„Papiery” na Lipskiego

Autor: Przegląd | 7 lutego, 2000

Chcę mieć zaszczyt znalezienia się na ławie oskarżonych z przyjaciółmi, których towarzyszem walki o lepszą Polskę byłem przez te kilka lat Od kilkunastu tygodni w prasie prawicowej trwa obrzydliwa  kampania opluwania pamięci Jana Józefa Lipskiego, znanego działacza opozycyjnego, współtwórcy i prezesa Klubu Krzywego Koła, inicjatora “Listu 34″, założyciela  Komitetu Obrony Robotników i prezesa Rady Naczelnej  reaktywowanej Polskiej Partii Socjalistycznej; Kampania propagandowa, przypominająca najgorsze wzorce marcowej nagonki, jest tym bardziej okrutna, że Lipski nie może się już bronić, zmarł bowiem w 1991 r. Epitety w rodzaju „zapiekły mason, zaciekle zwalczający tożsamość Polaka-katolika” należą do najłagodniejszych. Nie pomagają protesty środowisk i osób z nim współpracujących. Po­stanowiliśmy przybliżyć tę postać, publikując fragmenty relacji i doku­mentów, ukazujących działalność Jana Józefa Lipskiego. Grzegorz Sołtysiak Witold Jedlicki o działalności J.J. Lipskiego w Klubie Krzywego Koła. Był jednak jeden czynnik, który, jak się ostatecznie okazało, przeważył wszystkie trudności i sprawił, że Klub przetrwał kryzys i pomimo trudnych warunków później rozwijał się i odnosił sukcesy. Był nim upór, charakter i siła woli jednego człowieka. Ówczesny przewo­dniczący Klubu, Jan Józef Lipski, zaczął przede wszystkim cierpliwie, cegiełka po cegiełce, budować zręby organizacyjne Klubu i nawiązywać ogromną sieć osobistych i urzędowych kontaktów. Stworzył i przez szereg lat prowadził ogromną kartotekę Klubu. Potrafił zjednywać i łączyć ludzi o najbardziej odmiennych poglądach. Działał w sposób niearbitralny: przed podjęciem decyzji zawsze zwracał się do innych, aby wysłuchać ich opinii i nie narzucał swojej koncepcji. Dlatego koncepcyjne kierownictwo Klubu było kolektywne. (…) Raport agenta ps. “Zapalniczka” [Zdzisław Najder] dotyczący Klubu Krzywego Koła i Jana Józefa Lip­skiego, 25 października 1958 r. (Fragmenty) (…) Przez kogo i na jaką skalę utrzy­mywał Giedroyc stosunki z Klubem Krzywego Koła – nie wiem. Jedyne wia­domości w tej sprawie miałem od Jana Józefa Lipskiego, który jesienią ubiegłe­go roku zupełnie się nie krył z faktem prowadzenia z Giedroyciem korespon­dencji na temat ewentualnej pomocy organizacyjnej, jakiej miała udzielić “Kultura” -…oczywiście, nie bezpośre­dnio, ale poprzez protekcję – planowanej wycieczce KKK. (…) Wydaje mi się, że Lipski nie czytuje regularnie “Kultury”. Sprawia on zresztą na mnie obecnie wrażenie nie zainteresowanego polityką (przejmuje się tylko, jak zawsze, sprawą PAX-u, który jest w KKK instytucją na pewno najbardziej niepopularną). Mieczysław F. Rakowski, frag­ment “Dzienników politycznych”. 27 marca 1964 r. 14 marca grupa pisarzy i naukow­ców wysłała do premiera list następującej treści: “Do Pana Premiera Józefa Cyrankie­wicza, Ograniczenie przydziału papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrze­nie cenzury stwarza sytuację zagrażają­cą rozwojowi kultury narodowej. Niżej podpisani uznając istnienie opinii pu­blicznej, prawa do krytyki, swobodnej dyskusji i rzetelnej informacji za konieczny  element postępu, powodowani troską obywatelską, domagają się zmiany polskiej polityki kulturalnej w duchu praw zagwarantowanych przez Konstytucję Państwa Polskiego i zgodnych z dobrem narodu”. (…) Pierwszym odruchem władzy było zatrzymanie Jana Józefa Lipskiego( młody krytyk, kiedyś prezes Krzywego Koła, zaciekły przeciwnik “Polityki”) na 48 godzin i przeprowadzenie w jego mieszkaniu rewizji. Lipski pomagał Słonimskiemu, który był organizatorem tej akcji, w zbieraniu podpisów i, podobno, ten list kolportował: (…) Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Departament III Warszawa, 17 lutego 1967 r.      Tajne Notatka dotyczy zatrzymania J.J. Lipskiego w czasie zbierania podpisów pod petycją w obronie Adama Michnika. Uzyskaliśmy informację, że Jan Józef Lipski – pracownik naukowy Instytutu Badań Literackich PAN, były prezes Klubu Krzywego Koła wraz z innymi aktywistami tego Klubu opracował tekst nowej petycji do Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w obronie Adama Michnika. Zamierzali zebrać pod nią podpisy znanych profesorów warszawskich uczelni. Stwierdzono, że J.J. Lipski przeprowa­dził wstępne rozmowy z niektórymi naukowcami (prof. Tadeuszem Kotar­bińskim, prof. Janiną Kotarbińską, prof. Leszkiem Kołakowskim), z którymi omawiał treść petycji. Zbie­rał również podpisy wśród pomocni­czych pracowników naukowych UW pod inną petycją dotyczącą sprawy Adama Michnika. W związku z tym w dniu 16 lutego, w godzinach wieczornych zatrzymano Jana Józefa Lipskiego