Choć władze chwalą się spadkiem liczby więźniów, problemów z nimi nie ubywa
To, co się dzieje w więzieniach, owiane jest tajemnicą. Choć władze chwalą się spadkiem liczby osadzonych, to problemów z nimi nie ubywa. Informacje na ten temat docierają do nas jednak rzadko.
Według stanu z końca lutego w polskich więzieniach karę odbywało 75 368 osób, w tym 898 obcokrajowców. Kiedy wchodziliśmy do UE, 78 716 skazańców stłoczono w celach przewidzianych na 66 600 miejsc. Przeludnienie wynosiło 118,2%. Dziś miejsc jest 79 239, a zasiedlenie wynosi 92,8%. Ponad 5 tys. prycz czeka pustych. Zamknięto jednak 13 małych, najstarszych, nieekonomicznych zakładów karnych. Zapewnienie ludzkich warunków oraz lekka tendencja wzrostowa liczby osadzonych wymagają nowych cel. Po co budować nowe więzienia? Trzymanie ludzi za kratami to amerykańska specjalność. Od lat USA przodują w kategorii liczba osadzonych na 100 tys. mieszkańców, jak wskazują dane Międzynarodowego Ośrodka Badań nad Więziennictwem (International Centre for Prison Studies – ICPS).
Państwo | Liczba więźniów na 100 tys. mieszkańców (trend od 2000 r.)
USA 698 (na tym samym poziomie)
Rosja 445 (spadek)
Brazylia 301 (wzrost)
Afryka Południowa 292 (spadek)
Chiny 165 (na tym samym poziomie)
Japonia 48 (na tym samym poziomie)
Indie 33 (wzrost)
Źródło: ICPS
Europa jest jedynym kontynentem, na którym w XXI w. spadł odsetek uwięzionych. To wynik opróżniania więzień w Rosji (40% zwolnionych), na Białorusi i Ukrainie. Lekko rośnie współczynnik osadzonych w Europie Zachodniej (6%), w Skandynawii (12%), gdzie nadal jest śmiesznie niski, oraz na południu kontynentu (27%). Generalnie zaludnienie aresztów śledczych i zakładów karnych to cecha krajów postkomunistycznych. Polska ze współczynnikiem 191 osadzonych na 100 tys. mieszkańców zajmuje dziewiąte miejsce na kontynencie, a piąte w UE. Wyprzedzają nas Rosja (445), Białoruś (306), Litwa (268), Łotwa (239), Estonia (216), Mołdawia (215), Ukraina (195) i Czechy (195). Doganiają nas Albania (189), Węgry notujące silny wzrost (187), Słowacja (184), Czarnogóra (174) oraz Serbia i Wielka Brytania (po 148). Anglosasi mający odmienny system prawny osadzają, jak na Zachód, masowo. Trzymają też tysiąc Polaków (PRZEGLĄD nr 17-18). W Hiszpanii współczynnik spada do 136, w Belgii wynosi 105, w Niemczech 78, w Holandii 69. Skandynawia ma od 71 osadzonych na 100 tys. w Norwegii do 55 w Szwecji i Finlandii. W piejących o ostrej walce z kamorrą Włoszech współczynnik wynosi 86, ciut więcej niż w zacisznej Szwajcarii (84), a we Francji mimo dwóch lat stanu wyjątkowego – 95. Zapaść Grecji pchnęła za kraty kilka tysięcy desperatów, a współczynnik skoczył z 70 na 109.
Od połowy lat 70. do końca Polski Ludowej w zasadzie wszyscy więźniowie u nas pracowali. Krucho było w roku wejścia do Unii (25%), dziś sytuacja się poprawiła (51%). Ile im się wypłaca? I wówczas, i dziś niewiele ponad połowę średniej krajowej, po stawce 12 zł za godzinę, mniej nie można. Na swoje dzieci przekazują 211 zł miesięcznie. Rozrosła nam się za to służba więzienna. Gomułka, odchodząc, zostawił 14 542 funkcjonariuszy. Za Gierka było ich 19 tys. W roku wstąpienia do UE 23 281, obecnie zaś 29 394. Lepszy dozór przełożył się na spadek liczby samobójstw z 54 w 2001 r. do 27 w 2017 r., mimo że niewielu mniej osadzonych usiłowało odebrać sobie życie: 226 i 186.
Od wstąpienia do UE zamyka się mniej rozbójniczej młodzieży. Poprawiła się też edukacja. Naukę za kratami kontynuuje 4330 więźniów, wobec 3833 wcześniej. Za zabójstwo siedzi 5527 więźniów, niemal tylu co w 2001 r. (5678), choć więcej mafiosów (876 wobec 538). Ubyło alimenciarzy, jest ich 2409 wobec 4259, mniej osób skazano za przestępstwa gospodarcze (448 wobec 1330).
Grupa wiekowa | Liczba osadzonych | Liczba osadzonych
(ukończone lat) | na 31.12.2001 | na 31.12.2017
15-24 25 424 8 321
25-30 16 824 15 051
31-39 16 444 23 188
40-51 16 726 16 997
52-60 3 082 6 655
61 i więcej 652 2 796
Razem 79 152 73 008
Źródło: Centralny Zarząd Służby Więziennej
Jednym ze sztandarowych przedsięwzięć jest program „Praca dla więźniów”, który w niespełna dwa lata zwiększył zatrudnienie osadzonych o 50%, do ponad 36 tys. W ramach programu otwarto 10 hal produkcyjnych na terenie zakładów karnych. Rozpoczęto budowę kolejnych 16, które mają zostać otwarte w latach 2018-2019.
Nie ma statystyk pokazujących, ilu osadzonych pochodzi ze wsi, z miasteczek czy dużych aglomeracji. Wyrywkowe dane sugerują nadreprezentację osób z małych ośrodków, niezamożnych i zdanych na adwokata z urzędu.
System dozoru elektronicznego (bransoleta z GPS) raczkował od 2009 r., a upowszechnił się od 2012 r. Dotyczy wyłącznie skazanych na karę do roku więzienia i obejmuje ok. 10-12 tys. osób rocznie. Jest on prawie dziesięciokrotnie tańszy niż pobyt w więzieniu. Do końca marca skorzystało z niego 3329 skazańców.
Wykształcenie | Liczba więźniów na 25.04.2018
Wyższe 1082
Średnie 12 464
Zasadnicze zawodowe 25 008
Podstawowe i gimnazjalne 35 780
Źródło: GUS, CZSW, MSWiA
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy