Zapis nieznanej rozmowy Stanisława Kani z Erichem Honeckerem
Wydarzenia Sierpnia 1980 r. były jednym z najważniejszych momentów w historii stosunków Polski z NRD. Doprowadziły faktycznie do ich zamrożenia.
Charakterystyczną reakcją Niemców na powstanie „Solidarności” była wypowiedź ministra bezpieczeństwa państwa Ericha Mielke, z 30 września 1980 r., który stwierdził: „To, co się dzieje w Polsce, jest dla nas w NRD sprawą zasadniczą, kwestią życia”. Niemcy otwarcie krytykowali polski rząd i kierownictwo partyjne za ustępstwa względem “Solidarności”, zaś sam Honecker na konferencji przedstawicieli państw członkowskich Układu Warszawskiego w Moskwie, która obradowała 5 grudnia 1980 r., był najgorętszym zwolennikiem interwencji militarnej w Polsce. Jak się wydaje, brak decyzji o wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do naszego kraju rozczarował przywódcę NRD i zdopingował niemieckie służby specjalne do wnikliwej obserwacji sytuacji w Polsce. Rezultatem działań STASI był raport przygotowany w pierwszej połowie lutego. Wynikało z niego, że PZPR nie jest przygotowana do zjazdu, a liczne organizacje partyjne znajdują się pod wpływem „Solidarności”.
Honecker uzbrojony w takie wiadomości spotkał się z ówczesnym I sekretarzem KC PZPR – Stanisławem Kanią. Rozmowa miała na celu przede wszystkim uzyskanie zapewnień polskiej strony o dotrzymaniu zobowiązań gospodarczych, jednakże Honecker nie omieszkał dokonać oceny sytuacji w Polsce i zasugerować polskiemu koledze najlepszych rozwiązań sytuacji.
Poniżej publikujemy obszerne fragmenty notatki z tego spotkania. Dokument pochodzi ze zbiorów Archiwum Dokumentacji Historycznej PRL.
Sprawozdanie ze spotkania tow. Stanisława Kani z tow. Erichem Honeckerem,
Hubertusstock k/Berlina, 17 lutego 1981 r.
Tajne specjalnego znaczenia
Spotkanie odbywało się w ośrodku recepcyjnym tzw. domku myśliwskim i trwało od godz. 13.30 do godz. 19.00.
E. Honecker stwierdził przy przywitaniu, iż cieszy się, że doszło do tego spotkania, gdyż ma ono znaczenie nie tylko dla współpracy PRL z NRD, lecz także dla kształtowania sytuacji w obozie krajów socjalistycznych.
“Na bieżąco śledzimy rozwój sytuacji w Polsce, osobiście szczegółowo zapoznałem się z przebiegiem VIII Plenum KC PZPR1), a kiedy przeczytałem wystąpienia tow. Stanisława Kani, oraz tow. T. Grabskiego i K. Barcikowskiego poleciłem, by bez najmniejszej zmiany teksty te wydrukować. Wyniki VIII Plenum i podjęte decyzje spotkały się w NRD z dużym oddźwiękiem, oceniamy go bardzo wysoko. Bardzo pozytywnie odebraliśmy mianowanie tow. Wojciecha Jaruzelskiego na stanowisko premiera2). Niemcy zawsze mieli i mają zamiłowanie do wojska, zaś tow. W. Jaruzelski jest u nas bardzo znany, a jego exposé sejmowe odbiło się w NRD szerokim echem”.
Tow. Stanisław Kania dziękując za serdeczne przywitanie, przekazał pozdrowienia od członków Biura Politycznego dla tow. E. Honeckera i całego kierownictwa NSPJ. (…)
W trakcie 2,5-godzinnej wypowiedzi tow. S. Kania przedstawił sytuację społeczno-ekonomiczną Polski i działalność partii, trudności i przeszkody, z jakimi spotykamy się na drodze stabilizacji w kraju oraz omówił stan aktualny i perspektywy rozwoju stosunków gospodarczych i handlowych między PRL i NRD.
Ze szczególną aprobatą i radością tow. Honecker przyjął wiadomość i zapewnienie tow. S. Kani, iż w bieżącym roku Polska dostarczy, zgodnie ze zobowiązaniem, do NRD 1,9 mln ton węgla.
