Potrzebuję wierności

Autor: Alina Kietrys | 21 sierpnia, 2000

Film w Polsce ma być teraz jednorodny. Nie wolno grać półtonami. Takiego kina nie robię  Rozmowa z Andrzejem Żuławskim Lubi pan prowokować. Filmami szokuje pan nawet tę odporną publiczność od debiutanckiej „Trzeciej części nocy” po „Szamankę”. Reżyserowaniem oper – choćby „Strasznego dworu” postawił pan na równe nogi obrońców sztuki i czci polskiego ojca opery narodo­wej, a po „Borysie Godunowie” wielki Rostropowicz pozwał pana przed francuski sąd za „targanie rosyjskich świętości i niszczenie rosyjskiej duszy”. A teraz w naj­nowszym swoim obrazie „Wier­ność” – znowu jest pan szczery aż do bólu. Czy z wiekiem nie powin­no przychodzić uspokojenie? – A dlaczego? Uważa pani, że siwe włosy powinny mnie wyciszać! Myślę, że na początku drogi nie bardzo się wie, co mówić. A w miarę starzenia się czło­wiekowi coraz bardziej zależy, by być sobą. Potrzeba jedynie trochę odwagi i poczucia, że ma się coś do powiedze­nia. Nawiasem mówiąc, Rostropowicz przegrał sprawę przed francuskim są­dem, bo nie umiał określić, co to jest „rosyjska dusza” i dlaczego właśnie on ma być „jednym sprawiedliwym”. To zabawne, ale ten artysta, gdy przyjeżdża do Polski, fetowany jest z najwyższą czcią, składane są mu hołdy, tak jakby nikt nie wiedział, że właśnie o Polakach Rostropowicz mówi na świecie „polaczyszki”, nie ukrywając – delikatnie mówiąc – własnego dystansu do nas. A na „Straszny dwór” w Warszawie bez przymusu chodziła młoda widownia. I to był sukces Stanisława Moniuszki, na który z pewnością zasłużył. XVII-wiecznią prozę – powieść Ma­rii de la Fayett „Księżna de Cleves”, która stała się podstawą pańskiego scenariusza do filmu „Wierność”, przeniósł pan w realia współczesne, w których ludźmi rządzi obraz, pod­glądanie. Dwójka bohaterów – paparazzo i wrażliwa dziewczyna – fotoreporter, w której ów „podglądacz świata” jest zako­chany, szukają prawdy i miło­ści. Robienie zdjęć przez tę pa­rę stało się w pana filmie tri­kiem formalnym. – Przez lata fotografowałem, zarabia­łem również w ten sposób na swoją na­ukę w Paryżu. Na zdjęciu, czy na kilku klatkach filmowych można powiedzieć dziesięć razy więcej niż na kilku stro­nach powieści. Piszę od lat, szczególnie intensywnie wówczas, gdy nie robię fil­mów. I wtedy jest to dla mnie najważ­niejsze zajęcie. Wiem, jak trudno sło­wom nadać właściwy sens. Zdjęcie, kadr filmowy może wyrazić więcej i dosadniej. Mówi się, że „Wierność” to naj­bardziej osobisty film Żuławskiego. Historia wierności, miłości, szamo­tania się, zdrady, fascynacji, prze­mocy i nienawiści. – Kiedyś powiedziałem, że wierność nie istnieje, bo człowiekowi, który czu­je się zdradzany, bardzo trudno uwie­rzyć w wierność. Wiem coś o tym, mam w tej materii własne doświadcze­nia, ale potrzebuję wierności, podobnie jak oddania i miłości. I chyba nie jestem w tym odosobniony. Nigdy nie byłem spokojny. Dręczyłem także siebie. I żadne eksperymenty, które przeprowadzałem, niczego tak naprawdę we mnie nie zmieniły. A w filmie „Wierność” opowiadam hi­storię trójki bohaterów, których życie zetknęło ze sobą. Żadnych uogólnień. Jest to opowieść o ich miłości, cierpie­niach, upokorzeniach, uniesieniach. Film „Wierność” pokazywany był w maju w Cannes poza konkursem. Prasa francuska bardzo dobrze oceniła kreacje aktorskie Sophie Marceau, Pascala Greggory i Guillaume Canet. A w Polsce nie ma pan szczęścia do krytyki? – Film został sprzedany w świat, re­cenzje są bardzo piękne, choć to oczy­wiście jeszcze o niczym nie przesądza. A w Polsce „szumią wierzby” nad’ ugo­rem. Ci, którzy piszą o moich filmach, uważają często, że jest mi za dobrze w życiu: robię filmy za granicą, mówię co chcę, bo pysk mam niewypa­rzony, piękna kobieta przy mnie i jakieś pienią­dze też – to trzeba mi przyłożyć. To jest jakiś odruch warunkowy, który dobrze rozpoznaję… Czytam, oczy­wiście, z uwagą to, co się pisze i widzę ogromne pogubienie i niezrozumienie kontekstu Europy Zachodniej, w której ten film jest w pełni osadzony: od gro­teski do ironii, od surrealizmu do realizmu. I mówię to nie dlatego, że część opinii o „Wierności” jest mi nieprzy­chylna. Film w Polsce ma być teraz jed­norodny. Nie wolno grać półtonami. Ma być wszystko jasne, najlepiej kawa na ławę. Ja takiego kina nie robię. Cała więc sofistyka w tym filmie przechodzi mimo uszu, bo uczepiono się dosyć pry­mitywnej maksymy: „patrzcie, co on znowu wyprawia!”. Takie pojmowanie kultury zabija kino. Rozumiem, że mój film może się nie podobać i przyjmuję to z pokorą. Ale nie przyjmuję artykuło­wanej w Polsce argumentacji, bo jest, delikatnie mówiąc… osobliwa. Świad­czy o tym, że rozwijamy