosmetyki ochronne z filtrem UV przeznaczone do opalania. Ale czy możemy im w pełni zaufać? Test został wykonany przez Polskie Towarzystwo Ekonomiki Gospodarstwa Domowego. Jego celem było sprawdzenie rzetelności deklarowanych wartości współczynnika SPF, ochrony przed promieniowaniem UVA oraz wodoodporności ośmiu preparatów. Wszystkie produkty do testu zostały kupione w polskich sklepach. SPF, UVB, UVA – co to znaczy? SPF – współczynnik ochrony przeciwsłonecznej (ang. Sun Protection Factor) jest miernikiem skuteczności kosmetyku w przeciwdziałaniu oparzeniom słonecznym, których przyczyną jest nadmierna ekspozycja skóry na promieniowanie ultrafioletowe z zakresu UVB. Wartość współczynnika SPF określa wysokość ochrony, jaką gwarantuje nam dany preparat tylko przed promieniowaniem UVB, i oznacza stosunek ilości promieniowania ultrafioletowego powodującego oparzenia podczas stosowania filtra do ilości promieniowania powodującego taki sam stopień oparzenia bez jego zastosowania. Na przykład SPF 4 oznacza, że możemy przebywać na słońcu cztery razy dłużej niż bez użycia kosmetyku. UVB – to promieniowanie ultrafioletowe o silnych właściwościach rumieniotwórczych, to jemu właśnie zawdzięczamy zmianę koloru skóry wystawionej na słońce. Odpowiedzialne jest za oparzenia słoneczne. Absorbowane jest głównie przez wierzchnią warstwę naskórka. Promieniowanie UVB stanowi jedynie około 5% promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi, pozostałe 95% to promieniowanie UVA. UVA – to promieniowanie nie powoduje powstawania rumienia i poparzeń skóry. Jego działanie jest praktycznie nieodczuwalne. Podczas dłuższego oddziaływania jest ono jednak znacznie bardziej niebezpieczne niż promieniowanie UVB, gdyż wnikając głęboko w skórę, może wywoływać w niej nieodwracalne zmiany: przyspieszone starzenie się, plamy pigmentacyjne, nowotwory skóry. Do powstawania zmian posłonecznych wystarczają nawet krótkotrwałe, ale częste ekspozycje na promieniowanie ultrafioletowe. Przewlekłe działanie promieniowania ultrafioletowego powoduje, że skóra staje się sucha, pojawiają się drobne zmarszczki i liczne grube bruzdy. Ponadto częściej występują rozszerzenia naczyniowe, popularnie nazywane pajączkami, oraz nierównomierna pigmentacja – ciemne piegi i plamy barwnikowe. Efekty i siła oddziaływania promieniowania ultrafioletowego na organizm człowieka, w tym na skórę, zależą od parametrów fizycznych promieniowania, od poziomu ekspozycji w danym miejscu na Ziemi i w danym czasie oraz naszego indywidualnego fototypu skóry (patrz: ramka). Jak działa filtr? Filtry przeciwsłoneczne UV to związki chemiczne, wykorzystywane w kosmetykach, których podstawowym zadaniem jest ochrona skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego. W kosmetykach stosuje się dwie grupy filtrów. Pierwszą grupę stanowią związki chemiczne absorbujące (pochłaniające) energię niesioną przez promieniowanie słoneczne, drugą natomiast, przeżywającą obecnie swój renesans, stanowią filtry fizyczne – związki nieprzepuszczające promieniowania ultrafioletowego, działające jak mikrolustra, odbijające i rozpraszające promieniowanie. W kosmetykach nowej generacji stosowanych jest jednocześnie kilka filtrów absorbujących i fizycznych. Aby zapewnić bezpieczeństwo stosowania preparatów do opalania, w przepisach polskich i unijnych duże znaczenie przypisuje się właściwej informacji przede wszystkim o ich działaniu, sposobie użycia oraz składnikach kosmetyku. Zalecenia UE podają np. nowy, bardziej zrozumiały dla konsumentów system oznakowania efektywności ochrony przed promieniowaniem UVB – przejście od stosowanej skali liczbowej opartej na SPF na określenia słowne: „niska”, „średnia”, „wysoka” i „bardzo wysoka”. Zaleca się również podawanie dawki kosmetyku w taki sposób, aby użytkownik nie miał wątpliwości co do sposobu użycia i aplikowania na skórę. Stanowisko Unii Europejskiej w tej kwestii jest precyzyjne: „naniesienie 2 mg na 1 cm2 powierzchni skóry”, co odpowiada sześciu łyżeczkom kosmetyku (36 g) na ciało przeciętnego człowieka. Co wykazał test? Do testu wybrano „produkty ochrony przeciwsłonecznej”, które według definicji Unii Europejskiej oznaczają każdy preparat (krem, balsam, emulsja, mleczko) przeznaczony do kontaktu z ludzką skórą wyłącznie lub przede wszystkim w celu jej ochrony przed promieniowaniem UV. Z analizy deklarowanych przez producentów składów kosmetyków wynika, że zawierają one filtry odpowiedzialne za ochronę w zakresie promieniowania UVB i UVA. Efektywność ochrony przed UVB deklarowana jest