Na przełomie roku dotarło do mnie, jak wiele oczywistych „prawd” o postaciach czy wydarzeniach nie tak odległych, sprzed 30-40 lat, opuściło status „oczywistości” na rzecz „było jednak inaczej”. Moje rozumienie świata zmienia się nawet nie tyle pod wpływem przyswajanych nowych faktów, ile raczej wraz ze zmianą ich ocen i analiz w formie tekstów. Ostatnio było podobnie. Końcówka 2023 r. i początek 2024 upłynęły mi pod znakiem lektury m.in. tych trzech książek.
Pierwsza to „Na Szewskiej” Cezarego Łazarewicza – reporterskie śledztwo historyczne wokół śmierci Stanisława Pyjasa, krakowskiego studenta związanego z ówczesną opozycją. Śmierć tę, głównie dzięki impetowi interpretacyjnemu jego przyjaciela Bronisława Wildsteina, przypisano Służbie Bezpieczeństwa, co stało się powodem radykalnego zaktywizowania politycznego środowiska studenckiego. Łazarewicz ze skrupulatną dociekliwością chyba ostatecznie obala tę wersję. Druga książka to „Nie nasz papież” Mirosława Wlekłego – napisany z chłodnym dystansem, doskonale udokumentowany portret Jana Pawła II, niemożliwy wcześniej do pokazania obraz papieża jako polityka, uzależnionego od polityki USA, od własnej, antysoborowej, konserwatywnej optyki i antykomunizmu, człowieka o osobowości autorytarnej i o bardzo ograniczonej możliwości rozumienia skomplikowanego świata. Kogoś, kto wykorzystywał hierarchów kościelnych – drapieżców seksualnych i przestępców – do swoich operacji finansowych, w tym wsparcia podziemia solidarnościowego. I książka trzecia – opublikowana w rocznicę śmierci Jerzego Urbana biografia autorstwa Doroty Karaś i Marka Sterlingowa. Opowiadając całą historię jego życia i kariery dziennikarskiej, faktycznie dokonują oni fundamentalnej reinterpretacji oceny „rzecznika stanu wojennego”. Pokazują na jego przykładzie nie tylko pasjonującą historię prasy XX i XXI w., ale przede wszystkim kreślą zniuansowany, uczciwy portret osobowości nietuzinkowej, wybitnej, przekornej aż poza dopuszczalne granice, przenikliwej, odważnej i intelektualnie fascynującej.
Cały tekst można przeczytać w „Przeglądzie” nr 3/2024, dostępnym również w wydaniu elektronicznym
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy