Franciszek zdetronizował Opus Dei
Korespondencja z Rzymu
Papież Franciszek wybrał sezon ogórkowy, aby dyskretnie rozwiązać problem Opus Dei, wyniesionego do rangi prałatury personalnej w 1982 r. przez Jana Pawła II. List apostolski w formie motu proprio (łac. z własnej inicjatywy), ogłoszony przez Franciszka 8 sierpnia br., zrównuje prałatury personalne z publicznymi stowarzyszeniami kleryckimi na prawie papieskim, nowelizując kanony 295. i 296. Kodeksu prawa kanonicznego. Dotychczas była tylko jedna taka struktura – Prałatura Świętego Krzyża i Opus Dei, zwana w skrócie Opus Dei (łac. Dzieło Boże), ale przepisy kościelne przewidywały możliwość tworzenia podobnych jednostek terytorialnych i kanonicznych. Jak twierdzi portal misyjne.pl, „Najnowszy dokument papieski oznacza w istocie zakończenie istnienia Dzieła Bożego (…) w jego dotychczasowym kształcie jako odrębnej jednostki kościelnej na prawach diecezji z własnym biskupem i duchowieństwem oraz licznym gronem świeckich”. Według misyjne.pl w nowym ujęciu do tej organizacji mogą być włączani tylko duchowni, a zatem Opus Dei zostało pozbawione świeckich, którzy dotychczas stanowili jego siłę. Sami zainteresowani twierdzą, że zmiany nie są aż tak radykalne, i nie chcą wchodzić w polemikę z biskupem Rzymu.
Sierpniowy list papieża jest kontynuacją innych reform Franciszka – przede wszystkim konstytucji apostolskiej Praedicate Evangelium (łac. Głoście Ewangelię) z 19 marca 2022 r. oraz listu apostolskiego Ad charisma tuendum (łac. Dla ochrony charyzmatu) z 14 lipca 2022 r.
Podczas upalnych wakacji papieskie postanowienie dotyczące Opus Dei nie wzbudziło szczególnego zainteresowania mediów również dlatego, że temat jest trudny i niejednoznaczny. Niektórzy są jednak zdania, że sprawa zasługuje na więcej uwagi, zarówno w odniesieniu do historii Dzieła, jak i w kontekście obecnego pontyfikatu. De facto jest to koniec „Kościoła w Kościele”.
Czym jest Opus Dei?
Opus Dei powstało 2 października 1928 r. w Madrycie z inicjatywy Josemaríi Escrivy de Balaguera. Jest obecne w 68 krajach. W 2022 r. należało do niego ponad 93 tys. osób świeckich, z których 60% to kobiety, a 20% to numerariusze lub numerarie (osoby żyjące w celibacie). Z szeregów Opus Dei wywodzi się ok. 20 biskupów i liczy ono ok. 2 tys. kapłanów.
Celem Opus Dei jest propagowanie świadomości powszechnego powołania do świętości i uświęcającej wartości codziennej pracy poprzez wypełnianie obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych, a misją jest chrześcijańskie kształtowanie członków organizacji i innych osób pragnących otrzymać taką formację.
Josemaría Escrivá de Balaguer (1902-1975), hiszpański duchowny katolicki i prawnik, już w wieku 26 lat otrzymał charyzmat, czyli dar Ducha Świętego służący budowaniu Kościoła katolickiego. Jego istotą była „realizacja świętości bez opuszczania swojego miejsca w świecie”. Według niego również osoby świeckie mogą stać się świętymi poprzez własną pracę i bez konieczności wstępowania do stanu duchownego. Dzieło powstało jako zwykłe stowarzyszenie wiernych w diecezji madryckiej, a w 1950 r. Pius XII zatwierdził je jako instytut świecki. De Balaguer nie chciał, by Opus Dei stało się zakonem, szukał więc dla niego nowej formuły w prawie kanonicznym i w latach 60. zaproponował utworzenie prałatury terytorialnej. W trakcie Soboru Watykańskiego II, podczas którego dyskutowano m.in. o udziale świeckich w Kościele i kapłaństwie kobiet, pojawiła się możliwość tworzenia „prałatur personalnych”. Po zakończeniu soboru de Balaguer pracował nad tym rozwiązaniem i przedstawił propozycję w Watykanie. Zmarł jednak w Rzymie, nie doczekawszy się ukoronowania swoich marzeń.
Dopiero Jan Paweł II 28 listopada 1982 r. ustanowił prałaturę personalną Opus Dei. Rok później wszedł w życie nowy Kodeks prawa kanonicznego, którego kanon 295. stwierdza: „Prałatura personalna rządzi się statutami nadanymi przez Stolicę Apostolską, a na jej czele stoi prałat jako własny ordynariusz, który ma prawo erygować krajowe lub międzynarodowe seminarium, a także inkardynować alumnów i promować ich do święceń tytułem służby prałaturze”. Kanon 296. dotyczący świeckich mówi z kolei: „Na podstawie umowy zawartej z prałaturą świeccy mogą się poświęcić dziełom apostolskim prałatury personalnej; sposób zaś tej organicznej współpracy, a także główne obowiązki i prawa z nią złączone, winny być odpowiednio określone w statutach”.
Jan Paweł II beatyfikował Josemaríę Escrivę de Balaguera 17 maja 1992 r., a 6 października 2002 r. wyniósł go na ołtarze. Na placu św. Piotra w Rzymie zgromadziło się wtedy 300 tys. wiernych z 84 krajów świata.
Cały tekst można przeczytać w „Przeglądzie” nr 35/2023, dostępnym również w wydaniu elektronicznym.
Fot. Reuters/Forum
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy