Wpisy od Grzegorz Sołtysiak
Zablokować Szczecin
Kulisy polsko-enerdowskiego konfliktu granicznego w Zatoce Pomorskiej.
1 stycznia 1985 r. władze NRD zadecydowały o rozszerzeniu swoich wód terytorialnych z 3 do 12 mil morskich. Spowodowało to, że obszary polskich wód terytorialnych, m.in. podejścia do portu w Świnoujściu, znalazły się na terytorium NRD.
Taka decyzja musiała wywołać ostry konflikt dyplomatyczny. W tamtych czasach uważano jednak, że spory pomiędzy państwami socjalistycznymi są nie do przyjęcia, i sprawę usiłowano trzymać w tajemnicy, ale zachowanie Niemców i użycie przez nich okrętów wojennych nie pozwoliło uniknąć skandalu. Polaków najbardziej dotknęło diametralnie inne potraktowanie Duńczyków i Niemców z RFN. Tory wodne prowadzące do Lubeki i duńskiego Gedser zostały umieszczone poza granicami enerdowskich wód terytorialnych, mimo że leżały także w odległości mniejszej niż 12 mil. Konflikt szybko przerodził się w międzynarodowy. Był przedmiotem negocjacji nie tylko dyplomatów obu krajów, ale także innych państw socjalistycznych, w tym oczywiście ZSRR. Dopiero interwencja Michaiła Gorbaczowa ostudziła zapały Niemców.
Jak należy tłumaczyć postępowanie Niemców? Wydaje się, że chodziło o osłabienie ekonomiczne polskich portów. Niemcy liczyli na przejęcie obsługi tranzytowej ruchu towarowego na linii Wschód-Zachód.
Poniżej publikujemy kilka dokumentów ukazujących atmosferę konfliktu. Wszystkie materiały pochodzą ze zbiorów Fundacji Archiwum Dokumentacji Historycznej PRL.
Grzegorz Sołtysiak
Za tydzień opublikujemy rozmowę z ówczesnym ministrem spraw zagranicznych prof. Marianem Orzechowskim na temat politycznych konsekwencji konfliktu z NRD, przeprowadzoną przed laty przez Pawła Dybicza.
Pilna Notatka Urzędu Morskiego w Szczecinie w sprawie podejściowych torów wodnych i kotwicowisk do Zespołu Portowego Szczecin-Świnoujście, 5 stycznia 1987 r.
W nawiązaniu do Pilnej Notatki z 30 grudnia 1986 r. Nr AM-01/86/8 informuję, że w dniu 4 stycznia br. o godz. 5.00 na kotwicowisku Nr 3 rzucił kotwicę statek PZM „Generał Ignacy Prądzyński” w oczekiwaniu na wolne nabrzeże w Porcie Świnoujście.
O godz. 8.30 NRD-owski okręt patrolowy nawiązał łączność ze statkiem, nakazując kapitanowi natychmiastowe opuszczenie kotwicowiska. Kapitan zgodnie z instrukcją odpowiedział, że polecenia wykonać nie może, znajduje się bowiem na pełnym morzu, na kotwicowisku wyznaczonym i ogłoszonym przez władze polskie – w związku z czym polecenia wydawać mu mogą wyłącznie właściwe władze PRL. O godz. 10 okręt patrolowy NRD podszedł bezpośrednio do polskiego statku, ponawiając polecenie opuszczenia kotwicowiska. Po godzinnym postoju i wymianie zdań z kapitanem, w której kapitan powoływał się na nasze stosunki polityczne i przynależność do wspólnego paktu obronnego, sugerując umiar w działaniach – okręt NRD opuścił miejsce postoju przy burcie statku, udając się do portu NRD.
Statek polski pozostaje nadal na kotwicowisku Nr 3. Do chwili obecnej brak jakichkolwiek raportów o dalszych próbach naruszania postoju statku.
Plereza pod naleśnikiem
Nie sposób opisać mody pierwszej połowy lat 50. bez fenomenu „bikiniarzy”. Wokół nich narosło wiele legend. Uważa się, że Leopold Tyrmand był ich przedstawicielem, że to on rozsławił ten styl ubierania się. Pisał o nich z sympatią: Polski bikiniarz był śmieszny i biedniutki, szył sobie marynarki u rodzimych krawców, których zamęczał swoimi pomysłami, i obcinał rogi kołnierzyków tandetnych koszul kupowanych w domach towarowych. Był zabawny, ale bez groteskowej mocy swych francuskich czy skandynawskich kolegów, budził raczej
Niestosowne pytania
Raport z poufnej rozmowy Wiesława Górnickiego z wysłannikiem Gorbaczowa Prezentowany dokument (z zachowaniem oryginalnej pisowni) pochodzi z przygotowanej przez Pawła Dybicza i Grzegorza Sołtysiaka publikacji „Raporty Wiesława Górnickiego dla gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Rok 1986”, rozpoczynającej całościowe, 10-tomowe wydanie owych źródeł, znajdujących się w zasobach Archiwum Dokumentacji Historycznej PRL. W lutym publikacja trafi do najważniejszych uniwersytetów i ośrodków naukowych oraz bibliotek wojewódzkich. Nr 14 Warszawa, dnia 10 kwietnia 1986 r. Dotyczy: rozmowy z R. Bogdanowem1.
Biskupi chcą władzy, a nie religii
Relacje państwo-Kościół katolicki w raporcie Wiesława Górnickiego Prezentowany dokument (z zachowaniem oryginalnej pisowni) pochodzi z przygotowanej przez Pawła Dybicza i Grzegorza Sołtysiaka publikacji „Raporty Wiesława Górnickiego dla gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Rok 1986”, rozpoczynającej całościowe, 10-tomowe wydanie owych źródeł, znajdujących się w zasobach Archiwum Dokumentacji Historycznej PRL. Nr 23 Warszawa, dnia 24 września 1986 r. Dotyczy: postulatów kościelnych. W związku z przekazanymi przez Tow. Generała informacjami przeprowadziliśmy w Zespole dyskusję nad otwarciem nowego frontu
Noworoczny skandal
Raport Wiesława Górnickiego dla gen. Jaruzelskiego na temat kierownictwa telewizji W poprzednim numerze opublikowaliśmy raport Wiesława Górnickiego dotyczący listu gen. Jaruzelskiego do François Mitterranda. Prezentowany poniżej dokument (z zachowaniem oryginalnej pisowni) również pochodzi z przygotowanej przez Pawła Dybicza i Grzegorza Sołtysiaka publikacji „Raporty Wiesława Górnickiego do gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Rok 1986”, rozpoczynającej całościowe wydanie tych źródeł, będących w zasobach Archiwum Dokumentacji Historycznej PRL. Za tydzień raport dotyczący stosunków z Kościołem i jego hierarchami.
Gdy myślę Gorbaczow
Dostrzegałem jego pozytywny głód wiedzy o Polsce, o naszych odrębnościach, w tym o roli Kościoła Gen. Wojciech Jaruzelski – Panie generale, Michaił Gorbaczow obchodzi 75. urodziny. Porozmawiajmy o nim jako człowieku i polityku. Jakie są pańskie wrażenia z osobistych z nim kontaktów? – Moja odpowiedź w rocznicę urodzin Gorbaczowa może – z natury rzeczy – wpadać w jubileuszowy ton. Nie ma na to rady. Ale przede wszystkim skłania – i do osobistych, i do ogólniejszych refleksji. Te osobiste mają zabarwienie emocjonalne. Od połowy
Kogo reprezentuje Orszulik?
Nieznany dokument MSW o stosunku władz Kościoła do Okrągłego Stołu i „Solidarności” Przedstawiciele Episkopatu Polski brali aktywny udział zarówno w rozmowach przygotowawczych, w tym w obradach w Magdalence, jak też w posiedzeniach Okrągłego Stołu. Już w pierwszym spotkaniu w Magdalence, 16 września 1988 r., uczestniczyli bp Tadeusz Gocłowski i ks. Alojzy Orszulik. Na ich konto należy zapisać uratowanie rozmów opozycji z rządem w trakcie największego kryzysu, gdy po decyzji o postawieniu w stan likwidacji Stoczni Gdańskiej i narastającym konflikcie wokół niektórych kandydatów
List 34 i „antylist”
Dlaczego niepozorna korespondencja zachwiała polityką kulturalną ekipy Gomułki 14 marca 1964 r. Antoni Słonimski udał się do kancelarii premiera Cyrankiewicza. Na dole w biurze podawczym zostawił skromny, niepozorny list o następującej treści: Do Prezesa Rady Ministrów Józefa Cyrankiewicza Ograniczenia przydziału papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzenie cenzury prasowej stwarza sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej. Niżej podpisani, uznając istnienie opinii publicznej, prawa do krytyki, swobodnej dyskusji i rzetelnej informacji za konieczny
Telefon do Wałęsy
Kulisy negocjacji, które doprowadziły do Okrągłego Stołu 15 lat temu oczy świata zwrócone były na Polskę, jednak nie ze względu na strajki czy demonstracje, jak było to w zwyczaju, lecz na zgoła coś odmiennego. 6 lutego w Pałacu Namiestnikowskim w Warszawie zebrali się przedstawiciele wszystkich liczących się sił, aby zbudować nowy ład. Obok przedstawicieli PZPR i OPZZ, ugrupowań sojuszniczych, znaleźli się tam ludzie „Solidarności” i księża katoliccy. Odsunięto na bok krzywdy i uprzedzenia. Postanowiono rozmawiać, a nie walczyć.
Zagubieni generałowie
Nieznana notatka ze spotkania polskich i czechosłowackich oficerów w trakcie praskiej wiosny 20 sierpnia 1968 r. wojska pięciu państw Układu Warszawskiego – ZSRR, Polski, Węgier, Bułgarii i NRD – wkroczyły do Czechosłowacji, dławiąc praską wiosnę. Tak nazywano przemiany zapoczątkowane w styczniu 1968 r. dymisją Antonina Novotnego ze stanowiska I sekretarza KP Czechosłowacji i wyborem na to stanowisko Aleksandra Dubczeka na plenum KC KPCz. 22 marca Prezydium Zgromadzenia Narodowego przyjęło dymisje prezydenta Novotnego, wybierając kilka dni
