Polska to nie tylko Warszawa i jej problemy

Autor: Kacper Leśniewicz | 22 czerwca, 2015

Konsekwencje neoliberalizmu

To ważne, co pan mówi, ale zaraz pojawią się głosy, że wracamy do socjalizmu. Neoliberałowie już zacierają ręce, żeby przypiąć panu łatkę.

– Być może, ale właśnie jesteśmy na etapie weryfikowania tego, jakie konsekwencje powoduje neoliberalizm. Takie głosy są już normą w debacie w całej Europie. Poza tym mamy też przykład państw skandynawskich, gdzie w inny sposób organizuje się życie społeczne. Jesteśmy państwem, które powinno przestrzegać praw socjalnych, i mam nadzieję, że o tym nie zapomnimy, bo mamy je zawarte w konstytucji. Innymi słowy, prawa te są wyznacznikiem pewnego zestawu wartości, którym powinno się kierować nasze państwo.

Problemem jest to, że nie są one u nas przestrzegane, a przeciętny obywatel nie ma o prawach socjalnych zielonego pojęcia.

– Prawa socjalne to m.in.: prawo do bezpieczeństwa, dostęp do zdrowia, edukacji, opieki społecznej. Trzeba szukać odpowiedzi na pytanie, dlaczego kwestie związane z prawami socjalnymi nie są obecne w świadomości obywateli. To wciąż jest wielka obietnica, która została niespełniona. Wpisano do konstytucji prawa socjalne, ale poziom gwarancji ich realizacji jest bardzo zróżnicowany.

Od 25 lat raczy się nas legendami o dyktacie własności prywatnej, co przeradza się w dogmatyczny stosunek do własności. Z drugiej strony mamy zwykłych obywateli i ich prawo do godnego życia. Dziś ta walka jest bardzo nierówna, bo prywatny kapitał nokautuje przeciętnych obywateli. Przedsiębiorców często nie interesuje prawo pracy.

– Rozwijając kapitalizm i eliminując wypaczenia, powinniśmy pamiętać o pewnych standardach związanych z pracą. Na pewno trzeba zwrócić uwagę na nieskuteczność Państwowej Inspekcji Pracy. Pracodawcy wiedzą, że mogą sobie pozwolić na różnego rodzaju łamanie regulacji, np. zastępowanie zwyczajnych umów o pracę umowami śmieciowymi. Skuteczność PIP jako kluczowej instytucji dla przestrzegania prawa pracy powinna być priorytetem. Nie mniej ważne wydaje mi się to, że nie mamy związków zawodowych jako naturalnych form samoorganizacji w prywatnych firmach.

Mówi pan o wielu grupach społecznych, o których nawet jeśli się dziś wspomina, to jednak pomijając aspekt praw im należnych. Stanie pan na czele frontu ludowego, ale przed wami mur uprzedzeń i przemilczeń zbudowany przez część społeczeństwa i znieczulone państwo.

– Na początku transformacji w Polsce były dwie osoby, które miały duży szacunek ze strony społeczeństwa. Zarówno prof. Ewa Łętowska jak i Jacek Kuroń dostrzegali problemy związane ze zmianami. Oni starali się cały czas objaśniać społeczeństwu zachodzące zmiany, mówić, dlaczego jest tak, a nie inaczej. To było niezwykle ważne. Mam wrażenie, że zupełnie o tym zapomnieliśmy. Trzeba pokazywać schorzenia poprzez poszczególne przypadki i konkretnych ludzi.

To jedyna szansa, żeby wskazać kierunek myślenia o zmianie.

– Zgadza się, podnoszenie tematów, jasne argumentowanie swoich racji powoduje przeciwwagę, która wywołuje pewną refleksję. Czasami wystarczy zająć się jakimś tematem, aby przyczynić się do zmiany myślenia. Co z tego, że nie wygraliśmy spektakularnym wyrokiem sprawy o pedofilię w Kościele katolickim, skoro dziś mamy porządny dokument na ten temat sporządzony przez Episkopat. Kościół dziś jest mniej odporny na argument, że nie powinien płacić na rzecz ofiar. Nawet katoliccy publicyści mówią, że trzeba to wyczyścić. Dlatego gdy się nie godzę na żałosne żywienie w szpitalach, to mam nadzieję, że to się przyczyni do zmiany myślenia i realnie poprawi sytuację chorych. Będę tak postępował w wielu innych sprawach.

Rzecznik praw obywatelskich w Polsce – nowa energia na nowe czasy

Skrót programu Adama Bodnara

GŁÓWNE POSTULATY
1. Po pierwsze – obywatel
Rzecznik Praw Obywatelskich powinien być bliżej ludzi, powinien czuć oddech społeczeństwa oraz organizacji tworzonych przez obywateli.
2. Włączanie się w spory sądowe
Rzecznik Praw Obywatelskich powinien wspierać obywateli w dochodzeniu sprawiedliwości przed sądami.
3. Liczy się czas
W dobie społeczeństwa informacyjnego reakcja na naruszenia praw człowieka powinna być szybka.
4. Reagowanie na projekty ustaw sprzeczne ze standardami praw człowieka
Rzecznik Praw Obywatelskich powinien reagować na działania legislacyjne, które mogą doprowadzić do rażącego pogorszenia standardów w zakresie ochrony praw jednostki.
5. Współpraca z innymi rzecznikami i komisjami rozpatrującymi petycje
Rzecznik Praw Obywatelskich powinien współdziałać z innymi krajowymi i międzynarodowymi instytucjami rzecznikowskimi.
6. Wzmocnienie działalności Rzecznika Praw Obywatelskich jako organu ds. równości i Krajowego Mechanizmu Prewencji
RPO powinien dążyć do maksymalnego wykorzystania możliwości, jakie daje pełnienie funkcji Krajowego Mechanizmu Prewencji oraz organu ds. równości.
7. Docenienie potencjału pracowników Biura RPO
Pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich to często najwybitniejsi eksperci z zakresu praw człowieka w Polsce – warto wykorzystać ich potencjał, wiedzę oraz pasję.
8. Solidarność w stosunku do państw transformacyjnych
Rzecznik Praw Obywatelskich na polu międzynarodowym powinien skoncentrować się na wzmacnianiu organizacji pozarządowych oraz instytucji ombudsmana w państwach Partnerstwa Wschodniego.
9. Tworzenie kultury dyskusji na tematy ważne
Rolą Rzecznika Praw Obywatelskich powinno być dbanie o jakość kultury dyskusji na tematy ważne z punktu widzenia praw człowieka, ale w kierunku pozwalającym na faktyczne wykorzystanie takiej dyskusji.
10. Promocja naszych praw obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich powinien aktywnie działać na rzecz zwiększenia wiedzy obywateli na temat posiadanych praw.

WYZWANIA I PRIORYTETY
1. Nowi wykluczeni
Należy walczyć o prawa osób wykluczonych, ale nie można zapominać o innych grupach wrażliwych.
2. Prawa socjalne w konstytucji – wielka niespełniona obietnica
Konstytucja RP zawiera liczne gwarancje ochrony praw socjalnych. Jednocześnie brakuje mechanizmów ich faktycznego egzekwowania.
3. Prywatyzacja zadań publicznych
Przekazywanie zadań publicznych w ręce prywatne tworzy nowe wyzwania z punktu widzenia przestrzegania praw człowieka.
4. Nowe technologie i internet
Nowe technologie stwarzają liczne zagrożenia dla ochrony praw jednostki – zarówno ze strony organów władzy publicznej, jak i podmiotów prywatnych.
5. Polska jako państwo imigracji
Polska staje się państwem imigracji, pojawiają się więc nowe, nieznane wcześniej na podobną skalę zadania z zakresu ochrony praw człowieka.
6. Polityka antydyskryminacyjna
Polska staje się coraz bardziej różnorodnym państwem. Wyzwaniem konstytucyjnym jest tworzenie wspólnoty narodowej uwzględniającej konieczność poszanowania praw różnych grup społecznych i mniejszości.
7. Osoby z niepełnosprawnościami intelektualnymi i psychicznymi
W Polsce potrzebne jest przemyślane podejście do praw osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi i psychicznymi, tak aby maksymalnie włączać je w życie społeczne.
8. Psychiatria a wymiar sprawiedliwości
Prawo dotyczące styku wymiaru sprawiedliwości i psychiatrii tworzone jest pod wpływem emocji, a to może prowadzić do rażących naruszeń praw jednostki.
9. Przejrzystość władzy
Przejrzystość władzy to wyzwanie cywilizacyjne, ale także sposób na budowanie zaufania obywatela do państwa.