Eureka

Autor: Krzysztof Kęciek, Aleksandra Pańko i Joanna Wielgat | 23 września, 2007

ZDROWIE

Alkohol groźny dla pań

Alkohol powoduje znacznie większe spustoszenia w żeńskich mózgach niż w męskich. Naukowcy od dawna to przypuszczali, obecnie po raz pierwszy znaleźli niezbity dowód. Neurolodzy z Oregon Health&Science University w Portland przeprowadzili eksperymenty na myszach, które pojono alkoholem. Dziesięć dni po podaniu ostatniego drinka gryzonie zostały uśmiercone, a ich mózgi poddano badaniom. Okazało się, że alkohol zniszczył znacznie więcej neuronów w mózgach samic niż samców, ponadto w mózgach tych ostatnich proces regeneracji uszkodzonych komórek przebiegał znacznie szybciej. Stojąca na czele zespołu badawczego Kristine Wiren podkreśla: „Oczywiście wszyscy powinni się wystrzegać nadużywania alkoholu. Ale wydaje się, że kobiety jednoznacznie są bardziej wrażliwe na neurotoksyczne działanie mocnych trunków”.

Wideoodchudzanie?
Oczywiście wiadomo, że najlepsze na odchudzanie są zdrowa dieta i ruch, ale co zrobić, jeśli nasz pączuszek po prostu nie daje się oderwać od telewizora? Alpine Kinderklinik z Davos, do której trafiają mali Szwajcarzy z nadwagą (co piąty jest dotknięty tym problemem), wykorzystuje wobec tego również gry wideo, a konkretnie konsolę Wii, która wymaga od użytkownika więcej aktywności niż gry tradycyjne i – jak wykazały testy przeprowadzone na zlecenie producenta przez prof. Tima Cable’a z Liverpool John Moores University – pozwala spalić trochę zbędnych kalorii. Najwięcej energii wymaga od gracza boks, na drugim miejscu jest tenis, a na trzecim kręgle. Firma Nintendo już idzie za ciosem i szykuje konsolę fitness.

ARCHEOLOGIA

Chiński Mur w piasku

Coraz liczniejsze i gwałtowniejsze burze piaskowe zagrażają słynnemu Wielkiemu Murowi w Chinach. Jak poinformowała państwowa agencja Xinhua, niektóre odcinki fortyfikacji, których budowę rozpoczęto ponad 2,2 tys. lat temu, mogą zostać „zamienione w kupę gruzu” w ciągu najbliższych dziesięcioleci. Zhou Shengrui, były kurator muzeum w Minquin w prowincji Gansu, przypomina, że część muru składa się raczej z wrażliwej na erozję ziemi niż z kamienia lub cegły. W ciągu ostatnich 20 lat uległo zniszczeniu ponad 40 km muru. Na skutek zbyt intensywnego rolnictwa przyspieszył proces tworzenia się pustyń, czego następstwem są burze piaskowe, które często paraliżują komunikację w całej prowincji Gansu i stanowią zagrożenie dla zabytków.

TECHNOLOGIE

Magiczny ekran
Przejrzysty ekran, na którym wyświetlana jest animacja komputerowa, i system śledzący ruch dłoni. To BeMerlin – opracowana przez firmę Atracsys z Lozanny technologia, która pozwala na bezdotykową obsługę komputera. Nie są już nawet potrzebne specjalne rękawice, wystarczy wskazać placem. Nowa technologia może zrewolucjonizować zarówno gry wideo, jak i ekspozycje muzealne.

POPULARYZACJA NAUKI

Książki na mułach

Położony na skraju Andów wenezuelski uniwersytet Valle del Moboy rozpoczął oryginalną akcję krzewienia czytelnictwa i oświaty. Wysyła do niedostępnych górskich wiosek książki na grzbietach mułów. Tylko te wytrwałe zwierzęta potrafią pokonać szlaki, przez które nie przejedzie żaden pojazd mechaniczny. Z książek miały korzystać przede wszystkim dzieci, ale okazało się, że przybycia „bibliomułów” wyczekują także dorośli górale. Sukces akcji przeszedł wszelkie oczekiwania. Obecnie władze uniwersytetu zamierzają wysłać na mułach w góry laptopy z bezprzewodowym dostępem do internetu.

FIZJOLOGIA

Czytanie bez tajemnic
Do tej pory sądzono, że podczas czytania oboje oczu skupia się na tej samej literze słowa. Naukowcy brytyjscy udowodnili, że nie zawsze tak się dzieje. Prawie przez połowę czasu czytania nasze oczy patrzą na różne litery.
Dzięki skomplikowanej aparaturze naukowcy mogli śledzić, na jaką literę patrzy oko badanego podczas czytania z odległości metra słów napisanych czcionką o wielkości 14 punktów. Okazało się, że zamiast sunąć gładko po tekście, nasze oczy robią małe gwałtowne ruchy, zatrzymując się na moment na poszczególnych słowach, a potem poruszają się dalej wzdłuż zdania.
Prof. Simon Liversedge z University of Southampton stwierdził, że oczy często są skoncentrowane na dwóch różnych literach w tym samym słowie. Linie ich patrzenia mogą się krzyżować lub nie (patrz rysunek).
Ustalono, że przez 53% czasu oczy patrzą na te samą literę, przez 39% patrzą na różne litery, przy czym linie patrzenia się nie krzyżują, a przez 8% czasu krzyżują się. Odbieramy to jako jeden czysty obraz, ponieważ nasz mózg potrafi stopić te dwa obrazy. Wszechstronne poznanie procesu czytania pozwoli rozwinąć nowe metody uczenia czytania, a także pomóc osobom, które cierpią np. na dysleksję.

KOSMOS

Archiwum na Księżycu

Naukowcy z International Space University (ISU) w Strasburgu zaproponowali utworzenie na Księżycu „biologicznego i historycznego archiwum ludzkości”. Jeśli Ziemię dotknie jakiś kosmiczny kataklizm, np. uderzenie meteorytu, archiwum pozwoli na odtworzenie cywilizacji. Podobne plany przedstawili też eksperci z innych krajów. Stany Zjednoczone zamierzają przecież do 2024 r. stworzyć na Srebrnym Globie załogową bazę. W niej powinno powstać archiwum. Zdaniem amerykańskiego biochemika Roberta Shapiro, założyciela organizacji Alliance to Rescue Civilisation (ARC), w archiwum tym powinny się znaleźć „naukowe i kulturalne osiągnięcia ludzkości”, nasiona roślin oraz zarodki najważniejszych gatunków zwierząt. Inni wizjonerzy proponują, aby w księżycowym archiwum odtworzyć ziemski internet i jego zasoby.

BIOLOGIA

Muzyka z DNA
Biolodzy molekularni z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles opracowali algorytm, który z przedstawionej sekwencji genów komponuje muzykę. Program komputerowy podporządkowuje określony dźwięk każdemu z 20 aminokwasów. W ten sposób powstają krótkie melodie, których nawet można słuchać z przyjemnością. Znajdujący się we krwi barwnik hemoglobina brzmi prawie jak początek menueta Jana Sebastiana Bacha. Ten wynalazek ma także praktyczne znaczenie. Posłuży do wykrywania mutacji genowych, które zazwyczaj łatwiej można zidentyfikować akustycznie niż optycznie.

ZWIERZĘTA

Zagrożone goryle górskie

Międzynarodowa organizacja ekologiczna WWF alarmuje o dramatycznej sytuacji w Parku Narodowym Virunga we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga. Park ten stał się obszarem zaciętych walk pomiędzy wojskami rządowymi a rebeliantami gen. Laurenta Nkundy. Miejscowa ludność i strażnicy parku już opuścili ten teren. Zagrożone są żyjące tam zwierzęta, zwłaszcza goryle górskie, których liczbę szacuje się na ok. 350 sztuk, co stanowi połowę całej populacji przebywającej na wolności. Tylko w tym roku zginęło tam z rąk ludzi dziewięć goryli górskich. Jeżeli nie uda się doprowadzić do zawieszenia broni, może zginąć większość goryli, których schronieniem są lasy Virungi. W niebezpieczeństwie są też goryle nizinne żyjące w sąsiedniej Republice Konga.

