Eureka

Autor: Przegląd | 16 marca, 2008

ARCHEOLOGIA

Wikingowie pod Królewcem
Niemieccy archeolodzy poszukują na wybrzeżu bałtyckim koło Kaliningradu wielkiej handlowej osady wikingów. W miejscowości Wiskiauten odnaleźli już srebrne monety i ogromną studnię. Jej rozmiary świadczą o tym, że zaopatrywała ona w wodę faktorię imponujących rozmiarów, twierdzi archeolog Timo Ibsen. Wikingowie, jak wiadomo, nie tylko łupili i rabowali, ale także, gdy tylko pojawiała się sposobność, trudnili się handlem. Nie ulega kwestii, że wojownicy, przybyli ze Skandynawii na swych długich łodziach, byli obecni w tym bogatym w bursztyn regionie. Świadczy o tym ponad 500 znajdujących się w pobliżu kopców, które są grobami Wikingów.

INTERNET

Energochłonna sieć
Internetowa sieć otwiera przed nami ogromne możliwości, ale trzeba też pamiętać, że wirtualne surfowanie oznacza realne zużywanie energii. Ściągnięcie na swój komputer elektronicznego wydania gazety pochłania tyle energii co pranie. Awatar z Second Life rocznie zużywa tyle samo prądu co przeciętny Brazylijczyk. Jednorazowe skorzystanie z wyszukiwarki Google odpowiada włączeniu na godzinę energooszczędnej żarówki. Dr Gerhard Fettweis z uniwersytetu w Dreźnie uważa, że jeśli nic się nie zmieni, za 25 lat sam internet będzie zużywał tyle energii, ile obecnie cała ludzkość.

Sprawdź kredyt w porównywarce

Banki prześcigają się w oferowaniu nam lokat, kredytów gotówkowych, samochodowych i hipotecznych, kart kredytowych, funduszy inwestycyjnych itd. Rozeznać się w tym gąszczu propozycji nie jest łatwo. Pewną pomoc możemy znaleźć w internecie, gdzie ruszyła właśnie pierwsza w Polsce porównywarka finansowa Comperia.pl, w której można znaleźć porównanie ponad 1,5 tys. produktów i usług finansowych. Portal prezentuje rzeczywiste stopy procentowe przy wszystkich kredytach. Co więcej, można tu znaleźć porównywanie produktów kredytowych z uwzględnieniem oprocentowania opartego na aktualnych stawkach
WIBOR lub LIBOR, które dla wielu z nas są terminami niemal magicznymi. Tym, którzy nie potrzebują kredytu, a wprost przeciwnie – mają nadmiar wolnej gotówki, portal oferuje automatyczne przeliczanie stóp zwrotu zagranicznych funduszy inwestycyjnych również na polską walutę. Menedżer inwestycyjny pomoże wybrać optymalną strategię inwestycyjną. W Comperii można też znaleźć przydatne kalkulatory pozwalające w prosty sposób dokonać skomplikowanych obliczeń.

ZDROWIE

Oko z defektem

Każdego roku 20 tys. Polaków zapada na ciężką postać zwyrodnienia plamki żółtej (AMD – Age-related Macular Degeneration), grożącą utratą wzroku. W trakcie tej choroby dochodzi do nieodwracalnych zmian w okolicy plamki żółtej, czyli w centralnej części siatkówki odpowiedzialnej za ostre i precyzyjne widzenie.
Głównym czynnikiem sprawczym choroby jest wiek. AMD to problem przede wszystkim osób po 50. roku życia. W miarę starzenia się organizmu dochodzi do zaburzenia równowagi między czynnikami uszkadzającymi a naprawczymi w organizmie. Ważne są też predyspozycje genetyczne, a także palenie papierosów (palacze chorują na AMD aż sześciokrotnie częściej), nadmierna ekspozycja na słońce, cukrzyca, nadciśnienie.
Podstawową rolę w powstawaniu AMD przypisuje się działaniu wolnych rodników tlenowych. Organizm nie jest wobec nich bezbronny. Ich niszczycielskie zapędy studzą antyoksydanty, które „wymiatają” je z tkanek. Szczególnie dobrze z wolnymi rodnikami w oku radzą sobie witaminy A, C, E, barwniki roślinne zwane karotenoidami (zwłaszcza luteina i zeaksantyna), antocyjany – antyoksydanty z borówki czernicy, zwanej też czarną jagodą. Już samo spożywanie bogatych w luteinę zielonych warzyw takich jak szpinak czy brokuły poprawiło ostrość widzenia u 92% badanych. Po konsultacji z lekarzem czasem trzeba też sięgnąć po syntetyczne preparaty z luteiną.
Bardzo ważne są regularne kontrole u okulisty, zanim bowiem wystąpią jakiekolwiek objawy, lekarz w czasie badania dna oka może zauważyć charakterystyczne dla AMD złogi barwnika zwane druzami. Samemu można wykonać prosty test Amslera, polegający na przyglądaniu się z odległości 30 cm siatce o boku 10 cm z zaznaczonym punktem centralnym. W przypadku zmian chorobowych widzi się zniekształcone linie i nieregularną siatkę. Test można znaleźć na wielu portalach internetowych, np. www.retina-forum.pl.

Leki na raka piersi coraz lepiej znane

Coraz większe są możliwości badania leków stosowanych w terapii raka piersi. W USA ogłoszono wyniki trwających ponad osiem lat badań porównujących skuteczność dwóch leków dostępnych także dla polskich pacjentów – tamoksyfenu i anastrazolu. Objęto nimi kobiety po menopauzie z wczesnym rakiem piersi, u których wykryto guz hormonozależny. Okazało się, że w porównaniu z tamoksyfenem anastrazol o 24% zmniejsza ryzyko nawrotów wszelkiego rodzaju, o 15% wydłuża czas przeżycia wolnego od choroby, o 16% zmniejsza ryzyko wystąpienia przerzutów odległych i aż o 40% zmniejsza częstość występowania raka drugiej piersi. Efekt ochronny anastrazolu jest widoczny długo po zakończeniu leczenia. Badania te potwierdziły skuteczność anastrazolu – tym razem w znacznie dłuższej perspektywie czasowej.
Są to bardzo pomyślne wiadomości, ale trzeba pamiętać, że i tak sprawą najważniejszą, dającą szansę na przeżycie, jest wczesne wykrycie nowotworu.

TECHNOLOGIE

Bambusowo-trzcinowa oczyszczalnia

Bambus jest rośliną wyjątkowo nadającą się do oczyszczania ścieków. Jego gęsty system korzeni i kłączy tworzy znakomite środowisko rozwoju bakterii rozkładających zanieczyszczenia, dostarczając im niezbędny tlen. Fosfaty i nitraty są zaś dla niego substancjami odżywczymi. Te właściwości zostały wykorzystane w roślinnej oczyszczalni ścieków we francuskiej gminie Vezins w departamencie Maine-et-Loire. Na 3 ha znajdują się trzy baseny filtracyjne obsadzone trzciną, trzy zbiorniki osadnikowe i ponadhektarowe pole bambusa. Wielką zaletą takiego systemu jest niskie zużycie energii, unikanie gromadzenia się osadów, a przede wszystkim niekorzystanie z chemikaliów. Oczyszczalnia wkomponowuje się w krajobraz, a ponieważ zarówno trzcina, jak i bambus są co pewien czas koszone, zyskuje się opał oraz materiał na meble, plecionki itp. Nic dziwnego, że planowane są kolejne inwestycje – firma Phytorem opracowuje projekt dla Sillé-le-Guillaume (departament Sarthe).

EKOLOGIA

Benzyna z powietrza
Jeffrey Martin i inni amerykańscy naukowcy z Los Alamos National Laboratory wpadli na zdumiewający pomysł. W celu ratowania klimatu zamierzają produkować benzynę z powietrza. Opracowali proces elektrochemiczny, w wyniku którego z powietrza pozyskiwane są dwutlenek węgla i wodór. W wyniku syntezy tych gazów powstaje metanol, który z kolei przerabiany jest na paliwo. W ten sposób auta i samoloty nie będą już emitować dodatkowego dwutlenku węgla, lecz „recyklingować” ten, który już jest w powietrzu. Niestety, procedura wymaga wielkich ilości energii. Jeffrey Martin i jego koledzy zamierzają pozyskiwać ją z elektrowni atomowych. Nie podoba się to przeciwnikom energii nuklearnej, jednak Martin twierdzi, że nie ma innego wyjścia, gdyż zapotrzebowanie na surowce energetyczne stale wzrasta.

Holenderski staruszek automobil
Władze miejskie Amsterdamu planują stworzyć wewnątrz obwodnicy miasta strefę niedostępną dla aut emitujących najwięcej zanieczyszczeń: diesli bez filtra cząsteczkowego i samochodów sprzed 1992 r. Jednak właściciele ponaddwudziestopięcioletnich staruszków nie chcą się pogodzić z odesłaniem „ruchomego dziedzictwa kultury” – citroënów DS, peugeotów 404 czy saabów 900 na złom. Według narodowej federacji posiadaczy takich aut, na 215 tys. amsterdamskich samochodów 29 tys. pochodzi sprzed 1992 r. Średnia krajowa to 2%, czyli ok. 150 tys. Holendrzy są oszczędni i sentymentalni. Ale za parkowanie w centrum miasta i tak będą musieli zapłacić 5 euro za godzinę.

TECHNIKI AUDIOWIZUALNE

E-learning dla maturzystów
Już za chwilę matura, zapobiegliwi od dawna dokształcają się na kursach i korepetycjach, ale nie każdy ma taką możliwość. Projekt edukacyjny Aristos, jak zapewniają pomysłodawcy, ma wyrównywać szanse w dostępie do tego samego poziomu kształcenia i jest unikalnym projektem nie tylko w Polsce, lecz także w Europie. Oferuje dwa audiowizualne kusy przygotowujące do matury z chemii i historii. Kurs chemiczny składa się z 26 płyt DVD (oraz dwóch podręczników), na których znalazły się zagadnienia z chemii ogólnej, organicznej i nieorganicznej przygotowane przez dr. Jerzego Ryńca. Kurs historyczny – na razie w zakresie historii starożytnej opracowanej przez prof. Ryszarda Kuleszę i historii Polski średniowiecznej autorstwa
dr. Michała Kopczyńskiego – odchodzi od formuły uczenia się na pamięć dat i faktów. Zawiera za to mnóstwo ciekawostek, odnosi się do materiałów źródłowych, informuje o przyczynach wydarzeń w atrakcyjnej formie, dzięki zilustrowaniu wiedzy odpowiednim materiałem audiowizualnym. Kursy są dostępne w postaci płyt DVD, płyt CD-audio lub w formacie MP3. Szczegóły na www.aristos.pl.

SOCJOLOGIA

Inteligencja i nałóg

Dzieci płci obojga, które w wieku 10 lat błyszczą inteligencją, w wieku dorosłym bardzo często sięgają po mocne trunki. Tę zadziwiającą współzależność między mądrością w wieku dziecięcym a późniejszą skłonnością do alkoholu odkryli David Batty i jego koledzy z University of Glasgow. Batty sądzi, że znalazł wyjaśnienie tego fenomenu – oto ludzie inteligentni dostają później atrakcyjną pracę, która wymaga od nich utrzymywania kontaktów społecznych i towarzyskich, przy których często wino lub whisky są niezbędnym czynnikiem integracyjnym. Szkoccy naukowcy przeanalizowali na potrzeby swego studium 810 osób. Okazało się, że zwłaszcza panie na wysokich stanowiskach wpadają w szpony alkoholizmu. Być może powoduje to stres wynikający z walki o przetrwanie w tradycyjnie zdominowanym przez mężczyzn środowisku.

Kolumny przygotowali: Krzysztof Kęciek, Aleksandra Pańko, Joanna Wielgat i Agata Gogołkiewicz