Olśnienia teatralne 2023
To nie jest typowy ranking, lecz noty o tych spektaklach, które w minionym roku wywarły na mnie największe wrażenie. Listę otwiera musical „1989” z Teatru Słowackiego. Premierę miał pod koniec 2022 r., ale zobaczyłem go dopiero w tym roku. A to żelazna reguła – opisuję, co oglądałem. Jednak tytuł mój tekst o olśnieniach zawdzięcza spektaklowi Mateusza Pakuły „Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję”, koprodukcji Teatru Łaźnia Nowa w Krakowie i Teatru Żeromskiego w Kielcach. To przedstawienie, które nikogo nie pozostawia obojętnym; teatr, który boli, uwiera i poraża prawdą.
1989, scenariusz Marcin Napiórkowski, Katarzyna Szyngiera, Mirosław Wlekły, reżyseria Katarzyna Szyngiera, Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Gdański Teatr Szekspirowski, premiera gdańska 19 listopada 2022
Jakże rzadki w Polsce pokaz pozytywnego myślenia o naszej przeszłości. Zawsze znacznie większym wzięciem cieszyła się u nas martyrologia, tymczasem ten musical o zwycięstwie Solidarności i wygranych wyborach czerwcowych 1989 r. tchnie optymizmem. To jak powiew świeżego powietrza wpuszczony do zatęchłego wnętrza historii.
40-LATEK. WARSZAWSKI MUSICAL, reżyseria Joanna Drozda, dramaturgia Michał Wybieralski, Teatr Rampa na Targówku, premiera 15 września 2023
Udana sceniczna reanimacja bohatera serialu Jerzego Gruzy w musicalu, w którym nie chodziło o to, aby bohatera okpić, ośmieszyć albo, przeciwnie, wywindować na cokoły. Inżynier Karwowski, w którego wciela się Modest Ruciński, staje przed nami jako szeregowy bohater peerelowskiej, ale i dzisiejszej Warszawy.
BALKONY – PIEŚNI MIŁOSNE według Federica Garcíi Lorki i Johna Maxwella Coetzeego, scenariusz i reżyseria Krystian Lupa, Teatr Polski w Podziemiu – Wrocław, pokaz przedpremierowy 4 grudnia 2023
Mimo że to spektakl nużący i przeładowany, znać w nim rękę reżyserską Lupy, tworzącego własne wizje teatralne, wciąż plastycznie i aktorsko uwodzicielskie – powiodło się to szczególnie w partiach wykorzystujących fragmenty „Domu Bernardy Alba” Lorki.
CO GRYZIE GILBERTA GRAPE’A według Petera Hedgesa, reżyseria Karolina Kowalczyk, Teatr Powszechny w Warszawie, premiera 21 września 2023
Życie rodzinne znaczone wieloma ranami. Trudno zbliżyć się do siebie, przerwać zasieki psychiczne, odnaleźć szansę dla siebie i innych. A jednak to się udaje, wymaga tylko cierpliwości i uważności. Empatyczny spektakl, nastawiony na zrozumienie drugiego człowieka, czasem bardzo odmiennego, ale bliskiego.
CZEKAJĄC NA GODOTA Samuela Becketta, reżyseria Piotr Cieplak, Scena Studio Teatru Narodowego, premiera 9 grudnia 2023
Zdyscyplinowana inscenizacja Piotra Cieplaka oraz kreacje aktorskie Mariusza Benoit, Jerzego Radziwiłowicza, Bartłomieja Bobrowskiego i Cezarego Kosińskiego przyniosły ożywczą interpretację klasycznej komedii absurdu, która okazuje się aktualnym komentarzem do sytuacji zagubionego człowieka, wciąż czekającego na odmianę losu.
DOBRZE UŁOŻONY MŁODZIENIEC Jolanty Janiczak, reżyseria Wiktor Rubin, Teatr Nowy w Łodzi, premiera 25 marca 2023
Bodaj najlepszy scenariusz cenionej autorki dramatycznej, nawiązujący do autentycznej historii osoby walczącej o uznanie swojej wewnętrznej płci. Poprowadzony z taktem i znajomością trudnego tematu tranzycji zaowocował spektaklem, w którym widz solidaryzuje się z bohaterem, czując przypływ dobrej energii.
DOLCE VITA Julii Holewińskiej i Kuby Kowalskiego, reżyseria Marcin Hycnar, Teatr Współczesny w Warszawie, premiera 20 maja 2023
Rzecz o losach nowego pokolenia, jego niezdecydowaniu, utracie widoków na przyszłość, ciągłym wypatrywaniu sensu egzystencji. Marcello niczym bohater filmu Felliniego (Filip Kowalczyk, świetnie debiutujący tą rolą na warszawskiej scenie) szuka wyjścia z tej matni.
EMPUZJON według Olgi Tokarczuk, adaptacja i reżyseria Robert Talarczyk, Teatr Studio w Warszawie/Teatr Śląski/Instytut Grotowskiego, premiera warszawska 19 maja 2023
Na scenie nie jest aż tak mrocznie jak w powieści, ale dekoracje (dzieło Katarzyny Borkowskiej), oprawa muzyczna i aktorsko wycyzelowane postacie budzą uznanie. Może to najlepsza adaptacja teatralna prozy Tokarczuk: trzyma widzów w napięciu, przykuwa uwagę tajemniczą aurą i pytaniem, czy przesłanie tej powieści – miejsce dla wszystkich niezależnie od płci i odstępstw od tzw. cielesnej normy – kiedykolwiek się ziści.
FOBIA Markusa Öhrna i Karola Radziszewskiego, reżyseria Markus Öhrn, Nowy Teatr w Warszawie, premiera 7 listopada 2023
Dość makabryczny żart wywiedziony z wcześniejszych akcji Radziszewskiego „Fag Fighters”, które były – jak wyznaje autor – „rodzajem zemsty za wszystkie ataki homofobiczne”. Zabieg polega zatem na odwróceniu ról: gej, zamiast być wieczną ofiarą ataków i prześladowań, sam przechodzi do ataku i staje się prześladowcą swoich potencjalnych prześladowców. Wstrząsowa autoterapia.
Cały tekst można przeczytać w „Przeglądzie” nr 4/2024, dostępnym również w wydaniu elektronicznym
Fot. Marta Ankiersztejn
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy