„Tarcza antyrakietowa” w oczach opinii publicznej
Od wielu miesięcy wiemy, że czeska opinia publiczna jest przeciwna instalacji na terenie republiki elementów „tarczy antyrakietowej”. Ponad 70% Czechów w badaniach opinii publicznej wyraża taki właśnie pogląd. Dyskusja na temat udziału Czech w projekcie amerykańskim jest u naszych południowych sąsiadów burzliwa i emocjonalna. Publikowane wyniki sondaży pokazują, że stosunek Polaków do instalacji w naszym kraju „tarczy antyrakietowej” są niemal identyczne jak w Czechach. Skąd ta zbieżność postaw Czechów i Polaków? Kontekst sytuacyjny, w którym prowadzone były tego typu sondaże w obu krajach, jest przecież odmienny.
W Polsce tak naprawdę nie toczy się tak emocjonalna, pełna sporów i polemik debata. Nie odnotowujemy szczególnej aktywności politycznej i medialnej ruchów obywatelskich przeciwnych temu projektowi. Leniwie i przy braku konkretnych argumentów i rozbieżności prawie nie toczy się spór między głównymi siłami naszej sceny politycznej. Pojawiają się głosy krytyczne ekspertów, jak choćby byłego ministra Radka Sikorskiego czy prof. Romana Kuźniara. Nie ma jednak takiej temperatury debaty jak nad Wełtawą. Najwięcej emocji w publicznej dyskusji na temat „tarczy” wywołują reakcje rosyjskie. Z pewną satysfakcją politycy obozu rządzącego oraz sprzyjający im komentatorzy odnotowywali wszelkie głosy sprzeciwu płynące z Moskwy, tak jakby sprawa w pierwszej kolejności dotyczyła właśnie relacji z Rosją. Najwięcej emocji wzbudziły niedawne propozycje prezydenta Putina, których istotą było nie tylko techniczne wykorzystanie istniejących w Azerbejdżanie rosyjskich instalacji radarowych, lecz przede wszystkim partnerstwo Rosji w amerykańskim projekcie. Ta propozycja wywołała takie reakcje w Polsce, jakby niemal była wymierzona w nasze żywotne interesy. Obraz, jaki wyłania się z tych informacji, jakimi raczona jest opinia publiczna, nie jest czytelny. Trudno także zauważyć, by istniała jakakolwiek koncepcja programu informacyjnego, który przybliżyłby społeczeństwu istotę projektu. Pod tym względem w Czechach dzieje się znaczne więcej, a jednak postawy obu społeczeństw są bardzo podobne.
Na podstawie publikowanych badań opinii publicznej wiemy, że około 70% Polaków jest sceptycznych w stosunku do projektu instalacji w naszym kraju „tarczy antyrakietowej”. Jaki jest kontekst tak wyrażanych opinii? Czy interesujemy się tą problematyką? Czy czujemy się poinformowani? Odpowiedzi na tego typu pytania mają zasadnicze znaczenie. Tylko osadzając w szerszym kontekście stosunek obywateli do projektu, będziemy w stanie ocenić wyrażane w sondażach opinie. Obecny stan debaty i emocji zachęcił nas do przeprowadzenia badania opinii publicznej, w którym chcieliśmy uzyskać ilustrację tych kontekstów społecznych, politycznych i medialnych, w których kształtują się postawy obywateli w sprawie takiej jak projekt „tarczy antyrakietowej”.
Takie właśnie badanie, na 1014-osobowej próbie przeprowadził INSTYTUT BADAŃ SPOŁECZNYCH I MIĘDZYNARODOWYCH Fundacji im. Kazimierza Kelles-Krauza we współpracy z ośrodkiem badania rynku i opinii publicznej MARECO POLSKA.
Ponieważ takie decyzje jak właśnie instalacja w Polsce „tarczy antyrakietowej” należą bez wątpienia do sfery bezpieczeństwa narodowego warto wiedzieć, jaki jest poziom zaufania obywateli do polityki bezpieczeństwa realizowanej przez rządzących. Jest to jeden z tych istotnych kontekstów, w których kształtuje się stosunek obywateli do konkretnych inicjatyw i projektów. Materiał empiryczny, jaki uzyskaliśmy, jest bardzo interesujący.
Czy uważa Pan/i, że rządzący dobrze działają na rzecz zapewnienia Polsce bezpieczeństwa zewnętrznego?
Zdecydowanie nie……………………………………17,9%
raczej nie………………………………………………..21,4%
raczej tak…………………………………………………14,1%
zdecydowanie tak………………………………………3,5%
trudno powiedzieć…………………………………….24,8%
brak odpowiedzi……………………………………….18,3%
Aż 39,3% ankietowanych uważa, że rządzący źle działają na rzecz bezpieczeństwa Polski. Przeciwny pogląd wyraża 28,3% respondentów. Jeśli więc obraz akceptacji dla polskiej polityki zagranicznej, jaki wyłania się z tych danych, jest prawdziwy, to uzyskujemy tym samym odpowiedź na pytanie, dlaczego opinia publiczna jest przeciwna projektowi instalacji w Polsce „tarczy antyrakietowej”. Jest ona przeciwna, ponieważ nie wierzy w to, że rząd dobrze dba o nasze interesy.
Z tego punktu widzenia warto dokonać analizy, czy istnieją istotne różnice postaw w odpowiedzi na to pytanie w zależności od sympatii politycznych. Zagłębiając się w lekturę poniżej zaprezentowanych danych, podkreślić należy, że aż 57,4% badanych nie zamierza poprzeć żadnej formacji politycznej ani brać udziału w wyborach.
Czy uważa Pan/i, że rządzący dobrze działają na rzecz zapewnienia Polsce bezpieczeństwa zewnętrznego?
Elektorat Platformy Obywatelskiej
zdecydowanie nie………………………………….25,2%
raczej nie……………………………………………..26,7%
raczej tak……………………………………………..10,9%
zdecydowanie tak…………………………………..3,0%
trudno powiedzieć…………………………………24,8%
brak odpowiedzi…………………………………….9,4%
Elektorat Prawa i Sprawiedliwości
zdecydowanie nie…………………………………..13,6%
raczej nie………………………………………………20,9%
raczej tak………………………………………………25,5%
zdecydowanie tak…………………………………..11,8%
trudno powiedzieć………………………………….17,3%
brak odpowiedzi…………………………………….10,9%
Elektorat Lewicy i Demokratów
zdecydowanie nie…………………………………..23,4%
raczej nie………………………………………………22,1%
raczej tak………………………………………………13,0%
zdecydowanie tak……………………………………3,9%
trudno powiedzieć………………………………….22,1%
brak odpowiedzi…………………………………….15,5%
Tylko w elektoracie Prawa i Sprawiedliwości więcej jest deklaracji wyrażających zaufanie do polityki zagranicznej rządu (37,3%) niż deklaracji przeciwnych (34,5%). Wśród wyborców Platformy Obywatelskiej aż 51,9% uważa, że rząd źle służy bezpieczeństwu Polski. Nieco mniej, bo 45,5% wyborców Lewicy i Demokratów wyraża taki pogląd. Tak więc w przypadku obu dużych formacji opozycyjnych brak zaufania do polityki zagranicznej rządu jest wyższy niż średnio wyrażany w całej grupie respondentów objętych badaniami. Prezentowane dane odzwierciedlają w sposób niebudzący wątpliwości zjawisko braku zgody ponadpartyjnej w sprawach głównych celów polskiej polityki zagranicznej. Brak znamion konsensusu głównych sił politycznych w polityce zagranicznej znajduje odzwierciedlanie w postawach wobec tej polityki. Jest to zjawisko nowe, gdyż charakterystyczną cechą polityki zagranicznej III RP był właśnie konsensus w strategicznych dla Polski celach polityki zagranicznej. Działalność rządu w tym obszarze, podobnie, jak w polityce wewnętrznej wyraźniej niż dotychczas dzieli społeczeństwo.
Kolejne pytania naszego sondażu poświęcone były „tarczy antyrakietowej”
Czy interesuje się Pan/Pani dyskusją na temat instalacji tzw. tarczy antyrakietowej?
zdecydowanie nie……………………………………….16,3%
raczej nie…………………………………………………..21,0%
raczej tak…………………………………………………..22,4%
zdecydowanie tak……………………………………….10,8%
trudno powiedzieć………………………………………18,3%
brak odpowiedzi…………………………………………11,2%
Największą grupę stanowią respondenci niezainteresowani dyskusją na temat „tarczy antyrakietowej” 37,3% ankietowanych deklaruje brak zainteresowania. Przeciwną postawę, bo deklarację zainteresowania złożyło 33,2% respondentów. Tylko nieznaczne różnice postaw obserwujemy w zależności od sympatii politycznych. Poniższe dane ilustrują odpowiedzi na omawiane pytanie wśród respondentów deklarujących wolę wyboru poszczególnych partii politycznych:
Platforma Obywatelska
zdecydowanie nie………………………………………16,8%
raczej nie…………………………………………………..22,3%
raczej tak…………………………………………………..23,8%
zdecydowanie tak………………………………………14,4%
trudno powiedzieć……………………………………..19,3%
brak odpowiedzi…………………………………………3,4%
Prawo i Sprawiedliwość
zdecydowanie nie………………………………………..10,0%
raczej nie…………………………………………………….22,7%
raczej tak…………………………………………………….30,0%
zdecydowanie tak…………………………………………14,5%
trudno powiedzieć………………………………………..20,9%
brak odpowiedzi……………………………………………1,9%
Lewica i Demokraci
zdecydowanie nie………………………………………….14,3%
raczej nie……………………………………………………..24,7%
raczej tak………………………………………………………19,5%
zdecydowanie tak…………………………………………..13,0%
trudno powiedzieć………………………………………….19,4%
brak odpowiedzi……………………………………………..9,1%
Odpowiedzi na kolejne pytanie naszego sondażu ilustrują poziom poczucia poinformowania obywateli o planowanej instalacji.
Czy czuje się Pan/Pani wystarczająco poinformowany(na) w sprawie wpływu instalacji antyrakietowej na bezpieczeństwo Polski?
Zdecydowanie nie……………………………………..17,9%
raczej nie………………………………………………….26,3%
raczej tak………………………………………………….15,0%
zdecydowanie tak……………………………………….5,2%
trudno powiedzieć……………………………………..21,9%
brak odpowiedzi………………………………………..13,7%
Tylko 20,2% respondentów, w tym 5,2% zdecydowanie czuje się poinformowanych o skutkach instalacji tarczy. Ponaddwukrotnie więcej, bo 44,2% składa przeciwną deklarację. Nie czujemy się więc poinformowani o wpływie instalacji „tarczy antyrakietowej” na nasze bezpieczeństwo ani też nie jesteśmy szczególnie zainteresowani dyskusją na ten temat. Zainteresowanie niewątpliwie wzrosłoby wówczas, gdyby projekt ten był wyraźniej kontestowany i dzielił scenę polityczną. W obecnym stanie rzeczy stosunek do projektu opiera się na ogólnej ocenie działań rządu i wiarygodności elit politycznych. Nie sądzę, co za tym idzie, aby wyrażana w innych sondażach opinia o instalacji w Polsce elementów „tarczy antyrakietowej” oparta była na solidnych fundamentach nie tylko wiedzy o projekcie, lecz także emocjonalnym do niego stosunku. Czy więc Polacy uważają, że to właśnie oni sami, bezpośrednio w referendum powinni decydować o losie „tarczy antyrakietowej” w naszym kraju?
Czy Pana/Pani zdaniem w sprawie instalacji w Polsce „tarczy antyrakietowej” powinno odbyć się referendum?
zdecydowanie nie………………………………………..7,2%
raczej nie…………………………………………………..11,8%
raczej tak…………………………………………………..24,4%
zdecydowanie tak……………………………………….17,5%
trudno powiedzieć………………………………………18,7%
brak odpowiedzi…………………………………………20,4%
Prawie 42% badanych opowiada się za rozstrzygnięciem w sprawie instalacji „tarczy” w drodze referendum. Tylko 19% nie podziela tego poglądu. Aż tak wysokie poparcie dla idei referendum w tej sprawie może zaskakiwać w zestawieniu z poczuciem naszego poinformowania i przede wszystkim zainteresowania dyskusją na ten temat. Nie bardzo się nią interesujemy, ale jednocześnie chcielibyśmy współdecydować w sprawie. Ta pozorna sprzeczność powinna mniej dziwić w zestawieniu z wynikami odpowiedzi na pierwsze pytanie dotyczące zaufania do polityki zagranicznej rządu. Skoro nie ufamy rządowi i wątpimy, że dobrze działa na rzecz bezpieczeństwa Polski, to rośnie w nas wola bezpośredniego udziału w tego typu decyzjach.
Deklaracja wyrażająca poparcie dla idei referendum może także mieć charakter nieco szerszy, wykraczający poza bezpośredni kontekst decyzyjny, jakim jest sprawa instalacji „tarczy antyrakietowej”. Nie możemy, interpretując takie postawy, jak wyrażone w odpowiedziach na to pytanie pominąć fakty, że istnieje pewna postawa poprawności, którą kierują się respondenci wybierając odpowiedzi na zadawane pytania. Poprawność sugeruje, że poparcie dla idei procedur demokratycznych jest wskazane. Poparcie dla referendum w badaniu opinii nie oznacza, że postawa ta jest głęboko uświadomiona, a poziom determinacji, by bronić takiego poglądu wysoki. Nie oznacza to także, że wysoki poziom poparcia dla idei referendum przekładałby się na wysoki poziom uczestnictwa wyborców w takim referendum.
Wysoki poziom poparcia dla referendalnej procedury decyzyjnej w sprawie „tarczy” ma wiele przyczyn, w tym także zupełnie niezwiązanych z przedmiotem sprawy, o którą ankietowani byli pytani. Warto jednak, skoro dysponujemy danymi empirycznymi, spojrzeć jak odpowiadali na to pytanie sympatycy poszczególnych formacji politycznych.
Czy Pana/Pani zdaniem w sprawie instalacji w Polsce „tarczy antyrakietowej” powinno odbyć się referendum?
Elektorat Platformy Obywatelskiej
zdecydowanie nie……………………………………10,4%
raczej nie……………………………………………….11,9%
raczej tak……………………………………………….27,2%
zdecydowanie tak……………………………………22,8%
trudno powiedzieć…………………………………..14,4%
brak odpowiedzi……………………………………..13,3%
Elektorat Prawa i Sprawiedliwości
zdecydowanie nie…………………………………….8,2%
raczej nie……………………………………………….18,2%
raczej tak……………………………………………….33,6%
zdecydowanie tak……………………………………22,7%
trudno powiedzieć…………………………………..10,9%
brak odpowiedzi……………………………………….6,4%
Elektorat Lewicy i Demokratów
zdecydowanie nie……………………………………..6,5%
raczej nie……………………………………………….12,7%
raczej tak……………………………………………….19,5%
zdecydowanie tak……………………………………26,0%
trudno powiedzieć…………………………………..21,3%
brak odpowiedzi……………………………………..18,1%
Powyższe dane wskazują na zdecydowanie wyższy niż w całej badanej grupie respondentów udział zwolenników przeprowadzenia referendum w sprawie „tarczy” wśród deklarujących udział w wyborach i określających konkretne preferencje polityczne. Ten fakt osłabia tezę, że brak zaufania do elit politycznych jest źródłem tak zdecydowanej preferencji do przeprowadzenia powszechnego głosowania w sprawie „tarczy”. Najwięcej zwolenników referendum znajdujemy wśród wyborców Prawa i Sprawiedliwości, co jeszcze bardziej osłabia pogląd, że to brak zaufania do rządzących jest powodem deklarowanych preferencji dla drogi referendalnej. Podstawowym powodem dominacji takich właśnie preferencji jest więc swego rodzaju poprawność, jaką kierują się ankietowani w warunkach prowadzonego wywiadu. W tym konkretnym przypadku jest to wyraźny wybór procedury obywatelskiego uczestnictwa w decydowaniu o ważnej dla Państwa sprawie.
Wyniki naszego badania wskazują na stosunkowo niski poziom społecznego zaangażowania w sprawie „tarczy”. Ten stan rzeczy może się zmienić w sytuacji, w której w debacie publicznej pojawią się poważne kontrowersje. Potencjał dla postawy sprzeciwu dla projektu jest zdecydowanie większy niż dla jego poparcia.
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy