Wczasy na wsi

Agroturystyka w Polsce – znaczenie, szanse i bariery rozwoju Agroturystyka jest działalnością turystyczną realizowaną w gospodarstwach rolnych. W ostatnim czasie jest pojęciem niezwykle popularnym. Używa się go zwłaszcza w kontekście dyskusji nad problemami strukturalnymi rolnictwa, koncepcji wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich oraz w związku z działaniami dostosowawczymi do integracji z Unią Europejską. Skala przedsięwzięć realizowanych w naszym kraju w zakresie turystyki bazującej na zakwaterowaniu w gospodarstwach rolnych jest trudna do ustalenia. Najbardziej miarodajne informacje statystyczne na ten temat pochodzą z ostatniego powszechnego spisu rolnego z 1996 r. Według tych danych, liczba gospodarstw, których użytkownicy lub osoby dorosłe pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym prowadzili działalność pozarolniczą z zakresu hotelarstwa i wynajmu pokoi wynosiła 8332. Na ogólną liczbę gospodarstw (3066 tys.) stanowiło to 0,3% gospodarstw. Z kolei Rocznik Statystyczny GUS z roku 1999 w części dotyczącej turystyki informuje, że w 1998 roku w naszym kraju było 5,5 tys. kwater agroturystycznych, zdefiniowanych jako „pokoje mieszkalne i inne pomieszczenia w gospodarstwach rolników indywidualnych, wykorzystywane przez turystów”. Niezależnie od dokładnej liczby gospodarstw oferujących usługi w zakresie agroturystyki należy stwierdzić, że jest to wielkość nie przekraczająca 1% liczby istniejących gospodarstw rolnych. W krajach Unii Europejskiej rozwój agroturystyki zanotowano w latach 80. Liczba gospodarstw rolnych realizujących usługi w tym zakresie podwoiła się wówczas w takich krajach jak Włochy, Wielka Brytania, czy Francja. Liczba kwater agroturystycznych przekraczała na początku lat 90. 600 tys. Mając na uwadze, iż w roku 1993 w krajach Dwunastki istniało ok. 7,3 mln gospodarstw rolnych, to udział gospodarstw oferujących usługi turystyczne kształtował się w owym okresie na poziomie około 8%, a w poszczególnych krajach wynosił przykładowo: 20% w Szwecji, 10% w Austrii, 8% w Niemczech i Holandii, 4% we Francji, 2% we Włoszech i tylko 0,5% w Hiszpanii1). Znaczenie agroturystyki dla rolnictwa Znaczenie agroturystyki dla rozwoju obszarów wiejskich rozpatrywać można w kilku aspektach. Przede wszystkim stanowi ona element aktywizacji zawodowej wsi. Podjęcie działalności gospodarczej w tym zakresie stworzyć może dodatkowe zajęcie dla użytkowników gospodarstw rolnych i osób z nimi zamieszkujących, a z czasem przekształcić się w główną formę działalności. Działalność ta kreować może również miejsca pracy dla osób zamieszkałych na wsi, które nie są użytkownikami gospodarstw rolnych, np. byłych pracowników pegeerów. Agroturystyka może stać się szansą rozwoju zwłaszcza dla gospodarstw o małym obszarze, charakteryzujących się tzw. przeludnieniem agrarnym, nie produkujących na rynek lub sprzedających sporadycznie uzyskiwane nadwyżki. Z uwagi na brak produkcji towarowej, sprzedawanej na rynku, gospodarstwa takie nie będą miały możliwości skorzystania z instrumentów wynikających z objęcia rolnictwa polskiego działaniem Wspólnej Polityki Rolnej. Należy również zauważyć, że tego typu gospodarstwa zlokalizowane są w regionach Polski charakteryzujących się dosyć korzystnymi – jeśli chodzi o rozwój turystyki – walorami krajobrazowo-geograficznymi. Dotyczy to m.in. wschodniej i południowo-wschodniej części kraju. Agroturystyka jest najbardziej realną formą działalności pozarolniczej, jaką realizować można dziś na wsi. Dotyczy to przede wszystkim wsi położonych na obszarach typowo rolniczych, wchodzących w skład gmin wiejskich, ale również miejskich lub miejsko-wiejskich, położonych w pobliżu większych ośrodków miejskich, gdzie z powodzeniem realizować można różne formy przedsiębiorczości, zaspokajające potrzeby mieszkańców miast (np. lokowanie magazynów, hurtowni, warsztatów napraw samochodów, usług transportowych, hoteli podmiejskich, firm remontowo-budowlanych, wydobywanie kopalin pospolitych np. żwiru, sprzedaż artykułów budowlanych). Warto w tym miejscu poruszyć temat podnoszonej często konieczności rozwijania małej przedsiębiorczości na wsi (handel, fryzjerzy, pralnie, warsztaty naprawcze itp.). Autorzy takich koncepcji zapominają o podstawowym problemie – popycie na tego rodzaju usługi. Jak wiadomo, sytuacja dochodowa rolnictwa w ostatnich latach jest trudna. Skromne dochody przeznaczane są przez ludność wiejską na podstawowe potrzeby, głównie związane z wyżywieniem. Korzystanie natomiast z płatnych usług jest wyznacznikiem wzrastającego dobrobytu konsumentów, o którym trudno mówić, uwzględniając sytuację dochodową ludności wiejskiej w Polsce. Ponadto pamiętać należy, iż wieloletnie upośledzenie wsi, jeśli chodzi o sektor usług, wytworzyło w społecznościach samowystarczalność w tym zakresie, wspomaganą pomocą rodziny i krewnych oraz sąsiadów. Agroturystyka jest