Ekologia i Przegląd

Od nadobnicy po łosia Góry Świętokrzyskie, a zwłaszcza obszar Łysogór, narażone są na opady kwaśnych deszczów. Wiatry przynoszą jenawet ze Śląska Rozmowa z dr. Dariuszem Wojdanem z Pracowni Naukowo-Badawczej Świętokrzyskiego Parku Narodowego – Właśnie trafił do was w ciężkim stanie orzeł bielik. Czy często ratujecie dzikie zwierzęta? – Zdarzenie z orłem bielikiem to odosobniony przypadek, gdyż w naszym parku nie ma gniazd tego ptaka. Za to często trafiają chore myszołowy, pustułki, jastrzębie, sowy. Pomagamy wszystkim chorym, rannym zwierzętom – sarnom, dzikom, jeleniom, borsukom. Najczęściej to ofiary kłusowników, którzy są plagą Gór Świętokrzyskich. Gdy zwierzęta wymagają dalszej opieki, zatrzymujemy je u siebie. Wprawdzie nie mamy dla nich lecznicy, ale możemy zapewnić opiekę weterynaryjną. W przyszłości chcemy utworzyć zwierzyniec, taką minilecznicę przy Ośrodku Edukacyjnym ŚPN. Robiliśmy wszystko, by uratować bielika. Zatrucie chemikaliami było groźne, ale dzięki naszej troskliwości ptak stanął na nogi, zaczął fruwać i niebawem wróci do swego środowiska. – Jakie zwierzęta są charakterystyczne dla parku, które z rzadszych gatunków tutaj występują? – W ŚPN żyje ponad 4 tys. gatunków bezkręgowców oraz 210 gatunków kręgowców, z czego 181 objętych jest prawną ochroną. Zaczynając od bezkręgowców, już wśród nich jest wiele rzadkich gatunków, jak nadobnica alpejska, jelonek rogacz, kozioróg dębosz czy paź żeglarz. Występuje też kilka rzadkich gatunków biegaczowatych. Wśród skorupiaków trafia się u nas rak szlachetny. Fauna ryb jest bardzo uboga, niewiele jest bowiem w parku wód, są to jedynie strumyki, czasami rozlewiska na nich. Najczęściej występuje tu strzebla potokowa. Typowym gatunkiem płazów jest traszka górska, której występowanie świadczy o górskim charakterze naszego parku. Spotkać ją można jeszcze tylko w Karpatach i Sudetach. W ostatnich latach coraz rzadszy jest kumak nizinny, mało odporny na zanieczyszczenia. W parku spotkać można gniewosza plamistego, którego turyści mylą czasami ze żmiją zygzakowatą, chociaż znacznie się od niej różni. Posiada charakterystyczne ciemne plamki na jaśniejszym tle. A dlaczego gniewosz? Bo jest dość agresywny, atakuje w chwili zagrożenia. Licznie występuje jaszczurka żyworodna, której sprzyja tutejszy klimat, ostrzejszy, chłodny, wilgotny. Jest jej znacznie więcej niż jaszczurki zwinki, odwrotnie niż w innych regionach kraju. – A jakie ciekawe ptaki i ssaki możemy spotkać w parku? – Bardzo liczne i charakterystyczne dla naszego parku są dzięcioły, między innymi największy z polskich, dzięcioł czarny. Jest także zielonosiwy, biało-grzbiety dzięciołek. Z sów zobaczyć można puszczyka uralskiego, a także sowę uszatkę czy płomykówkę. Z drapieżnych ptaków występuje pustułka, kobuz, myszołów włochaty, orlik krzykliwy. Z kuraków najrzadszy jest jarząbek, niestety przed kilkunastoma laty całkowicie na terenie parku wyginął cietrzew. Mamy u nas bociana czarnego, licznie występuje słonka, mychołówka żałobna, świergotek drzewny, pierwiosnek grubodziób. Wśród ssaków dużo jest ryjówek aksamitnych, mniej ryjówek malutkich – najmniejszych z naszych ssaków. Fauna nietoperzy nie jest jeszcze wystarczająco zbadana, jest ich dziesięć gatunków, m.in. nocek rudy, gacek wielkouch, nocek mniejszy. Mroczek posrebrzony i mroczek późny zimują w piwnicach klasztoru na Świętym Krzyżu. Do parku pod koniec lat 80. wprowadzony został największy z gryzoni, bóbr. Jedynym przedstawicielem psowatych jest lis. Chociaż występuje bardzo licznie, trudno go spotkać, gdyż jest bardzo ostrożny i prowadzi przeważnie nocny tryb życia. Podobnie zresztą jak borsuk. Zdarza się, że lisy zajmują borsucze nory i prawowity ich właściciel zmuszony jest się wyprowadzić. Oba gatunki zwierząt bardzo bowiem różnią się zachowaniem. Lis to straszny bałaganiarz, w przeciwieństwie do borsuka, który regularnie czyści norę z opadłych liści. Dość licznie zamieszkuje park sarna, natomiast sporadycznie pojawia się łoś i jeleń. W niżej położonych partiach Łysogór spotkać można dzika. – Wspomniał pan, że zwierzętom żyjącym w parku zagrażają kłusownicy. Co jeszcze zagraża tutejszej faunie? – Góry Świętokrzyskie, a zwłaszcza obszar Łysogór, narażone są na opady kwaśnych deszczów. Wiatry południowo-zachodnie przynoszą zanieczyszczenia nawet ze Śląska. Występujące tu opady powodują silne zakwaszanie wód powierzchniowych oraz gleby. Jest to szczególnie szkodliwe