Wypowiedź tow. Ericha Honeckera
(…) Widzimy, że kierownictwo polskiej partii w sposób jasny stwierdziło, że dojrzał czas, by zająć zdecydowane stanowisko. Mówiąc to, pragnę, byście uwzględnili naszą specyficzną sytuację, nasze położenie. Na społeczeństwo NRD oddziałuje nie tylko “Głos Ameryki”, ale i 35 stacji radiowych, które przez całą dobę nadają podburzające audycje w języku niemieckim, zaś w telewizji na trzech kanałach RFN próbuje nas rozmiękczyć ideologicznie. To jest realna sytuacja, w jakiej się znajdujemy, stąd też taka akceptacja dla waszego VIII Plenum KC, które, jak już powiedziałem, znalazło u nas duże echo i pełną aprobatę. Wroga propaganda, rozpowszechniana poprzez wszystkie możliwe środki, stawia rozwój sytuacji w Polsce w szerszym układzie sił na świecie. Z tego też względu zarówno treść, jak i duch spotkania przywódców krajów socjalistycznych w Moskwie mają nadal swoją wymowę i aktualność, i my uważamy, że polscy komuniści będą sami w stanie pokonać trudności i że socjalistyczna Polska może być pewna naszej solidarności. Przyznam, że myśmy na ostatnim Biurze Politycznym NSPJ dyskutowali o waszym VIII Plenum KC i doszliśmy do wniosku, że jest to nie tylko krok naprzód, ale świadczy ono jednocześnie, jak głęboki jest kryzys w Polsce.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że VIII Plenum odbyło się w czasie, gdy kontrrewolucja przeszła do ataku. Mianowanie tow. Jaruzelskiego na premiera, przy równoczesnym zachowaniu teki ministra obrony, dla wewnętrznej kontrrewolucji i dla zewnętrznych przeciwników było w naszym przekonaniu zimnym prysznicem. Ta decyzja podkreśla wasze zdecydowanie, tow. Kania, świadczy, że przechodzicie do ofensywy. Nie można wykluczyć, że dojdzie jeszcze do bardziej skomplikowanego rozwoju sytuacji, ale stworzone zostały warunki do działania zdecydowanego, jeśli zajdzie taka potrzeba. Na podstawie materiałów, którymi dysponujemy, wiadomo nam, że siły wrogie Polsce pragną przeprowadzić szereg akcji w celu wzmacniania swojej pozycji, zaś prawe skrzydło “Solidarności” chce uczynić z tej organizacji partię opozycyjną. Przy zróżnicowanej ocenie “Solidarności” jako związku, a także jego kierownictwa, najważniejszą w naszym mniemaniu kwestią jest wpływ robotników, członków partii na profil “Solidarności”. Rzecz w tym, by robotnicy należący do partii wywierali większy niż dotąd nacisk na to, by “Solidarność” działała zgodnie ze statutem. Nie powinno być odwrotnej sytuacji, w której “Solidarność” wpływałaby na postawę członków partii.
Podzielam opinię że nie najważniejszą sprawą jest ilość członków partii, ale ich pryncypialne postępowanie. Może zamiast 3 mln niech będzie 2 mln członków PZPR, ale wśród nich nie powinno być oportunistów. (…)
Wracając zaś do sytuacji politycznej w Polsce, odnosimy wrażenie, że PZPR jest zdecydowana położyć kres siłom kontrrewolucyjnym. To wiąże się z potrzebą umocnienia partii. Nie chciałbym doradzać, ale sądzę, że istnieje potrzeba pozbycia się niektórych ludzi z partii. Zresztą i u nas, w NRD też musimy tego dokonać. Z informacji, które przekazują mi nasi towarzysze, utrzymujący kontakt z niektórymi komitetami wojewódzkimi partii w Polsce, wiem, że “Solidarność” bardzo naciska na wojewódzkie instancje partyjne, na działaczy. Wyrażam jednak przekonanie, że jeśli wypracowana linia KC PZPR zostanie zrealizowana, to dojdzie w Polsce do stabilizacji. Wiemy także, że wśród zdrowych sił w polskiej partii bardzo oczekuje się na jasną, konsekwentną linię. To ich umocni w działaniu. (…)
W walce z przeciwnikiem należy stosować różne środki, także tzw. nie pokojowe. Oczywiście, trzeba mieć i dokładny plan, i trzeba wiedzieć, w jakim momencie uderzyć w te wrogie siły. W naszym kraju działa pod moim kierownictwem Narodowa Rada Obrony. Również w każdym województwie funkcjonuje taki sztab, którym kieruje I sekretarz KW, w jego składzie znajdują się: szef wojska, szef milicji i szef bezpieczeństwa. Identyczny system posiadamy w każdym powiecie. Co roku prowadzimy szkolenia kierowników tych sztabów. Szkolimy także specjalnych pełnomocników, powołanych na wypadek stanu wyjątkowego. Oni wszyscy mają opracowane plany, system łączności itp. Posiadamy różne warianty działania na wypadek rozruchów wewnętrznych, a także na wypadek ingerencji zewnętrznej. W naszych planach przewidzieliśmy także i to, w którym momencie zagrożenia będziemy prosić o pomoc towarzyszy radzieckich. W oparciu o te plany przeprowadzamy systematyczne treningi. Do opracowania ich zmusiły nas wydarzenia z 1953 roku, a także wydarzenia na Węgrzech w 1956 roku. Jeśli będziecie sobie życzyli, to możemy wam te plany udostępnić.
Dysponujemy także pewnymi materiałami świadczącymi, że USA ma długofalowy plan dywersji na kraje socjalistyczne. Głównym celem jest oddalenie krajów socjalistycznych od ZSRR. W tych planach, jak pamiętam, w odniesieniu do Polski stawiają na wykorzystanie polonii amerykańskiej. Posiadamy także materiały wywiadów zachodnich o zamiarach RFN wobec Polski. Mam także dla ciebie, opracowaną na moje zlecenie, opinię o waszym projekcie reformy gospodarczej. Przekazuję także tobie plan strategiczny USA wobec Polski.
Jeśli idzie o kontakty między województwami i komitetami wojewódzkimi partii, to uwzględniając akceptację tej propozycji przez ciebie, traktuję to jako temat uzgodniony. (…)
1) VIII Plenum KC PZPR obradowało 9 lutego 1981 r. i było poświęcone „zadaniom partii w kształtowaniu warunków działania i socjalistycznego charakteru związków zawodowych”. Na zakończenie obrad Stanisław Kania powiedział m.in.: “Zwracamy się do ludowych sił zbrojnych, do żołnierzy Wojska Polskiego, zwracamy się do funkcjonariuszy organów porządku publicznego – bądźcie wierną strażą sprawy niepodległości i rewolucyjnych zdobyczy narodu polskiego. Niech wszyscy wiedzą, że socjalizm będzie broniony tak, jak bronić trzeba niepodległości Polski”.
2) General Wojciech Jaruzelski został powołany na stanowisko premiera 11 lutego 1981 r.
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy