ASTRONOMIA
Najmniejsza planeta
Europejscy astronomowie pracujący w obserwatorium w Chile odkryli najmniejszą jak dotąd planetę poza Układem Słonecznym. Ten obiekt niebieski oddalony jest o 20,5 roku świetlnego od Ziemi i okrąża gwiazdę Gliese 581 w gwiazdozbiorze Wagi. Planeta ma masę 17 razy większą od Ziemi i rozmiar mniej więcej Neptuna. Do tej pory poza granicami Układu Słonecznego znajdowano tylko gazowe olbrzymy przypominające Jowisza. W porównaniu z nimi ciało niebieskie krążące wokół gwiazdy Gliese 581 można uznać za liliputa. Odkrycie to świadczy, że planety występują we wszechświecie częściej, niż sądzono. Nie można jednak liczyć, że na (relatywnie) małym globie powstało życie. Planeta krąży wokół swego słońca bardzo blisko, temperatura jej powierzchni przekracza zapewne 150 stopni Celsjusza.
PALEONTOLOGIA
Prawda o King Kongu
W filmowej opowieści o King Kongu jest rdzeń prawdy. Przez prawie milion lat w Azji rzeczywiście żyła ogromna małpa, Gigantopithecus blacki, największy z naczelnych, jaki kiedykolwiek istniał. Było to ponadtrzymetrowe zwierzę o masie 500 kg, które z pewnością często spotykało się z ludźmi poszukującymi pokarmu. Gigantopitek był łagodnym wegetarianinem, który żywił się pędami bambusa i w konfrontacji z przebiegłymi myśliwymi z gatunku homo erectus nie miał wielkich szans. Jak obliczył niedawno kanadyjski geochronolog, Jack Rink, ostatnie supermałpy wymarły przed 100 tys. lat i z pewnością to ludzie przyczynili się do ich wyginięcia.
GEOGRAFIA
Polska stacja polarna ma 30 lat
W tym roku przypada 30-lecie działalności Stacji Polarnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Szpicbergu. Historia stacji sięga 1938 r., kiedy na przedpolach lodowców Kaffioyry prowadzono pierwsze w tym rejonie polskie badania geomorfologiczne. W latach 50. powędrowała tam kolejna wyprawa, podczas której zbudowano niewielki domek. I to właśnie on stał się kamieniem węgielnym rozbudowanej z czasem stacji. Teraz znajduje się tu magazyn sprzętu i żywności oraz sauna, wykorzystywana czasem jako suszarnia lub pralnia. A sama stacja znajduje się poza granicami obszarów chronionych, posłużyła już jako baza dla 27 wypraw podejmowanych przez naukowców, alpinistów i płetwonurków. Natomiast lodowce Waldemara i Ireny, którymi od lat zajmowali się Polacy, znalazły się w sieci światowego monitoringu glacjologicznego World Glacjology Monitoring Service w Zurychu. Druga polska narodowa stacja polarna znajduje się na Antarktydzie.
KOMUNIKACJA
Wodorowe tramwaje w stolicy
W Warszawie naukowcy pracują nad projektem wagonów, które mają być napędzane wodorem. Byłyby to pierwsze w Europie pojazdy szynowe, które nie potrzebują sieci trakcyjnej i mogą jeździć bez ładowania nawet cały dzień.
Prace nad modelem prowadzone są w Instytucie Elektrotechniki w Międzylesiu. Nowoczesny tramwaj miałby zamontowaną na dachu butlę z paliwem. Ale bez obaw! Zdaniem specjalistów, ryzyko wybuchu jest znacznie mniejsze od eksplozji zbiornika z gazem lub zwykłym paliwem.
W dalszych planach jest już opracowanie wagonów tramwajowych, które miałyby być zasilane prądem wytwarzanym w superkondensatorach. Czyli akumulatorach o znacznie większej objętości. Być może pierwszy testowy wóz wodorowy wyjedzie na stołeczne ulice za półtora roku.
