Pusta skarbonka na Naturę 2000

Niemiecki oddział Greenpeace wydaje więcej pieniędzy na ekologię niż Polska Jest jeszcze wiele miejsc w Europie, które nie zostały skażone cywilizacją. Tam znalazły sobie swoje miejsca, np. lęgowe, różne gatunki zwierząt wpisane do czerwonej księgi jako zagrożone wyginięciem. Na tych czasami trudno dostępnych terenach zachowały się również unikatowe pod względem przyrodniczym gatunki flory. Aby uchronić je przed ekspansją człowieka, z inicjatywy Unii Europejskiej został stworzony program „Natura 2000”. Mówi się o nim też jako o „Europejskiej Sieci Ekologicznej”, która ma zapewnić trwałą egzystencję zagrożonych siedlisk przyrodniczych oraz integrację ochrony przyrody z działalnością człowieka. Idea międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony przyrody liczy w Europie co najmniej ćwierć wieku. Dopiero teraz jednak została prawnie usankcjonowana, a lista miejsc, które zaliczono do szczególnie chronionych, zajmuje kilkaset pozycji. Kilkadziesiąt tysięcy zawiera wykaz gatunków fauny i flory. W Polsce do „Europejskiej Sieci Ekologicznej” Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków wytypowano około 120 gatunków, a dla Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk wyznaczono 68 siedlisk i 70 gatunków zwierząt, a także 22 gatunki roślin. „Natura 2000” dla polskiej ochrony przyrody Chociaż nie broni ona bezpośrednio różnorodności biologicznej, lokalnej specyfiki, dzikości i naturalności ani wartości krajobrazowych, to ochrania takie jej elementy, które uważamy za cenne. Plany są już opracowywane dla każdego obszaru w naszym kraju. Zawierają opisy i ocenę istniejących i potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych; opisy warunków zachowania się lub przywrócenia do właściwego stanu siedlisk i gatunków, dla których wyznaczono obszary; wykaz działań ochronnych, sposoby ich wykonania; określenie zakresu monitoringu i opis przebiegu granic obszaru „Natura 2000”. Niestety te propozycje nie zawsze są przychylnie przyjmowane przez lokalne społeczności, które widzą w nich zagrożenia dla rozwoju gospodarczego terenów, które te plany obejmują. Tym, którzy interesują się sprawami ochrony środowiska i ekologom, nie trzeba wyjaśniać, jaki sens i jakie korzyści możemy mieć ze zjednoczenia wysiłków na rzecz europejskiej przyrody. Skąd brać na to środki? Niestety nie ma gotowego przepisu na finansowanie wszystkich przedsięwzięć. Teoretycznie Unia Europejska wspiera finansowo tworzenie i funkcjonowanie sieci Natura 2000 proporcjonalnie do powierzchni wyznaczonych obszarów oraz poziomu rozwoju ekonomicznego danego kraju. Nie ma jednak konkretnego przepisu lub dokumentu, w którym byłoby wyraźnie napisane i określone, skąd na ten cel brać środki. Dlatego też możliwości ubiegania się o finanse służące realizacji programu Natura 2000 istnieją na różnych etapach jego tworzenia. Specjalnie na ochronę gatunków i siedlisk przyrodniczych o znaczeniu ogólnoeuropejskim przeznaczony jest fundusz Life-Nature. Jego budżet nie przekracza jednak kilku procent kwot potrzebnych do skutecznej realizacji celów, ponieważ ma on z założenia „konkursowy” charakter i powinien finansować najlepsze, innowacyjne i modelowe projekty. Początkowo był on przeznaczony na finansowanie piątego programu środowiskowego Unii Europejskiej. Jednym z jego celów było współfinansowanie realizacji dyrektyw siedliskowej i ptasiej (patrz: ramka). Postanowienia art. 1 dyrektywy ptasiej dotyczą ochrony wszystkich gatunków ptaków naturalnie występujących w stanie dzikim na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, a także ich jaj, gniazd i siedlisk. W celu utrzymania ich populacji kraje członkowskie muszą podejmować działania zgodne z zasadami zrównoważonego gospodarowania, w tym: tworzyć obszary chronione, utrzymywać siedliska ptactwa oraz uregulować handel nim, a także zasady eksploatowania populacji ptaków łownych. Natomiast dyrektywa siedliskowa zaleca krajom członkowskim, aby zapewniły ekologiczną spójność sieci Natura 2000 poprzez ochronę elementów krajobrazu ważnych dla migracji, rozprzestrzeniania się i wymiany genetycznej dziko żyjących gatunków. Monitorowanie środowiska Przyjęta uchwałą Sejmu w 2003 r. „Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010” w rozdziale „Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody” wskazuje, że do realizacji podstawowych założeń w tym zakresie konieczne jest, między innymi, zwiększenie udziału środków finansowych przeznaczonych na ochronę przyrody przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wdrożenie sieci Natura 2000 jest zadaniem priorytetowym z punktu widzenia realizacji takich dokumentów jak: „Polityka ekologiczna państwa” i „Krajowa strategia ochrony