Warszawa, dnia 10 września 1988 r.
Dotyczy: nowego premiera
W uzupełnieniu wczorajszej notatki informuję, że załączone projekty wystąpień „A” i „B” mają tylko charakter szkicu stylistycznego i zupełnie luźnego zapisu, do którego zechce się Tow. Generał ustosunkować wstępnie, abym mógł kontynuować pracę.
Załączam równocześnie po namyśle poszerzony wykaz plusów i minusów wiadomej kandydatury.
ZALETY
1. Zdecydowanie pozytywny odbiór na Zachodzie, ze względu na liberalną reputację i długotrwałe kontakty z zachodnimi środkami masowego przekazu. Stosunkowo najlepiej nominacja zostałaby przyjęta w RFN.
2. Zamieszanie w krajowych środowiskach opozycyjnych. Część intelektualistów uzna nominację za poważny krok naprzód, natomiast środowiska ekstremalne popadną we frustrację, ponieważ znają dobrze kandydata z roku 1981.
3. Prawdopodobnie bardzo wysoka dynamika działania w pierwszym okresie, łatwy kontakt z opinią społeczną, okazja do praktycznego zastosowania myśli zawartych w słynnym memoriale z wiosny br.
4. Przyrodzona zdolność szybkiego podejmowania decyzji, niechęć do kuluarowego i konferencyjnego stylu pracy, ruchliwość.
5. Bardzo dobry stan zdrowia, odporność, umiejętność działania w sytuacjach konfliktowych.
6. Dobra znajomość problematyki międzynarodowej, wysoka łatwość nawiązywania kontaktów.
WADY
1. Znane cechy charakterologiczne: egotyzm (ostatnio nieco stemperowany), nieprzeparta potrzeba „świateł rampy”, chęć „błyszczenia” we wszystkich środowiskach równocześnie.
2. Zdecydowany brak zaufania przeważającej części średniej i wyższej kadry MSW i MON, jakkolwiek wśród najmłodszych pracowników MSW kandydatura może się cieszyć poparciem.
3. Głęboka nieznajomość problematyki ekonomicznej, co w obecnej sytuacji może przejściowo – ale tylko przejściowo – okazać się pożyteczne, gdyż chodzi raczej o umiejętność zarządzania, której kandydatowi nie brakuje.
4. Zdecydowanie negatywna reakcja w NRD (również ze względu na rejon pochodzenia red. i długotrwałe związki z politykami RFN, CSRS, Rumunii i Bułgarii).
5. Niezależnie od obecnego „ocieplenia” – trudne do przewidzenia stanowisko czołowych środowisk politycznych ZSRR. Ludzie najbliżsi Gorbaczowowi prawdopodobnie powitają nominację jeśli nie z uznaniem, to z zaciekawieniem. Natomiast reakcja elity wojskowej oraz KGB będzie zdecydowanie negatywna.
6. Przewidywaną reakcję etatowego aparatu PZPR można określić jako w większości niechętną, nie tyle nawet ze względu na poglądy polityczne, co odmienny „krój psychiczny”, światowość, doktorat, ubiór itp. Tylko w niewielu inteligenckich środowiskach partyjnych kandydatura spotka się z uznaniem.
7. Ogromne ambicje osobiste, wielokrotnie artykułowane w publikacjach i memoriałach, w połączeniu z tak wielką swobodą manewru mogą doprowadzić prędzej czy później do konfliktu ze ścisłym kierownictwem partii lub do stworzenia faktów dokonanych bez odpowiedniej konsultacji.
8. Dość silne elementy snobizmu prawdopodobnie osłabną wraz z objęciem urzędu, jednakże stanowią potencjalne niebezpieczeństwo. Notoryczna beztroska w obchodzeniu się z informacjami i dokumentami tajnymi, daleko posunięta szczerość w zwierzeniach wobec przyjaciół siłą rzeczy wymagałyby nadzoru.
Zaufał klerowi, że za oddane przywileje będą lojalnie popierać. Jak się skończyło – wszyscy wiemy.