TECHNOLOGIE
Superbaterie
Samsung opracował ogniwo paliwowe dla laptopów, które potrafi dostarczać energię przez okres dwukrotnie dłuższy niż dotychczas stosowane źródła zasilania. Nowe ogniwa potrzebują do pracy około 200 cm sześc. metanolu. Dzięki niemu mogą pracować przez około 15 godzin. Maksymalna moc takiej baterii to 50 watów, a przeciętna – 20 W.
Koreańska firma przedstawiła też niedawno zasilane butanem ogniwo paliwowe dla domów. 220 g gazu wystarczało do produkcji 100 W energii przez pięć godzin.
MEDYCYNA
Dlaczego chude mleko jest zdrowe?
Prof. Alvaro Alonso z Harvardu i hiszpańscy naukowcy z Uniwersytetu Nawarry przekonywali niedawno na łamach „The American Journal of Clinical Nutrition”, że chude mleko i produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu redukują ryzyko nadciśnienia tętniczego aż o 50%. Badania zostały przeprowadzone w ciągu dwóch lat na grupie 6 tys. ochotników.
Wyniki tylko potwierdziły przypuszczenia lekarzy. Odtłuszczone mleko i jego przetwory są zdrowsze niż pełnotłuste. Dotyczy to jednak przede wszystkim dorosłych, osób powyżej 20. roku życia. Autorzy badań podkreślają jednocześnie, że nie ma żadnych podstaw, by twierdzić, że tłuste mleko sprzyja nadciśnieniu. Dla młodych i w pełni zdrowych organizmów jest ono niezastąpionym źródłem wapnia i witaminy A.
ARCHEOLOGIA
Polacy na tropie egipskich mumii
Badania mumii znajdujących się w polskich zbiorach ujawniły tajemnicze talizmany. Te odkrycia, zdaniem prof. Andrzeja Niwińskiego, egiptologa z Uniwersytetu Warszawskiego, rzucają nowe światło na rytuały pogrzebowe starożytnych Egipcjan. Obecnie prowadzone są badania starożytnej mumii ze zbiorów Katedry Antropologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Mumia wrocławska to szczątki młodej kobiety. Pochodzi prawdopodobnie z okresu ptolemejskiego (ostatnie trzy stulecia przed Chrystusem) i została znaleziona po II wojnie światowej w jednej z wrocławskich aptek. Pierwszym etapem badania było przeprowadzenie kompletnej tomografii komputerowej. Wykazała ona znaczne podobieństwa w zakresie zastosowanej techniki balsamowania i bandażowania między tą mumią a badanymi wcześniej mumiami z Muzeum Archeologicznego w Krakowie. U badanych tam mumii znaleziono pod bandażami płócienne kółko nad pępkiem, wałeczki z płótna i sztucznie zlepione żywicą płócienne zwitki pełniące funkcję rytualną. Wyposażenie mumii było bardzo ubogie, ale zastępcze amulety były w sensie magicznym równie ważne jak kosztowne odpowiedniki ze złota. Mumia wrocławska miała ukrytą pod ręką cebulkę narcyza. I jest to nie tylko talizman, ale też jedyna cebulka kwiatu zachowana z czasów starożytnych.
GEOLOGIA
Wieżowce trzęsą ziemią
Okazuje się, że olbrzymie wieżowce mogą być odpowiedzialne za niektóre trzęsienia ziemi. Dowód? Zdaniem geologów, sejsmiczna aktywność w tajwańskiej stolicy Taipei gwałtownie wzrosła od czasu, gdy stanął tam największy i najcięższy budynek na świecie – Taipei 101.
Jeszcze osiem lat temu, czyli na początku budowy tego giganta, sejsmolodzy rejestrowali znaczny wzrost tzw. mikrowstrząsów o sile około dwóch stopni w skali Richtera. Jednak już w tym roku zanotowano aż dwa ponadtrzystopniowe wstrząsy, i to bezpośrednio pod budynkiem. Geolodzy tłumaczą to zjawisko tym, że waga kolosa, bagatela 17 tys. ton, wywołała dodatkowy nacisk na skorupę ziemską i ścieranie się uskoków tektonicznych.
