Tajemnicze i zaskakujące przypadki medyczne
Dr med. Lisa Sanders
Rezydent pierwszego roku doktor Kurtland Ma podszedł do leżącego na kozetce młodego mężczyzny. Było wcześnie rano i szpital był pogrążony w ciszy. Pacjent wyglądał zaskakująco dobrze. Lekarz zdążył się już przyzwyczaić, że o poranku do izby przyjęć centrum medycznego Jacobi w Brooklynie docierali tylko chorzy w bardzo złym stanie.
Krótka historia choroby wskazywała, że mężczyzna zgłosił się na pogotowie z powodu kłopotów z chodzeniem. Doskwierały mu też ból i zawroty głowy. Jego czynności życiowe i wstępne badania krwi były jednak w normie. Zwierzchniczka doktora Ma, przekazując mu dokumentację pacjenta, wspomniała, że to dziwny przypadek.
– Nie mam pojęcia, co się z nim dzieje – powiedziała. – Ale chyba trzeba mu zrobić tomografię głowy.
Pacjent miał 28 lat. Twierdził, że jeszcze trzy dni wcześniej był zupełnie zdrowy. Wybrali się wtedy z dziewczyną na Bahamy z okazji jego urodzin. Dzień spędzili aktywnie, pływając i nurkując, a wieczorem poszli do modnej, rekomendowanej restauracji. Obydwoje zamówili dania rybne – dziewczyna lucjana czerwonego, on barakudę. Po kolacji poszli potańczyć. Na parkiecie mężczyzna nagle poczuł przeszywający ból brzucha, który był tak intensywny, że zabrakło mu tchu.
Z trudem dotarł do toalety – skurcze jelit wkrótce przerodziły się w biegunkę. Miał nadzieję, że szybko mu przejdzie, ale objawy się utrzymywały i ostatecznie musiał wrócić do hotelu.
Jego dziewczyna zażartowała w drodze powrotnej, że następnym razem nie powinien zapraszać wirusów na swój urodzinowy wyjazd. Mijali grupy roześmianych turystów, a on marzył tylko o tym, aby położyć się do łóżka. Kiedy dotarli do hotelowego pokoju, nie mógł zasnąć. Czuł, że ma gorączkę. Z powodu dolegliwości żołądkowych co chwilę musiał wstawać do toalety. W końcu obudził swoją dziewczynę i powiedział, że musi jechać do szpitala.
W maleńkiej izbie przyjęć bahamskiego ambulatorium mężczyzna zaczął wymiotować. Torsje wstrząsały jego ciałem nawet wtedy, gdy pozbył się całej treści żołądka. Resztę nocy spędził półprzytomny w szpitalu. Pamiętał tylko, że robiono mu jakieś badania, oraz to, że ból i nudności powoli mijały. Lekarze bahamskiego szpitala zaglądali do niego regularnie. Pacjent miał wysoką temperaturę, bardzo bolał go brzuch, nawet przy najlżejszym dotyku. Czyżby miał zapalenie wyrostka robaczkowego albo wątroby? A może po prostu poważnie się czymś zatruł?
Tomografia komputerowa nie wykazała żadnych zmian w obrębie wyrostka, a badania krwi wykluczyły zarówno zapalenie wątroby, jak i inne choroby zakaźne. Dzięki lekom przeciwwymiotnym najdotkliwsze z objawów powoli ustępowały.
Od jednego z opiekujących się nim lekarzy wycieńczony mężczyzna dowiedział się, że to pewnie zatrucie pokarmowe. Większość z nich jest wynikiem spożycia bakterii okrężnicy (Escherichia coli), salmonelli lub gronkowca (Staphylococcus aureus). Owoce morza mogą zawierać mniej znaną bakterię przecinkowca (Vibrio parahaemolyticus), zwykle ginie ona jednak pod wpływem odpowiedniej obróbki termicznej.
– Czy jedliście sushi? – dopytywał lekarz.
– Nie, nasze ryby były dobrze wysmażone – zapewniła go dziewczyna pacjenta.
Lekarz wzruszył tylko ramionami i powiedział:
– Zwykle i tak nie ma sensu identyfikować bakterii, bo leczenie jest takie samo, bez względu na to, co wywołało zatrucie. Proszę przyjmować dużo płynów – dodał na odchodnym.
Rano mężczyzna poczuł się nieco lepiej. Przepisano mu jakiś antybiotyk oraz leki przeciwwymiotne i odesłano do hotelu z zaleceniem, by odpoczywał. Przez kolejne dwa dni właściwie ciągle spał, ale trzeciego poczuł się na tyle dobrze, by wyjść. Kiedy wkładał ubranie, zauważył, że ruchy jego rąk były wyjątkowo nieporadne. Odczuwał też dziwne mrowienie w stopach i wydawało mu się, że chodzi po dywanie z milionów falujących igiełek.
Nie był pewien, czy będzie w stanie coś zjeść, więc dziewczyna kupiła mu na stoisku ze świeżymi sokami koktajl owocowy. Burczało mu w brzuchu, a napój pachniał cudownie. Wypił łyk i natychmiast go wypluł. Choć płyn był schłodzony, zdawało mu się, że parzy, jakby ktoś mocno go podgrzał. Spróbował jeszcze raz i znów poczuł to samo – koktajl był gorący! Tego już było za wiele. Natychmiast się spakowali i polecieli do Nowego Jorku. Dziewczyna wróciła do domu, a on wziął taksówkę do kliniki Jacobi.
Doktor Ma z uwagą słuchał opowieści pacjenta i robił notatki. Kiedy mężczyzna wspomniał o zaburzeniach smaku, nagle mu przerwał i wykrzyknął:
– Wiem, co to jest! Wiem!
Potem popędził do dyżurki i powiedział kolegom, że pacjent ma ciguaterę i nie wymaga tomografii komputerowej.
Wywołujące zatrucie ciguatoksyny kumulują się w mięsie ryb żywiących się algami ze skażonych obszarów wód tropikalnych. Ponieważ rezerwuarem toksyn jest tłuszcz, ich stężenie stopniowo wzrasta w kolejnych ogniwach łańcucha pokarmowego. W związku z tym duże drapieżniki, takie jak rekiny, ryby lucjanowate, okoniowate i barakudowate, mogą zawierać ich całkiem sporo, a to one są najchętniej spożywane przez człowieka. W przeciwieństwie do bakterii wywołujących zwykłe zatrucia pokarmowe ciguatoksyny nie zmieniają koloru ani zapachu mięsa i nie giną podczas obróbki cieplnej.
Zaburzenia wywołane tymi toksynami po raz pierwszy opisał w 1774 r. John Anderson – asystent lekarza z pokładu HMS Resolution. Należący do brytyjskiej marynarki królewskiej i dowodzony przez kapitana Jamesa Cooke’a okręt przemierzał wówczas południowy Pacyfik. Anderson zauważył, że kilku żeglarzy rozchorowało się po zjedzeniu mięsa dużej ryby złowionej w morzu. Wszyscy mieli napady gorąca, gwałtowne bóle i zawroty głowy, odczuwali też osłabienie oraz palenie w ustach i gardle. Wielu z nich miało również nudności, wymioty i biegunkę, lecz w odróżnieniu od zwykłego zatrucia pokarmowego towarzyszyły im dziwne objawy neurologiczne, podobne do tych, na które skarżył się pacjent. Najczęstsze i najbardziej charakterystyczne z nich to zaburzenia czucia, takie jak odrętwienie czy mrowienie, oraz zagadkowa zamiana odczuwania ciepła i zimna. Ciguatoksyny mogą również wpływać na pracę serca, spowalniając ją lub zaburzając jej rytm.
Zatrucie zwykle nie prowadzi do śmierci, ale nie ma na nie skutecznego antidotum, więc leczy się je wyłącznie objawowo.
Skutki ciguatery mogą się utrzymywać od paru tygodni do kilku miesięcy, a nawet lat.
Starsza stażem koleżanka nie mogła się nadziwić, że doktor Ma tak szybko i bezbłędnie rozpoznał chorobę.
– To było bardzo proste – powiedział młody lekarz.
Kilka miesięcy wcześniej na oddział trafiła cała rodzina z podobnymi objawami. Zatruli się ciguatoksynami po zjedzeniu barakudy, którą przyrządzili na kolację bożonarodzeniową. Wszyscy mieli nudności, wymioty i biegunkę, a gdy pojawiły się u nich zaburzenia neurologiczne, zgłosili się do szpitala. Ma bardzo dobrze zapamiętał ten przypadek.
Działanie ciguatoksyn nie jest dobrze poznane. Badacze podejrzewają, że uszkadzają one ochronną warstwę komórek nerwowych, powodując ich obrzęk. Lekarz wrócił do pacjenta, by przedstawić swoją diagnozę. Mężczyzna nie był nią zaskoczony – od początku podejrzewał, że zaszkodziła mu ryba, którą zamówił w restauracji.
Barakudę uznano niedawno za jedno z najczęstszych źródeł toksyn morskich, a Centrum do spraw Zapobiegania i Kontroli Chorób wystosowało nawet ostrzeżenie przed jej spożywaniem, zwłaszcza jeśli pochodzi z wód Morza Karaibskiego. Obecnie zagrożenie ciguaterą nie ogranicza się jednak tylko do obszarów tropikalnych. Ze względu na rosnącą temperaturę mórz produkujące ciguatoksyny algi występują już także w wodach okalających Florydę, Teksas i Karolinę Południową, a nawet Karolinę Północną.
Pół roku po powrocie z Karaibów młody mężczyzna nadal borykał się z konsekwencjami zakażenia. Gdy zadzwoniłam do niego, by spytać, jak się czuje, powiedział, że w pierwszych tygodniach choroby schudł prawie 10 kg i choć odzyskał apetyt, wciąż był osłabiony i od czasu do czasu miał zaburzenia czucia. Na końcu z żalem dodał:
– Ta ryba była naprawdę smaczna. Zjadłem jej całkiem sporo.
Fragment książki dr med. Lisy Sanders Szukając diagnozy, przekład Dominika Braithwaite, Insignis Media, Kraków 2020
Fot. Adobe Stock
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy