Kredyty i pożyczki

Po pierwsze – zrozumieć

Różne umowy, różne konsekwencje prawne i finansowe

Pożyczek udzielać może każdy – zarówno osoba fizyczna, jak i firma. Obowiązuje tylko jeden wymóg – pożyczkodawca musi być właścicielem pożyczanych pieniędzy. Dlatego kwestie pożyczek są regulowane przez Kodeks cywilny. Inaczej jest z kredytami. Prawo ich udzielania mają wyłącznie banki oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i), a środki na ten cel nie są ich własnością, lecz pochodzą z depozytów powierzonych im przez klientów banków, a w przypadku SKOK-ów przez ich członków. Umowy kredytowe są regulowane przez Prawo bankowe.

Po kredyt do banku

O tym, że zbliżają się święta, świadczą nie tylko dekoracje w supermarketach, ale i reklamy banków zachęcające do skorzystania z kredytu gotówkowego, nazywanego też kredytem na dowolny cel. To liberalna forma kredytu, ponieważ kredytobiorca może w dowolny sposób wydać pochodzące z niego pieniądze – na prezenty pod choinkę, wyjazd świąteczny czy po prostu na uzupełnienie budżetu domowego.

Prawo bankowe stanowi, że w umowie kredytu powinien być zapisany cel, na który kredyt został udzielony: zakup domu czy mieszkania (kredyt hipoteczny), zakup samochodu (kredyt samochodowy) czy zakup sprzętu gospodarstwa domowego (kredyt udzielany np. w sklepie przez bank współpracujący ze sprzedawcą). Środki pieniężne z tytułu takich kredytów nie są wypłacane kredytobiorcy, lecz przelewane na rachunek sprzedawcy towaru lub usługi. Inaczej jest w przypadku kredytu gotówkowego, który wpływa na konto klienta banku.

Kredytobiorca jest zobowiązany do spłaty miesięcznych rat kredytu wraz z odsetkami, ponosi też koszty prowizji, bardzo często jest zobligowany do opłacania rat ubezpieczenia kredytu (na wypadek utraty pracy, choroby, śmierci).

Inną formą kredytu jest kredyt odnawialny, nazywany też limitem kredytowym w rachunku osobistym. Zawierając z klientem umowę takiego kredytu, bank udostępnia posiadaczowi konta osobistego stale dostępny limit kredytowy o określonej wysokości. Na przykład, jeśli nasze obecne saldo rachunku wynosi 500 zł, a przyznano nam limit kredytu odnawialnego w wysokości 1000 zł, to możemy dysponować kwotą 1500 zł. Najprościej mówiąc, ten kredyt pozwala wydawać więcej, niż się ma, a elastyczne zasady jego spłaty – w całości lub części – umożliwiają dokonywanie ekstrawydatków, na które bez limitu kredytowego nie moglibyśmy sobie pozwolić. Oczywiście, nie można zapominać, że – jak wszystkie kredyty – również ten ma swoją cenę, przede wszystkim oprocentowanie, ale także prowizję.

Pożyczka z firmy

Nie wszystkim bank może udzielić kredytu. Zanim podejmie decyzję, sprawdza wysokość obciążeń i rzetelność wnioskodawcy w Biurze Informacji Kredytowej, bada jego zdolność kredytową, czyli możliwość spłaty rat przy osiąganych dochodach, co jest wymogiem rekomendacji T Komisji Nadzoru Finansowego, i niekiedy musi odmówić. W takich sytuacjach wiele osób zwraca się do niebankowych firm pożyczkowych, które wyrastają jak grzyby po deszczu. Ich ogłoszenia można znaleźć nie tylko na słupach i przystankach autobusowych, ale ostatnio także w telewizji. Obiecują szybką decyzję o udzieleniu pożyczki i szybki przelew na konto albo wypłatę gotówki do ręki. Brzmi zachęcająco. Ale ile to kosztuje?

Koszty

Zarówno bank, SKOK, jak i każdy podmiot udzielający pożyczek nie może oprocentować kredytu/pożyczki powyżej czterokrotności stopy lombardowej (obecnie wynosi ona 4%, a więc kredyt i pożyczki nie mogą być oprocentowane wyżej niż 16% rocznie). Jednak całkowity koszt kredytu to wszystkie koszty, które musimy ponieść w związku z jego zaciągnięciem. Nie tylko odsetki, ale i opłaty, prowizje, podatki i marże oraz koszty usług dodatkowych, w przypadku gdy są one niezbędne do uzyskania kredytu (np. koszty składek ubezpieczeniowych). Pojawia się tu termin rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO), obrazująca całkowity koszt kredytu/pożyczki, podawana w procentach w ujęciu rocznym.

Definicję całkowitego kosztu kredytu zawiera art. 5 pkt 6, a definicję RRSO art. 5 pkt 12 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011 r. nr 126, poz. 715 ze zm.). Rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO) należy podawać zarówno w reklamach, jak i w umowach.

A jakie są koszty pożyczek? Od stycznia do maja 2013 r. prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeanalizowała opłaty, prowizje i inne koszty zastrzeżone w umowach pożyczek zawieranych z firmami niebędącymi bankami. Najczęściej prezes UOKiK kwestionowała podawanie nierzetelnych danych w formularzach informacyjnych, podawanie błędnej informacji o wysokości RRSO, pobieranie opłat za obsługę w domu, które były istotnie wyższe od kosztów faktycznie podjętych czynności. Z analizy UOKiK wynika, że koszty oferowanych pożyczek często są bardzo wysokie – oprócz oprocentowania, które nie przekracza ustawowej granicy, czyli czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, pobiera się wysokie prowizje czy opłaty np. za odbiór rat w domu klienta. Np. pożyczając w jednej z firm pożyczkowych 500 zł na 57 tygodni, konsument musiałby zapłacić 417,24 zł za obsługę pożyczki w domu. Pożyczając 2700 zł – 2252,64 zł.

Sprawdź RRSO

RRSO – czyli roczna rzeczywista stopa oprocentowania to ustawowo określona miara całkowitego kosztu kredytu konsumpcyjnego, ujęta w procentach w stosunku rocznym. Uwzględnia on wszystkie koszty kredytu, jakie poniesie klient: odsetki, prowizje, ubezpieczenia i inne opłaty. Dzięki RRSO można się zorientować, które instytucje finansowe oferują najtańszy kredyt na cele konsumpcyjne. Banki, SKOK-i i niebankowe firmy pożyczkowe zobligowane są do rzetelnego informowania o swoich produktach i przedstawiania oferty w sposób zrozumiały, tak aby klient miał pełną świadomość, na jaki produkt się decyduje. W każdej reklamie kredytu konsumpcyjnego umieszczona jest wielkość RRSO, niestety często jest mało widoczna. Warto jednak dokładnie się z nią zapoznać, gdyż może się okazać, że jest tam dodatkowa opłata, o której nie wiedzieliśmy, np. za rozpatrzenie wniosku kredytowego. Informacja o RRSO uwzględnia różnorodność warunków składających się na ofertę kredytową i umożliwia zorientowanie się w całościowej wysokości przyszłego zobowiązania.

Kredyt w plastiku

Karty kredytowe kuszą długim terminem spłaty zadłużenia

Bank wydający kartę kredytową przyznaje do niej limit kredytowy, w ramach którego klient może dokonywać transakcji bezgotówkowych i gotówkowych, choć te ostatnie nie są polecane, ponieważ pobierana jest od nich wysoka prowizja. Limit ten jest nazywany kredytem w karcie, a klient może zadłużać się do jego wysokości. W ten sposób korzysta z pieniędzy banku, dokonując transakcji, np. płacąc kartą w sklepie. Limit ma charakter odnawialny, czyli każda dokonana transakcja go pomniejsza, a każda spłata ponownie go zwiększa.

Przykład: Mamy przyznany limit kredytowy do karty w wysokości 5000 zł. Dokonując płatności w okresie rozliczeniowym na kwotę 700 zł, zmniejszamy dostępny limit o kwotę transakcji, czyli kwota pozostałego dostępnego limitu wynosi 4300 zł. Jeśli w terminie spłaty na rachunek karty wpłacimy tylko część całego zobowiązania, np. 300 zł, to dostępny limit powiększy się o tę właśnie kwotę, czyli do 4600 zł. Trzeba jednak pamiętać o odsetkach za niespłaconą część kredytu oraz innych opłatach wynikających z umowy (np. ubezpieczeniu, powiadomieniach SMS o zrealizowanych transakcjach), więc w rzeczywistości w kolejnym miesiącu będziemy mogli korzystać z mniejszej kwoty niż 4600 zł.

Karta kredytowa jest idealnym instrumentem dla osób zdyscyplinowanych, które co miesiąc spłacają całość zadłużenia, a nie tylko wymaganą przez bank minimalną kwotę. Nie płacimy wtedy odsetek od zaciągniętego kredytu.
Z danych NBP wynika, że na koniec II kw. 2013 r. liczba kart kredytowych pozostających w obiegu wynosiła 6,334 mln.