Las od kuchni

Autor: Piotr Ciemny | 15 kwietnia, 2024

Pyłek sosnowy zwiększa libido, a z pieprznika jadalnego można zrobić nalewkę

Stare lasy iglaste występują przede wszystkim na ziemiach bielicowych w klimacie umiarkowanym. W Polsce dominują w nich różne gatunki sosen, modrzewi i świerków. Można w nich również spotkać drzewa liściaste: jarząb pospolity, osikę czy brzozę. Runo leśne obfituje w owoce leśne i wrzos zwyczajny, a na terenach podmokłych napotkamy bagno zwyczajne czy borówkę bagienną. Najczęściej spotykanym drzewem w lesie iglastym jest sosna, która zajmuje aż 58% powierzchni lasów w naszym kraju.

Lasy iglaste dzieli się ze względu na dominujący w nich gatunek drzew, wyróżniając: bór sosnowy, bór świerkowy, bór jodłowy.

W Polsce dzieli się je także na:

• bory sosnowe suche – rosną na suchych glebach piaszczystych; dominują w nich sosny zwyczajne, a runo leśne jest bogate w mchy, rośliny kwiatowe oraz porosty,
• bory sosnowe świeże – występują na wilgotnym podłożu, które sprzyja rozwojowi okazałych wrzosów oraz borówek (czarnej i brusznicy); można w nich również spotkać drzewa liściaste (np. brzozę),
• bory sosnowe bagienne – porastają tereny podmokłe, o glebach torfowych; w runie leśnym przeważają mchy.

W zbiorze dzikich ziół lasy iglaste bywają trudnym wspólnikiem i budzą we mnie mieszane uczucia. Często wraca się z nich z niczym, zwłaszcza gdy korony drzew zaczynają się bardzo wysoko, co nie ułatwia dostępu do igieł. (…) Polecam te lasy przede wszystkim na wiosnę, ponieważ wtedy zaczynają się pojawiać młode igły świerku oraz modrzewia, które są przepyszne i aromatyczne. Wczesną wiosną warto też zwrócić uwagę na korę sosny, pamiętając, że należy ją pobierać ostrożnie, z szacunkiem do drzewa. W maju z kolei na sośnie wyrastają młode szyszki, które smakują wyśmienicie. Lato w lesie iglastym to palce granatowe od jagód, do których dołączają piękne wrzosy, nadające się nie tylko do zdjęcia, ale również na pyszne dzikie leśne piwo.

No i ciekawe okazy grzybów, a wśród nich np. siedzuń sosnowy, którego znam od dzieciństwa jako „kozią brodę”. Podczas leśnych przechadzek nie zapominaj również o gatunkach trujących: konwalii majowej, kokoryczce wonnej oraz wilczomleczu sosnce wabiącym intensywnie żółtymi kwiatami. Ten ostatni rośnie na skraju lasu, podobnie zresztą jak większość dzikich ziół. Im dalej się w niego zagłębisz, tym mniejsza szansa na napotkanie interesujących nas roślin. (…) W lesie często natrafimy także na drzewa iglaste po wycince. Wedle prawa można z nich pobierać m.in. korę oraz igły. Przed zrobieniem większych zapasów zawsze jednak warto zwrócić się o zgodę do leśnika urzędującego na danym terenie.

Sosna

Najczęściej spotykane drzewo w polskich lasach. Najpowszechniejszym gatunkiem jest sosna pospolita (Pinus sylvestris), rzadziej występują objęte ochroną sosny: górska (Pinus mugo), limba (Pinus cembra) oraz czarna (Pinus nigra).

Młode pędy, zebrane wczesną wiosną, są mocno żywiczne w smaku. Można je jeść na surowo, gotować, smażyć. Cieszą się popularnością jako składnik syropów na kaszel. Polecane również na nalewki, jako dodatek do oranżad, a także jako świeży wkład do piwa.

Męskie kwiatostany, które mają postać żółtych pręcików skupionych u podstawy młodych pędów, najlepiej zbierać późną wiosną, zanim zacznie się z nich osypywać pyłek (warto uważnie obserwować drzewa w tym okresie). Żeńskie, rzadsze, przypominają małe, zielonkawe lub czerwonawe łuski. Oba kwiatostany sporadycznie spotyka się na młodych pędach. Tak samo jak młode pędy można je zjadać na surowo albo poddawać obróbce termicznej. Podobnie jak one mają żywiczny smak, ale dzięki kwaskowatej nucie są od nich subtelniejsze. Doskonałe do lekkich dań i deserów.

Pyłek sosnowy to czyste złoto zgromadzone na kwiatostanach męskich. Żeby je pozyskać, należy na przełomie maja i czerwca (podczas pylenia sosny) delikatnie zerwać kwiaty i umieścić je w papierowej torbie. W domu wykłada się je na papier, lekko przesusza, a na koniec przesiewa nad miską i zamyka w słoiku. Pyłek sosnowy podnosi stężenie wolnego testosteronu we krwi, zwiększa libido i poprawia wygląd skóry.

Igły to surowiec, który można zbierać przez cały rok. Oczywiście najlepsze są te młode, ale ze starszych też można wyciągnąć dużo dobrego. Wystarczy je wysuszyć, sproszkować i używać jako przyprawy albo zmiksować z solą lub cukrem. W czasie spaceru w lesie idealnie sprawdzą się jako podstawowy składnik herbaty lub naparu. Na igłach znajduje się dużo dzikich drożdży, więc stanowią one dobry podkład pod octy, syropy i nalewki. Ponadto są doskonałym źródłem witaminy C.

Podkorze spożywano w dawnej Skandynawii na surowo lub przetwarzano na mąkę używaną do wypieku chleba lub do zagęszczania zup. Najlepiej pobierać je wczesną wiosną, gdy trwa wycinka lasu, wtedy na pewno nie zrobimy drzewu krzywdy.

Zielone szyszki – młode i jędrne – można jeść na surowo. Mają mocny żywiczny smak, są miękkie, chrupiące. Mogą działać jako aromatyzer do alkoholu, kompotów, oranżad, octu. Zblanszowane, a następnie ugotowane w słodkim syropie to niebo w gębie! Pamiętaj, żeby nie zbierać ich na terenach objętych ochroną i nie obrywać wszystkich z jednego drzewa. Sezon zbioru jest krótki, bo trwa jedynie dwa-trzy tygodnie na przełomie maja i czerwca.

Wrzos

Fioletowo-zielony leśny dywan to idealna sceneria do zdjęć. Nie są to jednak jedyne walory wrzosu pospolitego (Calluna vulgaris). Kwiaty oraz gałązki nadają się do aromatyzowania potraw i napojów, a także eksperymentów z dzikimi piwami, naparami oraz oranżadami. Do plusów można zaliczyć jeszcze dostępność, bo gałązki można zrywać przez cały rok.

Kwiaty tej miododajnej rośliny obfitują w nektar. W smaku jest słodko-gorzki, bardzo intensywny. Kwiaty możesz również zebrać, ususzyć i dorzucić do mieszanki przypraw albo zaparzyć z nich napar.

Gałązki wykorzystywano dawniej, zanim jeszcze pojawił się chmiel, do produkcji piwa. (…)

Cały tekst można przeczytać w „Przeglądzie” nr 16/2024, którego elektroniczna wersja jest dostępna dla posiadaczy e-prenumeraty

Fragmenty książki Piotra Ciemnego Leśne gotowanie. Chwasty od kuchni, Znak Koncept, Kraków 2024