Przedstawiciele OPZZ wzięli udział w wizycie studyjnej w Norwegii w ramach realizowanego przez OPZZ projektu „SIDA – Zrównoważona, integracyjna i godna praca dla wszystkich”. Na miejscu OPZZ reprezentowali: wiceprzewodniczący Piotr Ostrowski, w projekcie pełniący funkcję menedżera, oraz Katarzyna Duda, specjalista ds. polityki społecznej, asystentka projektu. Oprócz nich w skład delegacji wchodzili Dominika Pyzowska, koordynatorka projektów w Fundacji Friedrich-Ebert-Stiftung oraz Olena Babakova, dziennikarka pisząca o relacjach polsko-ukraińskich i ukraińskiej migracji do Polski i UE.
Polacy – największa mniejszość narodowa
W dniach 22-26 listopada delegacja spotykała się ze związkowcami, przedstawicielami organizacji pozarządowych oraz instytucji państwowych w Oslo i Stavanger, rozmawiając o tym, jak pomagają Polakom, którzy znaleźli się na norweskim rynku pracy. Szukano podobieństw i różnic, a także dobrych praktyk, które będzie można zastosować w Polsce, gdzie z kolei największą grupę stanowią pracownicy z Ukrainy.
Norwegia jest atrakcyjnym kierunkiem migracji zarobkowej z Polski. W przeszło pięciomilionowym kraju liczba Polaków przekracza 100 tys. Podczas kilkudniowego pobytu spotykaliśmy Polaków na każdym kroku. Nasi rodacy byli kucharzami w restauracji, w której zjedliśmy pierwszą kolację. Kilkunastu Polaków jadących do pracy towarzyszyło nam w drodze z Oslo do Stavanger, stolicy norweskiego przemysłu naftowego.
Związki zawodowe
W Norwegii do związków zawodowych należy niemal 50% pracowników, ponad cztery razy więcej niż w Polsce. Podczas spotkań z przedstawicielami Norweskiej Konfederacji Związków Zawodowych (LO) oraz związku zawodowego UNIO okazało się, że polskie i norweskie związki, a także polski i norweski rynek pracy borykają się z wieloma podobnymi problemami. W Norwegii, podobnie jak w Polsce, plagą są agencje pracy tymczasowej zatrudniające pracowników z zagranicy. Wykorzystują one niewiedzę migrantów na temat prawa pracy i zatrudniają ich na niekorzystnych warunkach bądź w ogóle nielegalnie. Po wielu nieudanych reformach prawa regulującego działalność tego typu agencji Norwegowie rozważają wprowadzenie zakazu działania agencji w branży budowlanej, gdzie dochodzi do największych nieprawidłowości. W Norwegii istnieje instytucja męża zaufania, której polskim odpowiednikiem jest przewodniczący związku zawodowego w zakładzie pracy. Mężowie zaufania są objęci ochroną prawną przed zwolnieniem i przyjmują skargi od pracowników oraz pomagają w rozwiązywaniu ich problemów. Mogą oni również wejść do zakładu pracy, aby prowadzić agitację związkową, jednak muszą wcześniej uzyskać zgodę pracodawcy. W ich opinii do rzadkości należą przypadki, gdy firmy odmawiają im wstępu. Korzyści z przynależności do związku w Norwegii są poza tym takie, że składkę członkowską na związek zawodowy można odliczyć od podatku, ponadto związki oferują na korzystniejszych warunkach niż na rynku ubezpieczenia na życie, ubezpieczenie OC i wiele innych.
OPZZ zostało poproszone o przedstawienie swojego punktu widzenia na kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej. Związkowcy z Norwegii widzieli w nim analogię do sytuacji z 2015 r., kiedy to tysiące migrantów, głównie z Syrii, przekroczyło rosyjsko-norweską granicę na rowerach. Akcja była koordynowana przez władze rosyjskie, lecz władze norweskie postąpiły humanitarnie i nie blokowały wjazdu do kraju.
Budowy fair play i Model Oslo
Norwescy pracodawcy i pracownicy rozpoczęli w 2019 r. wspólny projekt pod nazwą „Budowy fair play”, którego ideą jest poprawa warunków pracy w branży budowlanej. Do projektu można zgłosić informacje m.in. na temat pracy bez umowy, nieodprowadzania przez firmę składek na ubezpieczenia, naruszeń przepisów BHP czy korupcji.
Gdy mowa o pracy w sektorze budowlanym w Norwegii, trzeba wspomnieć o Modelu Oslo. To regulamin mający na celu wspieranie przyzwoitych warunków pracy, który ma być przestrzegany przez wykonawców usług dla gminy Oslo. Wykonawca chcący wybudować szkołę czy szpital dla gminy musi stosować się do stawianych przez nią wymagań, m.in. takich jak: stałe zatrudnianie pracowników czy ubezpieczenie od wypadków. Plakaty informujące o modelu znajdują się na budowach w Oslo, aby pracownicy mieli możliwość powiadomienia gminy na wypadek nieprzestrzegania przez firmy prawa.
Centra Obsługi Pracowników Zagranicznych
W 2016 r. Norwegowie otworzyli Centra Obsługi Pracowników Zagranicznych (SUA). Po jednym z nich oprowadził nas inspektor pracy – Polak. Zaskoczeniem było to, że nie miał on norweskiego obywatelstwa. W Polsce analogiczna sytuacja byłaby niemożliwa, polskie prawo wymaga bowiem od kandydatów na inspektorów obywatelstwa naszego kraju. Tracimy przez to szansę na skuteczniejsze rozwiązywanie problemów cudzoziemców.
Celem centrów jest ułatwienie zdobycia informacji na temat norweskiego prawa bez konieczności czasochłonnego odwiedzania kilku urzędów. Centrum mieściło się w jednym budynku, a jego pracownicy reprezentowali kilka instytucji: Urząd ds. Cudzoziemców, Państwową Inspekcję Pracy, policję i urząd skarbowy. Zarówno w centrum, jak i na jego stronie internetowej można zasięgnąć informacji na temat zasad pracy (płacy minimalnej w poszczególnych branżach) czy załatwić sprawy podatkowe (otrzymać norweski numer identyfikacyjny) bądź migracyjne (złożyć podanie o zezwolenie na pobyt). Strona jest dostępna w języku norweskim, angielskim i polskim.
I ty możesz zyskać podwójnie
Państwową Inspekcja Pracy w Norwegii prowadzi kampanię pod hasłem „I ty możesz zyskać podwójnie”. W bardzo przekonującym spocie pokazano, że przez nieznajomość przepisów pracownik może tracić nawet połowę pensji. Warto znać swoje prawa i zgłaszać ich łamanie Inspekcji, a przede wszystkim warto zrzeszać się w związkach zawodowych!
Katarzyna Duda jest specjalistą ds. polityki społecznej w OPZZ
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy