Ostatnie 12 lat dialogu między Kościołami rzymskokatolickim a prawosławnym można porównać do srogiej zimy Abp Abel, prawosławny metropolita Lubelski i Chełmski Prawosławny Arcybiskup Lubelski i Chełmski Abel (ur. w 1958 r.) jako Andrzej Popławski w Narwi w woj. białostockim. Ukończył Wyższe Prawosławne Seminarium Duchowne i studiował teologię na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. W latach 1985-1986 duszpasterz prawosławnej emigracji ukraińskiej w Monachium, a następnie rektor Wyższego Prawosławnego Seminarium Duchownego przy Klasztorze w Jabłecznej. Wspólnie z duchownymi katolickimi uczestniczy w wielu inicjatywach ekumenicznych na terenie Lublina. – Jak ksiądz arcybiskup ocenia dotychczasowe prace Międzynarodowej Komisji Mieszanej do Dialogu Teologicznego między Kościołami rzymskokatolickim i prawosławnym? – Owocem pracy komisji w latach 80. były trzy dokumenty dotyczące rozumienia misterium Kościoła i Eucharystii, wiary, sakramentów i sukcesji apostolskiej. Na początku lat 90. dialog zdominowały problemy uniatyzmu i prozelityzmu. Te trudne do rozwiązania kwestie, szczególnie ze względu na sytuację pastoralną w krajach byłego ZSRR, w dużym stopniu spowodowały kryzys w dialogu katolicko-prawosławnym. Mimo wszystko uważam, że sam fakt rozpoczęcia wspólnego poszukiwania drogi do jedności napawa nadzieją na lepsze jutro. Właściwie każdy autentyczny dialog, gdy obydwie strony uważnie słuchają się nawzajem, a nie tylko przedstawiają stanowisko swojego Kościoła, ma wielką wartość. Wymaga to oczywiście wielkiego wysiłku, aby przekroczyć granice polemiki. Niekiedy bywa bardzo trudno i wydaje się, że dalej nie pójdziemy… To jest tak jak z porami roku. Czasami jest siarczysty mróz, a czasami przychodzi odwilż… – A jaki moment mamy teraz? – Ostatnie 12 lat dialogu można porównać do srogiej zimy. Spotkanie Międzynarodowej Komisji Mieszanej do Dialogu Teologicznego w Baltimore w 2000 r. nie pomogło w przełamaniu impasu. Może ten czas praktycznego zawieszenia dialogu katolicko-prawosławnego był potrzebny, aby uświadomić sobie, że chociaż jest bardzo trudno, trzeba szukać rozwiązań, które umożliwią dalszą drogę. Niebawem, po ponad pięciu latach przerwy, działania zostaną wznowione. Za pontyfikatu papieża Jana Pawła II niestety nie udało się rozwiązać problemu prozelityzmu i uniatyzmu, przez co został zablokowany zasadniczy dialog teologiczny między naszymi Kościołami. – Czy nie wydaje się możliwe zajmowanie się kwestią uniatyzmu osobno, tak aby nie przeszkadzała ona w zasadniczym dialogu? – Z punktu widzenia Kościoła prawosławnego nie wydaje się to możliwe. Jak można prowadzić dialog, wyłączając istotne problemy związane z rozumieniem Kościoła i jego granic, przy równoczesnym przymykaniu oczu na sprawy mające bezpośredni wpływ na życie naszych wiernych? – Czego Kościół prawosławny oczekuje od Kościoła rzymskokatolickiego w sprawie uniatyzmu? – W 1979 r. kard. Johannes Willebrands wystosował oficjalne pismo do Patriarchatu Moskiewskiego, w którym została odrzucona idea uniatyzmu. Później jednak nastąpiła zmiana stanowiska Kościoła rzymskokatolickiego. Nie ma zatem jednoznaczności oraz niezbędnej do szczerego dialogu prostolinijności. Oczywiście, zdajemy sobie sprawę, że Kościół unicki istnieje już od ponad 400 lat. Uważamy jednak, że model unii, w wyniku którego doszło do jego powstania, jest modelem nie do przyjęcia dla Kościoła prawosławnego. Wszyscy pamiętamy, że unia była tragedią chrześcijaństwa. Polała się krew z jednej i z drugiej strony. Czy musiało do tego dojść? Czy cierpienie wielu pokoleń chrześcijan było konieczne? Jestem przekonany, że gdyby Kościół rzymskokatolicki miał 400 lat temu inny model unii, to wszystko wyglądałoby inaczej… W 1596 r. do unii brzeskiej (patrz: RAMKA I) doszło tylko dlatego, że Kościół prawosławny był bardzo osłabiony. Nie wydaje mi się działaniem humanitarnym spychanie w dół kogoś chorego i osłabionego. – Czy Kościół prawosławny stawia jako warunek osiągnięcia postępu ekumenicznego zaniechanie budowy struktur kościelnych na kanonicznych terenach prawosławnych? Jak zostało przyjęte przez Kościół prawosławny przeniesienie siedziby abp. Lubomyra Huzara, zwierzchnika Kościoła unickiego na Ukrainie, ze Lwowa do Kijowa? – Kościół prawosławny nie ma zastrzeżeń do odnawiania struktur kościelnych, jeśli mają one uzasadnienie historyczne. W sytuacji, gdy nowe nieprawosławne struktury kościelne powstają na kanonicznych terenach prawosławnych w wyniku działalności misyjnej, budzi to jego stanowczy sprzeciw. Tego rodzaju działania mają charakter ściśle prozelityczny. Szczególnie boleśnie jest to przeżywane w krajach byłego ZSRR, gdzie ustrój totalitarny doprowadził do pustki duchowej w społeczeństwie.
Tagi:
Mirosław Ikonowicz