Kiepskie perspektywy polarnych niedźwiedzi

Światowa populacja niedźwiedzi polarnych może się zmniejszyć o dwie trzecie w ciągu 50 lat, jeżeli dramatyczne prognozy topnienia pokrywy lodowej okażą się prawdą. Zgodnie z obserwacjami amerykańskiego Narodowego Centrum Danych o Śniegu i Lodzie, pokrywa lodowa Arktyki ma najmniejszy zasięg, jaki kiedykolwiek był obserwowany na zdjęciach satelitarnych. Oznacza to, że do roku 2050 w tych częściach Arktyki, gdzie lód topi się najgwałtowniej, wzdłuż północnych wybrzeży Alaski i Rosji, zginie około 16 tys. niedźwiedzi polarnych – oświadczył dr Steve Amstrup, szef zespołu badawczego. Do końca tego wieku białe misie przeżyją jedynie na wyspach w kanadyjskiej części Arktyki i na zachodnim wybrzeżu Grenlandii. Bez odpowiedniej ilości lodu niedźwiedzie zostaną zmuszone do przeniesienia się na ląd, ale w takich warunkach są one kiepskimi myśliwymi.
Niedźwiedzie polarne pojawiły się na ziemi ok. 40-50 tys. lat temu, ale gatunek ten nie przetrwa postępującego ocieplenia – prognozują naukowcy biorący udział w oenzetowskim międzyrządowym panelu nt. zmian klimatu.

INTERNET

Zadbaj o dziecko w sieci
Komputer z dostępem do internetu to jedno z największych i najważniejszych osiągnięć cywilizacji. Dla młodego pokolenia to najpopularniejsze źródło wiedzy i rozrywki. Niestety to także swego rodzaju śmietnik, do którego trafiają nie tylko pozytywne treści. A to może stwarzać różne zagrożenia. Dlatego dziś mądrzy rodzice muszą umieć kontrolować to, czego dziecko szuka w globalnej sieci. Pomoże w tym książka „Dziecko w sieci” Bartosza Danowskiego i Alicji Krupińskiej. Można w niej znaleźć porady, kiedy i w jakim stopniu pozwalać dziecku na spędzanie czasu przy komputerze, jak wybierać odpowiednie gry i programy, ale też jak rozpoznać zagrożenia, np. jakie oznaki wskazują na uzależnienie od komputera, a także jak kontrolować, czym dziecko się interesuje i jakich treści poszukuje w internecie, co pozwoli na wczesne zauważenie niepokojących zachowań. Oczywiście są również wskazówki, jak wprowadzić blokady ograniczające czas i obszary poruszania się w sieci. Wszystko to wytłumaczone jest bardzo przystępnie, toteż nawet osoba niezbyt biegła w informatyce łatwo sobie poradzi z komputerowymi zawiłościami.
Bartosz Danowski, Alicja Krupińska, Dziecko w sieci, wydawnictwo Helion, Gliwice 2007

KONKURS

Poszukiwane „kosmiczne pomysły”

Polskie Biuro ds. Przestrzeni Kosmicznej ogłosiło konkurs na innowacyjne i nowatorskie zastosowania nawigacji satelitarnej i zdjęć satelitarnych. Konkurs skierowany jest głównie do studentów – zarówno wydziałów ścisłych i technicznych, jak i uczelni ekonomicznych – ale wziąć w nim udział mogą wszyscy, którzy mają nowatorskie pomysły. Prace konkursowe oceniane będą przez jury, w skład którego wejdą m.in. przedstawiciele firm zainteresowanych rozwojem nowatorskich produktów oraz publicznych instytucji zajmujących się promocją turystyki. Podstawowymi kryteriami oceny będą innowacyjność, realność i użyteczność pomysłów oraz ich opłacalność. Prace konkursowe powinny proponować zastosowanie, produkt lub usługę w jednej z dwóch kategorii: „Sposób wykorzystania zdjęć satelitarnych dla promocji turystyki” i „Nowy sposób wykorzystania nawigacji satelitarnej”.
Dopuszczalne są trzy formy prac: praktyczny przykład – demonstracja pomysłu, obiecujący biznesplan lub innowacyjna wizja przedstawiona w formie opisowej. Każdy uczestnik konkursu może złożyć dowolną liczbę prac. Termin ich składania mija 17 grudnia br. Szczegółowe informacje na stronie internetowej Polskiego Biura ds. Przestrzeni Kosmicznej: www.kosmos.gov.pl.

Kolumny opracowali: Krzysztof Kęciek, Aleksandra Pańko i Joanna Wielgat