Eureka

Autor: Przegląd | 13 lipca, 2008

ZDROWIE

Upał i serce

Wysokie temperatury, zwłaszcza w mieście, niekorzystnie wpływają na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Wielogodzinny wysiłek fizyczny w słońcu może doprowadzić do przegrzania organizmu. Negatywny wpływ na wydolność układu krążenia ma jazda w korkach zatłoczonymi, dusznymi autobusami, a także nagłe zmiany temperatur, spowodowane przebywaniem w klimatyzowanym pomieszczeniu i poza nim. Upały mogą powodować odwodnienie organizmu i niebezpieczny spadek ciśnienia tętniczego. Osoby z chorobami układu krążenia narażone są na ataki duszności, zaburzenia widzenia czy bóle w klatce piersiowej. W czasie upałów wzrasta skłonność do zakrzepów. Jesteśmy też podenerwowani i mamy trudności z koncentracją. Sygnały alarmowe, które zwłaszcza osoby z nadciśnieniem powinny skłonić do wizyty u lekarza, to suchy, męczący nocny kaszel, nadmierne oddawanie moczu czy ochłodzenie kończyn. Oto letnie rady ekspertów programu „Serce na nowo”:
• Unikaj długiego przebywania na słońcu, zwłaszcza w godzinach południowych (10.00-15.00).
• Wypoczywaj w dobrze wietrzonym pomieszczeniu.
• Ogranicz wysiłek fizyczny. Energia wytwarzana przez pracujące mięśnie zmienia się w ciepło, co grozi przegrzaniem organizmu.
• Osoby pracujące w klimatyzowanych pokojach powinny spędzić kilka minut w pomieszczeniu przejściowym, żeby wychodząc na zewnątrz, uniknąć „szoku termicznego”.
• Zakładaj luźne, przewiewne, jasne ubrania bawełniane, które pomagają oddychać skórze.
• Będąc na słońcu, osłaniaj głowę, np. kapeluszem.
• Pij dużo wody. Noś ze sobą butelkę z chłodnym napojem.
• Pij napoje bogate w magnez i potas, które dobrze wpływają na serce. Mogą to być soki warzywne czy napoje izotoniczne.
• Unikaj picia kawy i alkoholu, które powodują odwodnienie organizmu.

W trosce o żyły
Na przewlekłą chorobę żylną (PChŻ) cierpi w Polsce prawie połowa kobiet i 40% mężczyzn. Nieleczona choroba żylna prowadzi do powstawania żylaków i owrzodzeń żylnych podudzi oraz żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. U większości pacjentów występują zaawansowane stadia choroby,
a aż 62% nigdy się nie leczyło. W maju firma Servier zorganizowała w ośmiu miastach bezpłatne porady specjalistów. Teraz natomiast została
uruchomiona Naczyniowa Infolinia Servier. Do 30 sierpnia we wtorki i czwartki między 17.00 a 20.00, pod numerem telefonu 0-801 12-66-11 można zasięgnąć informacji na temat chorób żylnych i porozmawiać ze specjalistą. Szczegółowe informacje na temat kampanii i leczenia PChŻ można znaleźć także na stronie www.wtrosceozyly.pl.

Niebezpieczne starocie
Amatorzy buszowania wśród straganów ze starociami powinni uważać – niektóre z pozoru niewinne przedmioty mogą być radioaktywne. Francuska Narodowa Agencja ds. Gospodarki Odpadami Radioaktywnymi (Andra) rozpoczyna ogólnokrajową kampanię informacyjną, by ułatwić właścicielom pozbycie się takich antyków, które nie powinny trafić na zwykłe wysypisko. W latach 20. ubiegłego wieku modny wówczas rad używany był np. do produkcji farb luminescencyjnych, podejrzane są więc zegarki, busole, instrumenty pokładowe z samolotów i inne przedmioty z fosforyzującymi wskazówkami lub tarczami. Można też trafić na naczynia do napromieniowywania wody z początku XX w. lub sprzęt medyczny po przodku lekarzu radiologu, a nawet radioaktywne eksponaty z kolekcji mineralogicznych.

ARCHEOLOGIA

Rejs nowego „Argo”
Greccy szkutnicy i archeolodzy odtworzyli statek „Argo”, na którym, jak głoszą helleńskie mity, bohaterski Jazon i jego towarzysze żeglowali do Kolchidy po złote runo. Nowy „Argo” zbudowany został z drzewa piniowego i dębiny. Wyposażono go w maszt z prostym żaglem oraz w 50 wioseł. Replika „Argo” po dwuletnich testach gotowa jest do rejsu i wkrótce wyruszy z greckiego portu Volos (starożytne Iolkos), skąd według legendy wypłynął niegdyś Jazon w swój pełen przygód rejs. „Argo” nie pożegluje jednak do Kolchidy (Gruzja), gdyż sytuację polityczną w tym regionie organizatorzy projektu uznali za zbyt niebezpieczną. Popłynie za to aż do Wenecji – po drodze okrąży Peloponez, przemierzy Morze Jońskie i Adriatyk. Rejs statku z 72-osobową załogą ma potrwać trzy miesiące. Naukowcy mają nadzieję, że dzięki wyprawie „Argo” wzbogacą swą wiedzę na temat realiów starożytnej żeglugi.

TECHNOLOGIE

Pedałuj i ładuj
Ekologiczną ładowarkę telefonów komórkowych pokazano na O2 Wireless Festival zorganizowanym w londyńskim Hyde Parku. Po próbach wykorzystania do ładowania telefonów komórkowych energii słonecznej czy wiatrowej tym razem postawiono na energię wytwarzaną przez rowerzystów. Ładowarkę montuje się do roweru, prąd umożliwiający zasilenie komórki generowany jest poprzez kręcenie pedałami. Można go wykorzystywać od razu w czasie jazdy albo zmagazynować i naładować telefon dopiero po przybyciu na miejsce. Na razie pokazano tylko prototyp, na produkcję ładowarki trzeba będzie jeszcze poczekać.

GENETYKA

Homoseksualizm i geny
Naukowcy od lat dyskutowali, czy homoseksualizm powodują geny, czy też wpływy środowiska. Szwedzcy badacze z Instytutu Karolinska w Sztokholmie przeprowadzili największe do tej pory studium na ten temat. Wypytywali o życie seksualne 3800 par bliźniąt jedno- i dwujajowych. Rezultaty swych dociekań opublikowali na łamach fachowego magazynu „Archives of Sexual Behavior”. Okazało się, że czynniki genetyczne odpowiedzialne są tylko w 35% za homoseksualizm męski i w 18% za homoseksualizm kobiecy. Wpływy środowiska, np. na płód w łonie matki, odgrywają znacznie większą rolę. W przypadku kobiet (ale nie mężczyzn!) skłonności homoseksualne kształtują się także pod wpływem czynników społecznych, np. sytuacji w rodzinie. Gen „innej miłości”, którego badacze szukali daremnie od wielu lat, po prostu nie istnieje.

BIOLOGIA

Pną się coraz wyżej
Pod wpływem zmian klimatycznych górska flora wspina się coraz wyżej w poszukiwaniu odpowiedniej dla siebie temperatury. Rezultat badań
171 gatunków występujących w Alpach, Pirenejach, Masywie Centralnym, Jurze, Wogezach i na Korsyce, na wysokości od 0 do 2600 m, opublikował magazyn „Science”. Francusko-chilijski zespół naukowców prześledził rozmieszczenie roślinności w latach 1905-1985 i 1986-2005 i stwierdził, że co 10 lat rośliny przenosiły się średnio o 29 m wyżej. Każdy gatunek ma swój zakres temperatur najkorzystniejszy do rozwoju i rozmnażania się. Gdy temperatura jest wyższa – a około 1985 r. zaobserwowano jej wyraźny wzrost, o prawie 1 st. C w niektórych rejonach Alp – lepsze warunki wzrostu mają nasiona, które wysiały się wyżej. Zjawisko to jest najbardziej widoczne w przypadku roślin zielnych, takich jak gruszkówka jednostronna (Orthilia secunda), żyjących krócej, a więc mających w tym samym okresie więcej pokoleń niż drzewa i krzewy.

ZWIERZĘTA

Zarażamy szympansy
Ekoturystyka i badania naukowe mogą mieć nieoczekiwaną ciemną stronę. Dr Taranjit Kaur z amerykańskiego uniwersytetu Virginia Tech, badająca szympansy w Mahale Mountains National Park w Tanzanii, stwierdziła przypadki zarażenia małp ludzkim wirusem. Na łamach „American Journal of Primatology” pisze o chronicznych infekcjach dróg oddechowych wywoływanych przez mutację metapneumowirusa, powodującego u ludzi zapalenia oskrzelików i płuc. Obserwacje jej zespołu potwierdzają wcześniejsze doniesienia z Wybrzeża Kości Słoniowej, gdzie także wykryto zakażenie szympansów wirusem. Zjawisko może dotyczyć całej Afryki, a odpowiedzialni za to mogą być właśnie naukowcy i turyści, choć dokładne określenie drogi zarażenia wymaga dalszych badań.

PSYCHOLOGIA

Odtrutka dla pracoholików
Wakacje rozpoczęły się na dobre, w biurowych pogaduszkach dominuje temat wyjazdów, kto by się tam przejmował teraz pracą – można pomyśleć. Otóż w każdej firmie znajdzie się ktoś, komu praca wypełnia całe życie. „Niezastąpieni” realizują swoje obowiązki kosztem życia prywatnego i własnego zdrowia, a i tak twierdzą, że mają za mało czasu. Miłosz Brzeziński, psycholog znany widzom TVN, przekonuje, że problem tkwi w braku umiejętności planowania oraz wyznaczania celów działania. Jego książka to zbiór celnych uwag i porad, jak motywować siebie i innych, umiejętnie prawić komplementy i wytwarzać wokół siebie pozytywną atmosferę, co z kolei pomaga w zorganizowaniu kompetentnego i zgranego zespołu współpracowników. Autor przekonuje czytelników, że wcale nie muszą być idealni w pracy, mają prawo do emocji i ich wyładowania. Swoje obserwacje Brzeziński potrafi przekazać w sugestywny, prosty i zabawny sposób, w czym zresztą pomagają świetne ilustracje Małgorzaty Gurowskiej.
Do książki dołączone jest DVD z materiałami emitowanymi w porannym programie „Dzień dobry TVN” – co jest cenne, bo ci, do których były one adresowane, w tym czasie oczywiście… siedzieli w pracy.
Miłosz Brzeziński, Pracować i nie zwariować, W.A.B., Warszawa 2008

FIZJOLOGIA

Kawa dla atlety
Zjeść makaron, wykąpać się i wypić kilka filiżanek mocnej kawy – to sposób na szybszą regenerację po intensywnych ćwiczeniach fizycznych. Takie wnioski wynikają z badań australijskich naukowców opublikowanych w internetowym wydaniu „Journal of Applied Physiology”. Zapasy glikogenu, spalanego przez mięśnie w czasie ćwiczeń fizycznych, odnawiają się szybciej, kiedy zawodnicy po zakończeniu ćwiczeń przyjmują zarówno węglowodany, jak i kofeinę.
Studium przeprowadzono z udziałem siedmiu dobrze wytrenowanych kolarzy. Uczestnicy najpierw jechali na rowerach stacjonarnych aż do wyczerpania, a potem dostawali niskowęglowodanowy obiad. Chodziło o zredukowanie poziomu glikogenu w mięśniach przed kolejnym treningiem. Aż do następnego dnia zawodnicy nic nie jedli, po czym wracali na drugą rundę eksperymentu i znowu jechali aż do wyczerpania. Wtedy dostawali napój zawierający same węglowodany albo węglowodany i kofeinę, po czym odpoczywali, a w tym czasie mierzono parametry fizjologiczne ich organizmów. Okazało się, że po godzinie nie było różnic między osobami, które dostawały kofeinę i które jej nie dostawały. Po czterech godzinach zawodnicy, którzy pili napój z kofeiną, mieli o 66% wyższy poziom glikogenu, a także wyższy poziom glukozy we krwi i insuliny. Naukowcy nie wiedzą dokładnie, dlaczego tak się dzieje, być może dlatego, że kofeina przyspiesza cyrkulację we krwi glukozy i insuliny, może też podwyższać aktywność niektórych enzymów odpowiedzialnych za pobieranie glukozy w czasie treningu i po nim.

Kolumny przygotowali: Joanna Wielgat, Krzysztof Kęciek, Aleksandra Pańko i Agata Gogołkiewicz