Dłuższy urlop, krótszy tydzień pracy, dłuższe przerwy, zgoda na pracę w godzinach nadliczbowych
Europa się starzeje, a co za tym idzie, na rynku pracy wzrasta odsetek osób starszych, natomiast systematycznie maleje liczba nowych, młodych pracowników. Obserwując zmiany zachodzące w strukturze wiekowej społeczeństw, dostrzeżono konieczność podjęcia odpowiednich działań, które pozwolą zatrzymać na rynku starszych pracowników i efektywniej wykorzystać ich wiedzę, doświadczenia i umiejętności.
Wśród wielu inicjatyw zmierzających do lepszego wykorzystania zasobów ludzkich należy odnotować zawarte 8 marca 2017 r. porozumienie ramowe europejskich partnerów społecznych dotyczące aktywnego starzenia się i podejścia międzypokoleniowego. Strony porozumienia wskazały konieczność wdrożenia niezbędnych rozwiązań na poziomach krajowym, sektorowym oraz poszczególnych zakładów pracy w celu umożliwienia starszym pracownikom aktywności na rynku pracy i pozostania na nim do osiągnięcia ustanowionego prawem wieku emerytalnego oraz ułatwienia zmiany międzypokoleniowej. Zdaniem jego sygnatariuszy ogólne ramy działania mają na celu:
• podniesienie świadomości i zrozumienie wyzwań i możliwości wynikających ze zmian demograficznych wśród pracodawców, pracowników i ich przedstawicieli,
• zapewnienie pracodawcom, pracownikom i ich przedstawicielom na każdym szczeblu praktycznych sposobów i/lub rozwiązań efektywnego promowania i zarządzania aktywnym starzeniem,
• zagwarantowanie i utrzymanie zdrowego, bezpiecznego i produktywnego środowiska pracy,
• promowanie innowacyjnego podejścia do cyklu życia zawodowego z wydajnymi i dobrej jakości miejscami pracy, które umożliwiają pracownikom pozostanie na rynku pracy do osiągnięcia wieku emerytalnego,
• ułatwienie wymiany, współpracy oraz promowanie konkretnych działań zmierzających do przekazywania wiedzy i doświadczenia między pokoleniami w miejscu pracy.
Działania te powinny umożliwić pracownikom reprezentującym każdą grupę wiekową pozostanie na rynku pracy w zdrowiu i aktywności do osiągnięcia przez nich wieku emerytalnego. A także podnieść kulturę w miejscu pracy tak, aby wszyscy pracownicy, niezależnie od wieku, byli szanowani i doceniani.
Nad wdrożeniem w Polsce zasad tego porozumienia pracuje Zespół problemowy ds. prawa pracy Rady Dialogu Społecznego. Podczas jego obrad przedstawiciele OPZZ zgłosili wiele postulatów, których wprowadzenie – zarówno poprzez zmiany legislacyjne, jak i promowanie w zakładach pracy tzw. dobrych praktyk – umożliwiałoby pracownikom bezpieczną i zdrową pracę do czasu przejścia na emeryturę. Wśród propozycji OPZZ znalazły się zarówno rozwiązania obejmujące wszystkich pracowników, jak i odnoszące się głównie do tych starszych. Dotyczą one m.in.:
• wprowadzenia dłuższych urlopów wypoczynkowych (do 32 dni w roku kalendarzowym), gdyż obecny wymiar nie gwarantuje właściwej regeneracji sił pracownika, nie służy też ochronie jego zdrowia ani przywróceniu mu pełnej zdolności do pracy,
• skrócenia tygodniowego wymiaru czasu pracy z zachowaniem wysokości wynagrodzenia, początkowo do 38, a następnie do 35 godzin tygodniowo,
• wprowadzenia dłuższej lub dodatkowej przerwy wliczanej do czasu pracy,
• zastosowania wymogu uzyskania zgody starszego pracownika na pracę w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy oraz na wykonywanie pracy w porze nocnej.
W systemie prawa pracy powinna także znaleźć się umowa mentorska, której celem byłoby nagradzanie starszych pracowników za przekazywanie wiedzy, doświadczenia oraz umiejętności młodszym pracownikom. Ponadto zdaniem OPZZ należy wprowadzić rozwiązania, które ułatwią zatrudnianie starszych osób poprzez:
• zwolnienie pracodawcy ze składek od tych osób na rzecz Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• możliwość uzyskiwania zwrotu kosztów szkoleń lub ich części, na które wysyłani byliby starsi pracownicy w celu przekwalifikowania się lub poszerzenia umiejętności (generalnie dostęp do szkoleń to kluczowy czynnik mający pomóc pracownikom rozwijać ich umiejętności w ciągu całej kariery zawodowej),
• możliwość dofinansowania inwestycji i udogodnień w zakładzie pracy służących starszym pracownikom.
Należy również wdrożyć działania prewencyjne w celu wspierania dbałości o zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy poprzez dostosowanie procesów i stanowisk pracy, zmianę rozkładu i przydziału zadań pracowniczych oraz szerzenie wśród wszystkich pracowników wiedzy na temat zasad zdrowia i bezpieczeństwa.
Porozumienie dotyczące aktywnego starzenia się i podejścia międzypokoleniowego powinno zostać wdrożone przez krajowych partnerów społecznych najpóźniej do 7 marca 2020 r.
Paweł Śmigielski jest dyrektorem wydziału prawno-interwencyjnego OPZZ
Fot. Krzysztof Żuczkowski
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy