Eureka

Autor: Przegląd | 20 stycznia, 2008

EKOLOGIA

Płetwa rekina jest w kuchni chińskiej poszukiwanym przysmakiem, dlatego wielu rybaków łowi rekiny tylko w celu odcięcia im płetw (wrzucone do morza okaleczone ryby giną potem powoli okrutną śmiercią). Na skutek intensywnych połowów w azjatyckich wodach żyje coraz mniej rekinów. Japońska firma Nikko Yuba Seizo przygotowała więc z żelatyny wieprzowej sztuczne płetwy rekina specjalnie na chiński rynek. Są one dziesięć razy tańsze od prawdziwych, podobno jednak niewiele różnią się w smaku. Kiedy Japończycy pokazali swój produkt na chińskich targach żywnościowych, spotkali się z entuzjastycznym przyjęciem. Także ekolodzy się cieszą, może dzięki żelatynowym płetwom więcej pięknych morskich drapieżników ocaleje.

TECHNOLOGIE

Koniec z szukaniem pilota
Dobra wiadomość dla osób, które gubią się wśród pilotów niezbędnych do obsługi różnych urządzeń domowych. Na międzynarodowych targach Consumer Electronics Show (CES) w Las Vegas firma Logitech pokazała uniwersalny pilot Harmony One, dzięki któremu można sterować wszystkimi urządzeniami wyposażonymi w odbiornik podczerwieni: telewizorami, odtwarzaczami DVD, nagrywarkami cyfrowymi, wieżami itp. Jest on wyposażony w kolorowy ekran dotykowy o przekątnej 5,6 cm. Aby ułatwić dostęp do określonych kanałów telewizyjnych, wyświetlane są na nim ich ikonki. Klawiatura ma 40 przycisków o charakterystycznych kształtach, rozmieszczonych w czterech strefach, by można było naciskać je bez patrzenia. Z oglądania filmu na słuchanie muzyki można się przełączyć za pomocą jednego przycisku. Po wyborze funkcji na ekranie pojawia się szereg ikon przypisanych danej czynności.
Urządzenie zostało wyróżnione nagrodą targów jako najlepsza innowacja wśród akcesoriów domowej rozrywki. Do sprzedaży ma trafić w lutym, a producent sugeruje cenę 899 zł.

PALEONTOLOGIA

Owady i dinozaury
Istnieje wiele teorii na temat zagłady dinozaurów
65 mln lat temu. Najpopularniejsze to „meteorytowa” i „wulkaniczna”. Amerykański zoolog George Poinar z Oregon State University przedstawił ostatnio inne wyjaśnienie – „owadzie”. W książce „What Bugged the Dinosaurs? Insects, Disease and Death in the Cretaceous” Poinar dowodzi, że do wyginięcia ogromnych gadów przyczyniły się niewielkie insekty. Owady rozmnażały się błyskawicznie w ciepłym klimacie schyłkowego okresu kredy i roznosiły różne choroby zakaźne, które przetrzebiły populację dinozaurów. Autor podkreśla, że w owadach zatopionych w bursztynie, a także w skamieniałych odchodach dinozaurów znaleziono zarazki malarii i innych chorób. Aktywność owadów przyczyniła się też do ekspansji roślin kwiatowych i szybkiej zmiany szaty roślinnej. Na skutek tego roślinożerne gady straciły swe zwykłe źródło pożywienia. Osłabione, zostały dobite przed uderzenie meteorytu lub wybuch wulkanu – dowodzi George Poinar.

EKOLOGIA

Ekoopłaty w Mediolanie
Od 2 stycznia za dostęp do historycznego centrum Mediolanu muszą płacić kierowcy pojazdów emitujących najwięcej zanieczyszczeń. Wjazd od strony zachodniej w pobliżu Corso Magenta blokują teraz elektroniczne bramki wyposażone w kamery. Opłaty obowiązują od godz. 7.30 do 19.30 od poniedziałku do piątku. Ekopass dzienny kosztuje 2, 5 lub 10 euro, abonament – 50, 125 lub 250 euro. Można je kupić w kioskach lub przez internet. Władze miasta spodziewają się zarobić w ten sposób 24 mln euro, które zainwestują w transport miejski.

ZDROWIE

Zatruci Hiszpanie
Niepokojące są wyniki analiz przeprowadzonych na uniwersytecie w Granadzie. W organizmie każdej z 387 przebadanych osób – zarówno kobiet, jak i mężczyzn, mieszkańców miasta i wsi – wykryto ślady pestycydów. Toksyczne związki, takie jak DDE, pochodna rozkładu DDT (stosowanego w Hiszpanii do lat 80.), heksachlorocykloheksan czy używany jako środek grzybobójczy heksachlorobenzen, kumulują się w ludzkim ciele, ale wyższe stężenie tych substancji stwierdzono u kobiet. Okazało się, że również pokarmy pochodzenia zwierzęcego, o dużej zawartości tłuszczu, podnoszą poziom chemikaliów. Chociaż wybrana grupa była zbyt nieliczna, by rezultaty uznać za w pełni wiarygodne, można ją traktować jako reprezentatywną.

ZWIERZĘTA

Stop sonarom
Amerykańska marynarka wojenna znów przegrała przed sądem w ciągnącej się od 2005 r. batalii o użycie sonaru. Sędzia federalna Florence-Marie Cooper, która już w 2006 r. wydała niekorzystny dla US Navy wyrok w sprawie manewrów w pobliżu Hawajów, teraz ograniczyła możliwość korzystania z sonaru aktywnego u wybrzeży Południowej Kalifornii. Zakazała jego używania w odległości 12 mil morskich od brzegów kalifornijskich i znacznie poszerzyła proponowaną przez wojsko strefę, w której sonar musi być wyłączany, gdy w pobliżu okrętów pojawią się morskie ssaki. Zdaniem wielu naukowców i ekologów fale dźwiękowe emitowane przez sonary szkodzą wielorybom i innym morskim ssakom, powodując nawet uszkodzenia narządów wewnętrznych.

