Eureka

Autor: Paulina Nowosielska i Krzysztof Kęciek | 10 grudnia, 2006

MEDYCYNA

Poszukiwani dawcy szpiku
Trwa trzecia edycja ogólnopolskiego programu „Dawca szpiku”. Jej celem jest uzupełnianie wiedzy społeczeństwa w zakresie dawstwa szpiku, rekrutacja potencjalnych dawców oraz finansowanie kosztów badań genetycznych niezbędnych do wpisania dawcy do rejestru. Akcję organizują: Fundacja dla Dzieci z Chorobami Nowotworowymi „Krwinka” i Klinika Pediatrii, Hematologii, Onkologii i Endokrynologii Akademii Medycznej w Gdańsku.
Przeszczepy szpiku przeprowadza się w ostrych białaczkach, które nie dają szans na wyleczenie tradycyjnymi sposobami (chemioterapia). Zabieg polega na całkowitym zniszczeniu szpiku kostnego pacjenta poprzez naświetlania lub chemioterapię i zastąpieniu go szpikiem osoby zdrowej. Najlepiej przyjmują się przeszczepy od osób spokrewnionych z chorym. Spotkanie informacyjne dla osób, które chcą zostać dawcami, zaplanowano na 10 grudnia 2006 r., o godz. 11.00, w sali im. prof. Hillera, budynek Collegium Biomedicum AMG, ul. Dębinki 1 w Gdańsku.

Nowy lek na próchnicę
Amerykańscy naukowcy opracowali lek, który zabija bakterie powodujące próchnicę, pozostawiając jednocześnie nieszkodliwą i potrzebną człowiekowi florę bakteryjną jamy ustnej. Autorem odkrycia jest Wenyuan Shi z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. Lekarstwo powstało z połączenia związku, który specyficznie rozpoznaje komórki S. mutans, z antybiotykiem o szerokim spektrum działania – nowispiryną G10, niszczącą błony komórek bakteryjnych. Nowość polega na tym, że ostatnio zaniechano podawania antybiotyków w walce z bakteriami wywołującymi próchnicę i choroby dziąseł (Streptococcus mutan). Degeneracji ulegały bowiem wszelkie mikroby znajdujące się w rejonie działania leku. Także te, które chronią człowieka przed innymi groźnymi infekcjami jamy ustnej. Jednak w nowym towarzystwie antybiotyk może okazać się nadzieją dla tych wszystkich, których na samą myśl o wizycie u dentysty oblewa zimny pot.

INTERNET

Dożywocie za cyberpornografię

Właściciel najpopularniejszej chińskiej witryny pornograficznej (Pornographic Summer, powstała w 2004 r.) został skazany na karę dożywotniego więzienia. Ośmiu jego pomocników usłyszało wyroki od 13 miesięcy do 10 lat.
Co ciekawe, serwis cieszył się w Chinach, mimo ostrych działań władz, sporą popularnością. Regularnie korzystało z niego 600 tys. internautów. Pierwszych 200 tys. zarejestrowanych użytkowników mogło korzystać z jego zasobów za darmo. Reszta musiała zapłacić od 199 do 266 juanów (25 do 33 dol.) za możliwość zalogowania się. Karta członkowska VIP kosztowała 3999 juanów, a miejsce reklamowe (w zależności od wielkości i miejsca) – od 1000 do 3000 juanów. Zamknięcie strony i surowe potraktowanie jej autorów było w dużej mierze ich winą. W zeszłym roku włamali się oni na stronę jednego ze szpitali i przekształcili ją w kolejną pornograficzną witrynę.

ZWIERZĘTA

Pstrąg z bagażem doświadczeń
Okazuje się, że pstrągi tęczowe kształtują swoje charaktery w zależności od doświadczeń życiowych. Do takiego wniosku doszli naukowcy z Uniwersytetu w Liverpoolu. Otóż ryby wyraźnie różnią się między sobą zachowaniem. Niektóre są bardziej odważne, inne – tchórzliwe. Różnice są wyraźne do tego stopnia, że naukowcy bez trudu rozróżniali w laboratorium poszczególne osobniki. Następnie, mając już oznakowane ryby, sprawdzali, jak pstrągi zmieniają się pod wpływem doświadczeń życiowych i obserwacji otoczenia.
Pstrąg to ryba znana ze swej agresywności i skłonności do bijatyk. Ryby, które częściej wygrywały potyczki, stawały się coraz bardziej pewne siebie. Te, które stale przegrywały, stawały się bardziej strachliwe. Ryby zyskiwały także w relacjach z innymi osobnikami. Mało ostrożne pstrągi z czasem stawały się rozważniejsze i spokojniejsze w towarzystwie łagodniejszych kolegów, nieśmiałe zaś zyskiwały na odwadze.

SYLWETKA

Honory dla polskiego naukowca
Prof. Krzysztof Liberek z Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Akademii Medycznej w Gdańsku trafił do prestiżowej organizacji naukowej – European Molecular Biology Organization. Takiego zaszczytu dostąpiło dotąd tylko pięciu Polaków. Europejska Organizacja Biologii Molekularnej (EMBO) powstała w 1964 r. w Szwajcarii. Jej zadaniem jest określenie kierunku rozwoju oraz podniesienie poziomu europejskich badań naukowych w zakresie biologii molekularnej. W swych szeregach skupia aż 43 laureatów Nagrody Nobla.
Prof. Krzysztof Liberek zajmuje się biologią molekularną białek. Jest autorem 35 prac naukowych cytowanych w literaturze światowej ponad 2 tys. razy. Prof. Liberek ukończył Wydział Fizyki Technicznej Politechniki Gdańskiej. Tytuł profesora uzyskał w 2002 r.

BIOLOGIA

Mikroskopijna wystawa
Niezwykłą wystawę prezentuje Muzeum Przyrodnicze we Wrocławiu. Można na niej podziwiać wielu mieszkańców podziemi i poznawać sekrety ich życia. Ekspozycja „Pod stopami – życie w glebie” przyjechała do Polski z Niemiec. Przygotowało ją Muzeum Przyrodnicze z Görlitz, które specjalizuje się w badaniach nad organizmami żyjącymi w ziemi.
W opracowaniu koncepcji wystawy, wykonaniu zdjęć i przygotowaniu modeli wzięło udział ponad 50 specjalistów. Najmniejszych mieszkańców gleby, którzy często mierzą mniej niż milimetr, zwiedzający mogą zobaczyć nawet w tysiąckrotnych powiększeniach. Całość ekspozycji zajmuje, bagatela, około 100 m kw.

MEDYCYNA

Hormony uszkadzają mózg
Preparaty z testosteronem uszkadzają komórki mózgu. Do takiego wniosku doszli naukowcy z Uniwersytetu Yale. W doświadczeniach laboratoryjnych kultury komórek mózgowych poddano działaniu testosteronu. Męski hormon uruchomił program śmierci komórkowej. Takie fatalne skutki testosteron ma jednak tylko w podwyższonym stężeniu. Normalny poziom hormonu w organizmie nie powoduje negatywnych następstw. Badacze przypuszczają, że kulturyści, przyjmujący preparaty z testosteronem i podobnymi substancjami, doznają uszkodzeń mózgu, co prowadzi do ich nadmiernej drażliwości i agresywnego zachowania.

ARCHEOLOGIA

Święte noże w grobowcach
Peruwiańscy naukowcy odkryli kompleks grobowy pochodzący sprzed tysiąca lat. Cmentarz powstał w czasach preinkaskiej kultury Sican, która kwitła w latach 800-1300. Do tej pory natrafiono na ponad 20 komór grobowych, umieszczonych w 30-metrowej piramidzie. Znajdowało się w nich 12 tumi, czyli rytualnych noży, wykonanych ze stopu złota, srebra i miedzi. Tumi są obecnie symbolem państwa peruwiańskiego. To pierwszy przypadek, w którym archeolodzy znaleźli te noże w miejscu, w którym zostawił je lud Sican. Do tej pory odbierano je rabusiom starożytnych skarbów oraz współpracującym z nimi handlarzom. W grobowcach, znajdujących się na północnym wybrzeżu Peru w pobliżu miasta Ferrenafe, naukowcy odkryli także maski, napierśniki i srebrne korony. Archeolog Izumi Shimada twierdzi: „To było kiedyś święte miasto. Nasze znaleziska świadczą, że ludzie kultury Sican tworzyli zhierarchizowaną, bardzo dobrze zorganizowaną społeczność”.

MEDYCYNA

Odkryto mechanizm działania nowotworu

Efekty pracy naukowców z Tokio, jakie opublikowano niedawno na łamach pisma „Nature Cell Biology”, rzucają nowe światło na mechanizm rozprzestrzeniania się nowotworów. Wynika z nich, że guzy pierwotne nowotworów przygotowują płuca przed inwazją, czyli powstaniem przerzutów.
Sachie Hiratsuka i współpracownicy prowadzili badania na chorych myszach. Odkryli, że guz pierwotny produkuje czynniki, które pobudzają wydzielanie białek o nazwie chemokiny w płucach. Chemokiny powodują migrację komórek stanu zapalnego i komórek nowotworowych do płuc. W ten sposób tworzy się swoisty obieg informacji między guzem pierwotnym a tkanką, do której wytwarza on przerzuty. Japońskim naukowcom udało się doprowadzić do zahamowania w warunkach laboratoryjnych wytwarzania czynników informacyjnych. Zaburzony został przekaz sygnału między guzem pierwotnym a komórkami płuc, a to skutecznie wyhamowało powstawanie przerzutów.

INTERNET

Biblioteka cyfrowa na uniwersytecie
Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego doczekała się oficjalnego otwarcia. Utworzona została jeszcze w grudniu 2005 r. z inicjatywy Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Jej celem jest zachowanie i popularyzacja bogatych zasobów dziedzictwa kulturowego, zawartego w zbiorach uniwersyteckiej książnicy. Dzięki internetowi możliwy będzie dostęp do cyfrowych kopii najcenniejszych zabytków kultury piśmienniczej, kolekcji dzieł sztuki oraz materiałów regionalnych. Po roku wdrażania i prób biblioteka stała się jedną z najdynamiczniej rozwijających się bibliotek cyfrowych w Polsce. I to zarówno pod względem tempa przyrostu liczby publikacji, jak i liczby odwiedzin użytkowników.