Głównym sprawcą białaczek są środki chemiczne, które uszkodziły komórki macierzyste szpiku, np. pestycydy i wiele leków Dr Katarzyna Budziszewska – kierownik Oddziału Diagnostyki Hematologicznej w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie Nowotwory, także krwi, atakują ludzi w różnym wieku. 25-letnia córka mojej koleżanki, wydawało się zdrowa i energiczna dziewczyna, zachorowała na białaczkę… Skąd się biorą nowotwory? – Przyczyną nowotworów są mutacje genetyczne komórek, co sprawia, że nie podlegają one naturalnym procesom starzenia się i śmierci, czyli apoptozy, ale dzielą się w nieskończoność. Do takiego uszkodzenia materiału genetycznego, który znajduje się wewnątrz komórki, a w konsekwencji do rozwoju raka, dochodzi na skutek: promieniowania ultrafioletowego B, działania środków chemicznych – np. amin powstałych przy smażeniu tłuszczu, metali ciężkich albo pleśni, która np. pokrywa nieświeży chleb. Z czynników biologicznych warto wymienić wirusy, grzyby, bakterie. A jeśli chodzi konkretnie o nowotwory krwi? – Wszystkie wymienione przyczyny są tu jak najbardziej aktualne. Tyle że może częstszym czynnikiem w chorobach krwi są wirusy, dlatego że one oddziałują na system immunologiczny, uszkadzając limfocyty, i te zmienione komórki mogą być początkiem rozwoju chłoniaka. Natomiast głównym sprawcą białaczek będą te środki chemiczne, które uszkodziły komórki macierzyste szpiku kostnego. Ale też nie mamy badań, które wykazywałyby prostą zależność między działaniem danego czynnika toksycznego a konkretnym nowotworem. Jakie środki chemiczne mogą być sprawcami białaczek? – Są to preparaty stosowane w chemicznej ochronie roślin, np. pestycydy, których pozostałości znalazły się w pokarmach w wyniku nieprzestrzegania tzw. okresów karencji, lub w wodzie – w razie jej zanieczyszczenia takimi środkami. To także wiele leków, a wśród nich powszechnie stosowane środki przeciwbólowe, np. niesterydowe leki przeciwzapalne, w tym aspiryna przyjmowana w nadmiarze, leki tyreostatyczne – przeciwtarczycowe, przeciwinfekcyjne – np. biseptol przyjmowany bez kontroli lekarza… Poza tym benzyna oraz inne rozpuszczalniki organiczne i lakiery szybkoschnące używane np. w warsztatach stolarskich, gdzie wyroby drewniane konserwuje się i lakieruje. Podałam tylko przykłady, ale prawie każda substancja chemiczna w dawkach toksycznych może uszkodzić komórki macierzyste. Niestety. Rak zaczyna się, jak pani mówi, od uszkodzenia materiału genetycznego w komórce… – Albo genu w komórce, który z kolei do tej pory blokował możliwość rozwoju określonego nowotworu. Czy można zabezpieczyć się przed nowotworami krwi, poza omijaniem wymienionych przez panią przyczyn? – Wiadomo, że wszelkie przewlekłe stany zapalne sprzyjają powstawaniu nowotworów układu chłonnego. Najprostszy przykład: widuję często u swoich pacjentów korzenie zgorzelinowe zębów – zwykle po złamaniu, tkwiące w dziąsłach latami… A to może być źródło przewlekłego stanu zapalnego. Stany zapalne, których nie leczymy, w sposób ciągły stymulują układ immunologiczny i mogą prowadzić do zaburzeń w materiale genetycznym komórki, co w konsekwencji daje początek nowotworom układu chłonnego. Bardzo często mówi się właśnie o przewlekłej stymulacji komórek układu immunologicznego jako przyczynie szpiczaka czy chłoniaka. Czy również nieleczone przewlekłe zapalenie oskrzeli może prowadzić do raka? – Tak, może sprzyjać rozwojowi chłoniaka oskrzeli. Z tego wniosek, że trzeba likwidować wszelkie stany zapalne? – Tak, rzeczywiście, należy je leczyć – w ramach profilaktyki, aby nie zachorować na chorobę nowotworową. Oprócz tego polecam jednak robić badania okresowe. I jeśli coś nam urosło nad obojczykiem albo mamy guzek pod pachą, nie chodźmy z tym, myśląc, że samo przejdzie. Jeśli jest to węzeł chłonny, koniecznie trzeba go zdiagnozować – może być on bowiem pierwszym stadium chłoniaka. Leczenie na tym etapie jest skuteczne i bezpieczne. Nie rozumiem jednego: czy nowotwory krwi dotyczą także organów wewnętrznych? – Komórki układu chłonnego są obecne wszędzie, toteż proces nowotworowy może się zacząć w dowolnym narządzie wewnętrznym, np. w oskrzelach, nerkach, żołądku, mózgu. Jednak najczęściej chłoniak zaczyna się w węźle chłonnym. Natomiast nowotwory szpiku – białaczki – zaczynają się rzeczywiście w szpiku. One dopiero wtórnie zajmują narządy wewnętrzne. Ale przeważnie zajmują jedynie szpik kostny, powodując zmiany morfologiczne krwi. Czy choroba nowotworowa krwi daje jakieś objawy? Czy można ją w porę wychwycić? – Niestety, nie ma charakterystycznych objawów białaczek czy chłoniaków. Natomiast jest cała gama objawów niespecyficznych, czyli sygnalizujących
