Powoli, lecz w dobrym kierunku
Pomoc Unii Europejskiej dla środowiska nie dominuje, ale jest ważna Rozmowa z Cezarym Starczewskim, zastępcą prezesa Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – Program ISPA (Instrument for Structural Policies for Preaccesion), czyli pomoc finansowa dla dziesięciu krajów kandydujących do Unii Europejskiej w zakresie rozwoju infrastruktury związanej z ochroną środowiska i transportem, po wielu miesiącach przygotowań projektów wchodzi w fazę realizacji. Komisja Europejska w 2000 r. przyznała dofinansowanie dla 10 projektów, a w połowie lipca 2001 r. zatwierdziła kolejnych osiem projektów w sektorze ochrony środowiska w Polsce. Możliwość uzyskania pomocy finansowej na inwestycje rozbudziła duże nadzieje samorządów, ale jej realizacja przebiega powoli. – To subiektywna opinia. Należy wziąć pod uwagę, że przygotowania do wdrożenia Funduszu ISPA w Polsce rozpoczęły się w 1999 r. Obejmują nie tylko przygotowanie konkretnych projektów, ale stworzenie na poziomie kraju struktur programowania, wdrażania, zarządzania finansowego i monitorowania Programu ISPA. Dziś powstające struktury organizacyjne będą wykorzystane nie tylko dla Funduszu ISPA, ale także dla Funduszu Spójności, którego Polska będzie beneficjentem jako kraj członkowski UE. Najważniejsze, że w wyniku tych prac pozyskaliśmy środki na współfinansowanie 18 projektów inwestycyjnych o ogromnym znaczeniu dla poprawy środowiska w Polsce, w szczególności ochrony wód Wisły, Odry i Morza Bałtyckiego. – Jakie konkretnie są to środki finansowe i jakie mają znaczenie w finansowaniu inwestycji ekologicznych w Polsce? – Wsparcie z ISPA na projekty zatwierdzone w 2000 r., na które podpisane zostały już memoranda finansowe pomiędzy rządem polskim a Komisją Europejską, wynosi 256 mln euro, co średnio stanowi ok. 60% całkowitych kosztów tych projektów. Projekty zatwierdzone w lipcu 2001 r. łącznie otrzymają 203 mln euro z Fundusz ISPA. Do Polski nie dotarły wprawdzie jeszcze żadne kwoty, ale zgodnie ze wspomnianymi memorandami zaliczka w wysokości 10% powinna wpłynąć do Polski po podpisaniu każdego z memorandum. Mimo że warunki te zostały już dawno spełnione, środki nie trafiły do Polski. Generalnie szacujemy, że udział środków ISPA w finansowaniu inwestycji ochrony środowiska w Polsce w najbliższych latach wyniesie 8-10%. – Czyli będziemy sobie dawać radę dzięki pomocy z zewnątrz, ale z wielkim trudem… – Koszty dostosowania do wymagań UE szacowane są na 30-40 mld euro, co oznacza, że przy obecnym tempie inwestycji potrzebujemy 10-20 lat, aby osiągnąć unijne standardy ochrony środowiska. Nasze samorządy obciążone także innymi zadaniami coraz częściej są zmuszone rezygnować z inwestycji w ochronę środowiska. Koszty inwestycji ekologicznych są ogromne, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej, zaopatrzenia w wodę i gospodarki odpadami. Potrzebne są wodociągi, kanalizacje, stacje uzdatniania wody, oczyszczalnie ścieków, kompostownie, nowe składowiska odpadów, rekultywacja i odgazowanie starych. Stąd tak duże zainteresowanie pomocą z UE. I choć większość inwestycji komunalnych będzie finansowana ze środków krajowych, także z NFOŚiGW, środki zagraniczne często pełnią rolę katalizatora. – W jakiej fazie realizacji jest zatwierdzony we wrześniu 2000 r. „Program rozwoju usług zaopatrzenia w wodę i usług kanalizacyjnych dla Bydgoszczy”? – To był pierwszy zatwierdzony przez Komisję Europejską projekt dofinansowania z Funduszu z ISPA. Podobnie jak w pozostałych przypadkach nie zostały jeszcze rozpoczęte prace budowlane. Jesteśmy na etapie przygotowywania dokumentacji przetargowej. Należy pamiętać o skali tych projektów. Często w ich finansowaniu uczestniczy kilka instytucji. Konieczne jest więc ustalenie reguł gry między poszczególnymi partnerami. Tego etapu nie da się „przeskoczyć z marszu”. Wciąż trwają uzgodnienia, tworzone są na poziomie samorządów struktury wdrażania, które spełnią wymagania Komisji Europejskiej. – Projekty, które przyniosą efekty ekologiczne na znacznych obszarach kraju były jednym z głównych wymogów udzielenia pomocy ze środków ISPA. – Oczywiście, takie są priorytety ISPA – ściśle powiązane z priorytetami polityki przedakcesyjnej Polski. Efektem realizacji Programu ISPA będzie rozwiązanie problemu gospodarki wodnej i oczyszczania ścieków oraz gospodarki odpadami w największych miastach Polski. Zaakceptowane projekty dotyczą m.in. w zakresie gospodarki wodno-ściekowej: Bydgoszczy, Torunia, Warszawy, Krakowa, Szczecina, Poznania, Wrocławia, Łodzi, Katowic czy Gliwic; w zakresie gospodarki odpadami: Łodzi, Wrocławia i Gdyni. Udało nam się także przekonać KE do inwestycji o nieco mniejszej skali
