Rozmowy Mazowiecki – Gorbaczow, Skubiszewski – Szewardnadze, czyli czy nadal obowiązuje porządek jałtański ZAPIS ROZMOWY MINISTRA SPRAW ZAGRANICZNYCH PRL. KRZYSZTOFA SKUBISZEWSKIEGO, Z MINISTREM SPRAW ZAGRANICZNYCH ZSRR, EDUARDEM SZEWARDNADZE, WARSZAWA, 24 PAŹDZIERNIKA 1989 R. Krzysztof Skubiszewski (dalej KS) („.) chciałbym poruszyć teraz ”kwestię niemiecką” cokolwiek znaczy ten termin. Otóż W Polsce różni posłowie czy politycy mówią o Zjednoczeniu Niemiec, o nieuniknionym zjednoczeniu Niemiec. Nie jest to stanowisko naszego rządu, ani też moje. O tym, jakie jest moje stanowisko, mówiłem już w Nowym Jorku. Krótko sumując, istnienie dwóch państw niemieckich jest elementem porządku europejskiego. Co będzie za kilkadziesiąt, sto lat nie mogę przewidywać. Obecnie Polska występuje przeciw destabilizacji NRD, m.in. W Sprawie uchodźców z NRD otrzymałem list od ministra Genschera. Niedawno odpowiedziałem. Odnoszę wrażenie, że również Genscher, jako minister spraw zagranicznych, jest przeciwny destabilizacji NRD. To samo wrażenie odniosłem we Włoszech W czasie rozmów z Andreottim i de Michelisem. Mogę to uogólnić. Włosi są absolutnie przeciw temu, aby trudności ekonomiczne w naszych państwach, czy też inne, jak chociażby narodowościowe w ZSRR, wykorzystywać jako element nacisku na nasze kraje. O tym, że Polska jest przeciw destabilizacji NRD, świadczy chociażby sposób rozwiązania kwestii uchodźców. Pan Minister zna tę sprawę. Byłem pod silną presją zachodnioniemiecką, aby przy rozwiązywaniu problemu uchodźców przyjąć rozwiązanie węgierskie. Podkreślaliśmy równorzędność dwóch państw niemieckich oraz to, że problem być rozwiązany przez obydwa państwa niemieckie. Dlatego podjęliśmy odnośną decyzję, która jest też zgodna z prawami człowieka. Chcę podzielić się refleksją. Otóż sytuacja NRD jest trudna i paradoksalna. Jest to państwo, które z punktu widzenia gospodarki ma najlepsze dane do przeprowadzenia reform. Nie mają oni tych problemów, z którymi borykamy się my w Polsce i Wy w Związku Radzieckim. Sytuacja gospodarcza, jeżeli by ją izolować, sprzyja reformom, ale oni mają problem polityczny – jest to kwestia identyczności narodowej. I dlatego reformy są tam konieczne, aby państwo to mogło się ustabilizować. W trakcie obchodów 40-lecia istnienia NRD wysłuchałem dwóch wystąpień: Honeckera i Gorbaczowa. Honecker mówił tylko o przeszłości, bez jakiejkolwiek wizji, Gorbaczow od razu o perspektywach ”40-lecie i co dalej…”. Tu ujawnia się podstawowa różnica w podejściu. Krótko podsumowując, w kwestii niemieckiej interesy narodowe PRL i ZSRR są zbieżne. Min. Szewardnadze (dalej: ESZ) pozwolę sobie zacząć od tej właśnie frazy. Nawet więcej. Interesy narodowe prawie wszystkich państw europejskich są tu identyczne Francji, Anglii, nie ’ mówiąc 0 małych i średnich państwach. Wszyscy realnie myślący ludzie są za zachowaniem w Europie powojennego ładu. Często jednak jedno mówią w swoich gabinetach, a co innego poza. Np. kanclerz Kohl jedno mówił nam w Bonn, natomiast coś zupełnie innego w trakcie zjazdu CDU. Była to wręcz nacjonalistyczna histeria. Dlatego też byłem zmuszony do zabrania głosu z trybuny ONZ. Nie sądzę, aby kanclerz stawiał sprawę rewizji ustaleń powojennych, ale świadczy to, że w społeczeństwie RFN pojawiły się nastroje na jej rzecz i chce on to wykorzystać przed wyborami. Myślimy nad tym, na ile poważne są te tendencje rewizjonistyczne. Z jednej strony, obywatele RFN Żyją bardzo dobrze i wszelka destabilizacja może uderzyć w każdego; z drugiej strony, nacjonalizm jest nacjonalizmem, widzimy to realnie. Ludzie mogą zrezygnować z dóbr, aby realizować ich nacjonalistyczne cele. Przecież Hitler podniósł na tej zasadzie całe społeczeństwo niemieckie. Dlatego też obserwujemy te zjawiska bardzo uważnie. Pan Minister zna bardzo dobrze to zagadnienie. Znam Pana jako wybitnego fachowca w dziedzinie prawa międzynarodowego. Istnieje nadal decyzja z 1973 r. Trybunału Konstytucyjnego RFN, W której nie neguje się istnienia granic Rzeszy z 1937 r. Istnieje niebezpieczeństwo pojawienia się tendencji do przyspieszenia procesu zjednoczenia na tle tego, co zachodzi w NRD. Może to spowodować zaostrzenie rewanżyzmu. W każdym kraju dobrze czy źle żyjącym, konieczne są zmiany. Również W NRD, z tym że oni sami powinni do tego dojść. KS – Tylko oni sami. ESz – Rozpoczęliśmy przebudowę W 1985 r. i zawsze uprzedzaliśmy naszych przyjaciół – nie kopiujcie nas. Jedna sprawa to Związek Radziecki, a druga Węgry, Polska czy inny kraj. Powiem Panu Ministrowi w zaufaniu, że miała
Tagi:
Grzegorz Sołtysiak
