Ze wszystkich nowotworów to w leczeniu szpiczaka zarejestrowano prawdopodobnie najwięcej nowych leków Prof. Krzysztof Jamroziak – Katedra i Klinika Hematologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Czym jest szpiczak plazmocytowy (szpiczak mnogi)? – Jest to rzadki nowotwór szpiku, wciąż nieuleczalny. Co roku w Polsce zapada na niego ok. 2 tys. osób, a żyje z nim ok. 10 tys. pacjentów. Nazwa pochodzi od plazmocytów, czyli komórek szpiku, które produkują przeciwciała odpornościowe. Właśnie z tych zmienionych nowotworowo komórek wywodzi się szpiczak plazmocytowy. Jakie są objawy szpiczaka? – Najczęściej niecharakterystyczne. Należą do nich: postępujące osłabienie (spowodowane niedokrwistością) oraz bóle kostne, dotyczące najczęściej okolicy lędźwiowej kręgosłupa, ale też żeber czy miednicy. Rzadziej w okresie rozpoznania choroby stwierdza się objawy niewydolności nerek (np. uogólnione obrzęki) lub podwyższone stężenie wapnia. Kogo najczęściej dotyka ta choroba? – Głównie osoby starsze – średni wiek zachorowania to 70. rok życia. Chorzy przed 40. rokiem życia stanowią nie więcej niż 5% pacjentów. A ponieważ wśród osób w wieku 70+ wspomniane objawy (osłabienie, bóle kręgosłupa) są dość powszechne, to szpiczak jest rozpoznawany późno, nawet kilka lat po ich wystąpieniu. Częściej chorują kobiety czy mężczyźni? – Mężczyźni chorują półtora-dwa razy częściej niż kobiety. Ponieważ jednak mężczyźni statystycznie żyją krócej i w grupach 70-, 80-latków większość stanowią kobiety, to sumarycznie wśród chorych w Polsce jest więcej kobiet. Zachorowalność w naszym kraju jest na podobnym poziomie jak w innych państwach europejskich. Jak diagnozuje się szpiczaka? – Podstawą są coroczne rutynowe badania krwi – szczególnie morfologia, w której stwierdzimy niedokrwistość, i podstawowe badania biochemiczne z oceną funkcji nerek. Natomiast dokuczliwe, a zwłaszcza pojawiające się nagle i utrzymujące się przez kilka tygodni bóle kostne należy jak najszybciej zdiagnozować za pomocą badań obrazowych (RTG, tomografia komputerowa, w niektórych przypadkach rezonans magnetyczny). Należy zaznaczyć, że chodzi o bóle kości, najczęściej kręgosłupa w dolnej części pleców, a nie o bóle stawów. Ból w stawach kolanowych lub biodrowych to najczęściej objaw choroby zwyrodnieniowej. Odchylenia w tych rutynowych badaniach, np. niedokrwistość, oczywiście mogą wynikać z wielu innych chorób, ale zawsze wymagają wyjaśnienia. Czy wszystkie badania wykrywające szpiczaka są rutynowe? – Nie wszystkie. Szpiczakowe komórki nowotworowe produkują nieprawidłowe białko, nazywane białkiem monoklonalnym, które jest charakterystyczną cechą. U większości pacjentów można je wykryć we krwi lub w moczu. Badanie w kierunku oceny białek (proteinogram) zleca lekarz. Jeżeli wykonujemy proteinogram na własną rękę, musimy pamiętać, że wykrycie białka monoklonalnego nie oznacza automatycznie szpiczaka. Dużo częstszy jest łagodny rozrost plazmocytów, nazywany gammapatią monoklonalną. Co to za choroba? – To obecność nieprawidłowego białka produkowanego przez jedną grupę komórek nowotworowych lub przednowotworowych. Jeśli się pojawi, należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku szpiczaka. Jeżeli wykluczymy takie objawy jak niedokrwistość, zmiany kostne, niewydolność nerek, podwyższone stężenie wapnia, to rozpoznajemy tzw. gammapatię monoklonalną o niewyjaśnionym znaczeniu (w Polsce ma ją prawdopodobnie kilkaset tysięcy osób). Jest to stan przedszpiczakowy, który jednak prowadzi do choroby tylko u niewielkiej części pacjentów. Nie wymaga leczenia, jedynie regularnej obserwacji u hematologa lub lekarza rodzinnego. U większości osób z taką bezobjawową gammapatią monoklonalną szpiczak nigdy się nie rozwinie. Ryzyko, że tak się stanie, wynosi 1% w skali roku. Jak się leczy szpiczaka plazmocytowego? – Chemioterapią, w tym chemioterapią wysokodawkowaną wraz z przeszczepem szpiku, a ostatnio coraz częściej również immunoterapią, w której wykorzystuje się m.in. przeciwciała monoklonalne. W ciągu ostatnich lat ze wszystkich nowotworów to w leczeniu szpiczaka zarejestrowano prawdopodobnie najwięcej nowych leków. Przebieg choroby to cykl nawrotów i remisji. Jeżeli choroba powraca szybko, tzn. w ciągu kilku miesięcy po zakończeniu leczenia określonym schematem (linią leczenia), lub postępuje w trakcie leczenia, uznajemy, że pacjent jest oporny na dany lek. Wtedy powinno się zastosować leki z innej grupy albo leki z tej samej grupy, ale silniejsze. Niektórzy chorzy mogą otrzymać nawet kilkanaście różnych schematów lekowych. Czy polscy pacjenci mają dostęp do nowoczesnego leczenia? – Ostatnia, marcowa lista
Tagi:
choroby, choroby wewnętrzne, farmaceuci, gammapatia monoklonalna, hematologia, immunootoksyny, Katedra i Klinika Hematologii, Krzysztof Jamroziak, lekarze, medycyna, niedokrwistość, nowotwory, profilaktyka nowotworowa, proteinogram, przemysł farmaceutyczny, służba zdrowia, szpiczak, szpiczak plazmocytowy (szpiczak mnogi), transplantologia, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, wywiady, zdrowie, zdrowie publiczne, zmodyfikowane genetycznie limfocyty T
