Wśród wywiezionych z Pruszkowa do Auschwitz znajdowało się wiele osób starszych oraz kobiet z dziećmi. Do obozu koncentracyjnego przybywali w stanie skrajnego wyczerpania psychicznego i fizycznego. Transport odbywał się w straszliwych warunkach. Do bydlęcych wagonów ładowano po kilkadziesiąt osób, bez jedzenia, wody i możliwości załatwienia potrzeb fizjologicznych.
Z pomocą pospieszyli im osadzeni w Auschwitz Polacy. Więzień Gracjan Fijałkowski wspominał po wojnie: „Nie było chyba w całym obozie Birkenau ani jednego więźnia Polaka, który – do głębi wstrząśnięty losem tych ludzi – nie starałby się im pomóc. Każdy wyciągał z domowych paczek to, co miał najlepszego, i usiłował w jakikolwiek sposób przemycić na kwarantannę. Nasi współtowarzysze z komanda Rollwagen dokonywali prawdziwych cudów pomysłowości. Oczywiście – przemycana żywność była przysłowiową kroplą w morzu potrzeb, ale to wszystko, co można było dla nich zrobić”.
Z Auschwitz do innych obozów
W okresie kwarantanny wstępnej przywiezionych z Pruszkowa więźniów dręczono wielogodzinnymi apelami i karnymi ćwiczeniami (tzw. sportem). Część z nich przeniesiono wkrótce do innych obozów koncentracyjnych. 21 sierpnia 1 tys. mężczyzn z pierwszego transportu pruszkowskiego – uznanych za zdolnych do pracy – wysłano do KL Natzweiler. Wielu z nich zmarło tam lub zginęło już w październiku i listopadzie 1944 r. 22 października 1944 r. skierowano do KL Flossenbürg 983 warszawiaków z transportu pruszkowskiego przywiezionego do Auschwitz 17 września. Natomiast 28 października 106 warszawiaków z tego transportu przeniesiono do podobozu KL Flossenbürg w Leitmeritz (Litomierzyce). Innych przenoszono do KL Buchenwald czy KL Mauthausen, a kobiety do KL Ravensbrück. Jeszcze w styczniu 1945 r. wywieziono do obozów w Rzeszy co najmniej 602 kobiety z dziećmi (w tym dzieci urodzone w obozie). Wielu z tych, którzy pozostali w Auschwitz i dożyli ewakuacji obozu w styczniu 1945 r., zginęło podczas marszu ewakuacyjnego. Z pierwszego transportu pruszkowskiego wyzwolenia w Auschwitz 27 stycznia 1945 r. doczekało 35 mężczyzn i 41 chłopców oraz 74 kobiety i 59 dziewczynek. Ogółem z wszystkich transportów pruszkowskich wyzwolenia w Auschwitz doczekało 298 osób.
Liczba warszawiaków wywiezionych z obozu przejściowego w Pruszkowie na roboty przymusowe i do obozów koncentracyjnych, którzy nie przeżyli wojny, jest trudna do oszacowania, ale wynosi najprawdopodobniej kilkadziesiąt tysięcy.
Zamierzone ludobójstwo
Podczas przemówienia do dowódców okręgów wojskowych w Jägerhöhe 21 września 1944 r. Himmler wspomniał, że na wieść o wybuchu powstania w Warszawie udał się do Hitlera, któremu oświadczył: „Mój Wodzu, pora jest dla nas niezbyt pomyślna. Z punktu widzenia historycznego jest [jednak] błogosławieństwem, że Polacy to robią. Po pięciu, sześciu tygodniach wybrniemy z tego. A po tym Warszawa, stolica, głowa, inteligencja tego byłego 16-, 17-milionowego narodu Polaków będzie zniszczona, tego narodu, który od 700 lat blokuje nam Wschód i od czasu pierwszej bitwy pod Tannenbergiem leży nam w drodze. A wówczas historycznie polski problem nie będzie już wielkim problemem dla naszych dzieci i dla wszystkich, którzy po nas przyjdą, ba, nawet już dla nas”.
Te słowa Himmlera pozwalają zrozumieć, jaki był cel zbrodni popełnionych podczas powstania przez Niemców i ich kolaborantów na ludności Warszawy, w tym zamykania jej w obozach koncentracyjnych. Był to zamierzony akt ludobójstwa. Niestety, niewiele dowiemy się o nim z ekspozycji w Muzeum Powstania Warszawskiego, gdzie zbrodnie niemieckie na ludności cywilnej zostały potraktowane marginalnie, a o deportacjach do KL Auschwitz i innych obozów koncentracyjnych nie ma słowa.
Autor jest historykiem, pracuje w Dziale Naukowym Muzeum Auschwitz-Birkenau
Bibliografia:
Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Zespół Wspomnienia, t. 24, k. 102-104, wspomnienia byłego więźnia Gracjana Fijałkowskiego.
Szymon Datner, Kazimierz Leszczyński (red.), Zbrodnie okupanta w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku (w dokumentach), Warszawa 1962.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Warszawa w latach 1939-1945, Warszawa 1984.
Marek Getter, Straty ludzkie i materialne w Powstaniu Warszawskim, „Biuletyn IPN” nr 8-9 (43-44), Warszawa 2004, s. 62-74.
Helena Kubica, Głosy Pamięci 10. Z powstańczej Warszawy do KL Auschwitz, Oświęcim 2014.
Franciszek Piper, Irena Strzelecka (red.), Księga Pamięci. Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz 1940-1944, t. I-III, Warszawa-Oświęcim 2000.
Tadeusz Sawicki, Rozkaz zdławić powstanie. Niemcy i ich sojusznicy w walce z powstaniem warszawskim, Warszawa 2010.
Edward Serwański, Dulag 121 – Pruszków. Sierpień-październik 1944 roku, Poznań 1946.
Strony: 1 2
I tak się właśnie skończyło podjęcie najbardziej nieodpowiedzialnej decyzji w historii!