MEDYCYNA
Więcej zakażonych HIV w Polsce
Co roku w Polsce wzrasta liczba nowych zakażeń HIV, liczba zakażeń drogą seksualną zwiększyła się dwukrotnie w ciągu ostatnich pięciu lat, a osoby heteroseksualne zarażają się HIV podczas seksu częściej niż homoseksualiści – alarmują lekarze.
Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia, na świecie żyje obecnie 40,3 mln osób zakażonych HIV, z czego 38 mln stanowią dorośli, a 2,3 mln dzieci. Od kilku lat epidemia HIV/AIDS rozwija się najgwałtowniej w Europie Wschodniej i Azji Centralnej. W Polsce liczba zarejestrowanych osób zakażonych HIV wynosi obecnie 9695. Ale zdaniem lekarzy, niezarejestrowanych chorych może być nawet 20 tys. AIDS rozpoznano u 1693 osób.
Liczba zakażeń HIV drogą seksualną wzrosła w Polsce dwukrotnie w ciągu ostatnich pięciu lat. Obecnie najbardziej zagrożone są osoby heteroseksualne (26% wśród nowych przypadków zakażenia) i to właśnie one zakażają się częściej niż homoseksualiści. Dla porównania, według danych UNAIDS (Światowa Agenda ds. AIDS), główną drogą zakażenia HIV w Czechach, na Węgrzech i na Słowacji są stosunki między mężczyznami.
INTERNET
Francuscy rekordziści online
Francuzi wyprzedzają pozostałych mieszkańców Europy pod względem czasu spędzanego w internecie. Zajmuje im to 13 godzin w tygodniu, a kolejnym na liście Brytyjczykom i Hiszpanom – po 11. Z kolei europejska średnia czasu poświęcanego na korzystanie z internetu wynosi niewiele ponad 10 godzin. Najmniej czasu na sieć rezerwują Włosi, którzy korzystają z niej przez ok. osiem godzin tygodniowo, oraz Niemcy – dziewięć godzin. Tak wynika z najnowszych badań Megapanel PBI/Gemius, przeprowadzonych w lipcu.
Polscy użytkownicy pod względem czasu spędzanego online znacznie ustępują reszcie Europy Zachodniej. Średnia tygodniowa dla polskiego internauty nie przekracza pięciu godzin. Statystyki podnosi nam tylko najmłodsza grupa użytkowników, 15-24 lata, która miesięcznie spędza w sieci średnio niewiele ponad 20 godzin.
MEDYCYNA
Antykoncepcja dla panów
Dotąd mężczyźni mieli do wyboru właściwie tylko dwie metody antykoncepcji: wazektomię (podwiązanie nasieniowodów) i prezerwatywy. Teraz jednak naukowcy pracują nad hormonalną antykoncepcją, a wyniki ich badań zostały opublikowane w naukowym czasopiśmie „Science”. Nowe badania podeszły do problemu z zupełnie innej strony, zastosowano immunizację, czyli sztuczne uodpornienie organizmu, w celu uzyskania czasowej niepłodności.
Eksperyment przeprowadzono na dziewięciu samcach małp, do ich krwioobiegu wprowadzono roztwór zawierający białko aktywujące plemniki. Siedem małp wykazało silną odpowiedź immunologiczną przeciwko tej proteinie, stając się niepłodnymi.
Pomimo sparowania samców z trzema płodnymi samicami nie doszło do zapłodnienia. Co ważne, nie stwierdzono zmian w poziomie testosteronu czy ilości spermy. I jeszcze jedno – efekt testowanej techniki jest w większości odwracalny. Z siedmiu niepłodnych małp pięć odzyskało dawną płodność. Teraz naukowcy mają nadzieję, że tzw. immunoantykoncepcję będzie można stosować u ludzi.
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy