Czy aktualne są słowa Karola Marksa: Filozofowie tylko interpretowali świat, rzecz w tym, aby go zmienić?
Prof. Karol Modzelewski, historyk Jest to wciąż aktualne złudzenie, czasem pożyteczne, czasem szkodliwe. Prof. Henryk Domański, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN Marks był chyba pierwszym takim filozofem, który próbował zmienić rzeczywistość, ale to było 150 lat temu. Po nim było kilku innych, np. Jean-Paul Sartre i Herbert Marcuse, którzy byli prorokami ideologii i rewolty 1968 r. W tej chwili teza straciła na znaczeniu, bo np. Fukuyama, który jest autorem jednej z wielkich tez o zmierzchu historii, mówi, że nic nie da się zrobić i opuszcza ręce. Także refleksja Alvina Tofflera o funkcjonowaniu systemu rynkowego tylko zapowiada katastrofę, ale nie wskazuje środków ani drogi wyjścia. Znana interpretacja postmodernizmu, jak „Mcdonaldyzacja społeczeństwa” George’a Ritzera, to przykład filozofii rynku, która się rozkłada na wszystkie sfery konsumpcji. Tu także nic się nie da zrobić. Również diagnoza Samuela P. Huntingtona w „Zderzeniu cywilizacji”, która mówi o konfliktach między krajami muzułmańskimi i azjatyckimi a Zachodem, dowodzi, że nic się nie da zrobić. We współczesnej filozofii nie pojawił się nikt, kto zaproponowałby środki przezwyciężenia tego stanu. Determinizm dziejów opanował socjologów, filozofów i politologów. Brakuje nowej konstruktywnej teorii na miarę marksizmu. Prof. Tomasz Nałęcz, historyk, wicemarszałek Sejmu, SdPl Jest odwiecznym dylematem ludzkości, na ile w praktycznych działaniach kierować się radami mędrców. Jestem przekonany, że nie da się na co dzień działać, kierując się wyłącznie ich radami, bo pragmatyzm jest potrzebny, ale też nie powinno się całkowicie wypierać takich myśli. A to się zdarzyło nie tylko lewicy, lecz wszystkim środowiskom politycznym, i prowadzi do pogubienia w sprawach podstawowych. Przykładem było publiczne opowiedzenie się lidera lewicy nie za podatkiem progresywnym, lecz za liniowym. To tak jakby człowiek głęboko wierzący publicznie powiedział, że nie ma Boga. Nie należy więc traktować rad mędrców jako ozdobnika w średniowiecznym rękopisie. Prof. Leszek Kubicki, prawnik, b. minister sprawiedliwości Tak. Zaznaczę, iż zmienianie świata nie musi być karalną próbą obalenia siłą konstytucyjnego porządku państwa. Świat można ulepszać, zmieniać i doskonalić. Jestem gorącym zwolennikiem tej tezy, jak również innej, pochodzącej od Engelsa, że najlepszą próbą sprawdzenia budyniu jest jego zjedzenie. Niektóre budynie już jedliśmy, inne zjemy w przyszłości. Prof. Lech Zacher, socjologia polityki, futurologia Słowa te na pewno są aktualne. Filozofowie, myśliciele i w ogóle nauki społeczne z trudem mogą się uporać ze światem współczesnym ze względu na cechy powodujące, iż poznanie świata i interpretowanie już samo w sobie jest niezwykle trudne z uwagi na rosnącą złożoność i kompleksowość, chaotyczność, turbulentność i ryzykowność. Nasze kłopoty są interpretowane jako postmodernizm, który zakłada niespodzianki różnego rodzaju. Nie można jednak się godzić, że przekreśla to nasze szanse w zmienianiu świata, bo potrafimy robić wiele w sposób celowy i skuteczny. Częściowo panujemy nad wieloma procesami i ich skutkami. Potrafimy wiele zbudować, umiemy sprawnie działać. Potrzebne są jednak wizje, idee i rozwój duchowości, bo inaczej ogarną nas komercja, prymityw i brak perspektyw konsumpcjonizmu. Dr hab. Roman Kochnowski, historyk myśli politycznej, niemcoznawca Marksistowska myśl przypomina trochę epokę oświeceniową i budzi uczucia ambiwalentne, bo, z jednej strony, krytykowano wtedy klerykalizm i zacofanie w Europie, ale niektórzy myśliciele tego okresu byli oczarowani carycą Katarzyną. Rousseau twierdził, że człowiek to tabula rasa i można go dowolnie ukształtować. Marks i jego kontynuatorzy, Lenin, Stalin, też chcieli zmieniać świat, myślę jednak, że zamiast zmieniać, lepiej go ulepszać. To jest lejtmotyw współczesnego konserwatyzmu, który czerpie z myśli Edmunda Burke’a, krytyka rewolucji francuskiej. Ulepszajmy świat, nie burzmy fundamentów, bo wtedy zostaje nam chaos, a jego cena jest bardzo wysoka. Prof. Barbara Markiewicz, filozofia polityki, Uniwersytet Warszawski Ze zmianą świata trzeba bardzo uważać, bo to była zawsze domena Pana Boga. Lepiej go poprawiać, zaczynając od własnych relacji. Powiedzenie Marksa zyskało wielką sławę, ale jest ono konstrukcyjnie niespójne. Pierwsza jego część nijak się nie ma do drugiej. Implikacja nie jest jasna, dlaczego np. interpretowanie niczego nie zmienia, czy już nie należy interpretować, tylko zmieniać itd. Prof. Wojciech Roszkowski, historyk Chyba już nie jest aktualne, na szczęście. Filozofowie są od myślenia i rozgryzania zagadek tego świata, a nie od jego zmieniania. Jeśli filozofowie zaczynają to robić, zmienia się to wtedy w rządy ideologów i prowadzi