PSYCHOLOGIA

Nie warto mieszać w głowie
Flaga to silny sygnał, symbol, który powinien pobudzać uczucia narodowe. Ale czy zawsze? Czy jeśli zostanie użyta w przekazie podprogowym, wywoła pożądany skutek? Opisane w „Proceedings of the National Academy of Sciences” doświadczenia izraelskich naukowców każą w to wątpić. Grupę ponad 300 ochotników Izraelczyków poddano trzem testom. W pierwszym wypytywano ich o poglądy na temat konfliktu izraelsko-palestyńskiego, przedtem jednak części pokazano właśnie flagę jako sygnał podprogowy. Poglądy tej części okazały się bardziej… umiarkowane. Podobne wyniki dało badanie przeprowadzone w tygodniach poprzedzających wycofywanie się Izraelczyków ze Strefy Gazy. Także głosujący w ostatnich wyborach powszechnych pod wpływem wizerunku flagi, niezależnie od wcześniejszych sympatii, opowiedzieli się za centrum. Nauczka dla potencjalnych praczy mózgu.

NEUROLOGIA

Szkoła neuronów
Od pewnego czasu wiadomo, że także mózgi dorosłych przez cały czas wytwarzają nowe komórki nerwowe – neurony. Ale zanim te zaczną pełnić swoje funkcje, przechodzą coś w rodzaju szkolenia. Do takiego wniosku doszli amerykańscy badacze z Yale School of Medicine. Przebadali młode neurony, dojrzewające w rejonie mózgu odpowiedzialnym za zmysł węchu. Okazało się, że przez pierwsze dziesięć dni nowe komórki były nieaktywne i tylko „słuchały” sygnałów odbieranych przez dojrzałe neurony z różnych regionów mózgu. Dopiero po tym „okresie nauki” nowe neurony stopniowo się aktywizowały, te umieszczone w kluczowych miejscach włączyły się w grę sygnałów dopiero po trzech tygodniach. Jak twierdzi dr Charles Greer z Yale, wyniki badań mają szczególne znaczenie – jeśli kiedyś uda się wyhodować neurony z komórek macierzystych, należy uważać, aby po przeszczepie do mózgu nie zaczęły one od razu wysyłać sygnałów „na ślepo”, bez okresu „nauki”. W przeciwnym razie może dojść do zaburzenia funkcji poznawczych czy nawet udarów mózgu.

SOCJOLOGIA

Przykuci do telewizora
Oglądanie telewizji to ulubiona forma spędzania czasu wolnego przez Polaków – wynika z badań przeprowadzonych przez SMG/KRC na grupie 943 dorosłych osób. Taką aktywność wybiera 67% ankietowanych. Ok. 40% poświęca czas wolny rodzinie i znajomym. Co trzeci Polak (34%) uprawia słodkie lenistwo, czyli nic nie robi, 28% lubi posłuchać muzyki lub poczytać gazety czy magazyny, a 24% chce się w czasie wolnym po prostu wyspać. Nieco aktywniej spędza czas młodzież w wieku 18-24 lata. Najwięcej zwolenników (57%) ma spotykanie się ze znajomymi i słuchanie muzyki (53%), ale już i w tej grupie aż 49% chętnie spędza czas przed telewizorem. 38% preferuje imprezowanie, a 31% lubi chodzić do klubów i dyskotek. Tyle samo totalnie leniuchuje. Niestety, ambitniejsze rozrywki wybiera znacznie mniej Polaków. Książki czyta 19% ankietowanych, do kina, teatru czy na wystawy chodzi 6%, a sportem zajmuje się 9%.

KSIĄŻKI

Nowa „Biologia” Villeego
Kto myśli poważnie o studiach medycznych lub jakichkolwiek innych związanych z biologią, musiał choćby słyszeć o „Biologii” Villeego. Pierwsze wydanie najsłynniejszego podręcznika
z tej dziedziny ukazało się w 1950 r., a jego autor Claude Alvin
Villee Jr. (1917-2003) był amerykańskim biologiem, profesorem Uniwersytetu Harvarda, badał m.in. syntezę hormonów w czasie rozwoju płodowego człowieka oraz wpływ hormonów na metabolizm. Od tego czasu uaktualniane wydania „Biologii” ukazują się w Stanach Zjednoczonych co kilka lat. Podręcznik przetłumaczono na rosyjski, chiński, polski, francuski, hiszpański i włoski. Od 1985 r. kolejne wydania opracowuje zespół autorów pod kierunkiem dr Eldry Solomon z Uniwersytetu Południowej Florydy. Do najnowszego, uaktualnionego i unowocześnionego wydania, z którego może korzystać kolejne pokolenie Polaków, dołączono płytę CD „BiologyNow” w języku angielskim. Uwagę zwraca wysmakowana szata graficzna.
Eldra P. Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Biologia, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2007

ZDROWIE

Nie zapalisz w tokijskiej taksówce

Na całym świecie padają kolejne bastiony palaczy. Około 52 tys. taksówkarzy w Tokio (95%) dostosowało się, jak twierdzi rzecznik ich organizacji, do życzenia pasażerów i wprowadziło zakaz palenia w swoich autach. W większości japońskich środków transportu już wcześniej nie wolno było palić. Zakaz dotyczy również miejsc publicznych, a nawet niektórych ulic. Z papierosem można jednak jeszcze schronić się w barze lub restauracji.

Kolumny przygotowali: Aleksandra Pańko, Krzysztof Kęciek, Joanna Wielgat i Agata Gogołkiewicz