Eureka

Eureka

ARCHEOLOGIA

Neandertalczycy zamarzli

Ostatni neandertalczycy przypuszczalnie padli ofiarą epoki lo­dowcowej, a nie zostali wytępieni przez człowieka współczesne­go. Do takiego wniosku doszedł Clive Finlayson, naukowiec z muzeum w Gibraltarze. Zbadał on osady denne Morza Śród­ziemnego i doszedł do wniosku, że 24 tys. lat temu na Półwyspie Iberyjskim panował wyjątkowo suchy i zimny klimat – temperatura wody wokół Balearów spadła do 8 stopni (obec­nie wynosi od 8 do 20 stopni). „Właśnie klimat zadał ostatecz­ny cios neandertalczykom”, twierdzi Finlayson. W ubiegłym roku odnalazł on w grocie Gorham pod Gibraltarem przy­puszczalnie ostatnie obozowisko człowieka z Neandertalu w Europie, pochodzące sprzed 24 tys. lat. W pozostałych re­gionach kontynentu neandertalczycy zostali znacznie wcześniej wyparci przez człowieka współczesnego.

GENETYKA

Geny złości

Badania amerykańskich naukowców pokazały, że kobieca złość ma podłoże genetyczne i zależy m.in. od wariantów jednego z ge­nów regulujących nastrój i emocje – dokładniej genu kodującego receptor 2C dla serotoniny. Jest ona związkiem pośredniczącym w komunikacji komórek nerwowych i wpływa na nasz nastrój i emocje. Im aktywniej działa serotonina, tym mniejszy jest poziom agresji i złości. Naukowcy z Uniwersytetu w Pittsburghu przeprowa­dzili badania na grupie 550 Europejek. Okazało się, że kobiety, któ­re posiadały jedną lub dwie zmiany w genie kodującym receptor 2C dla serotoniny, były lepiej nastawione do świata. Miały również niż­szy poziom agresji niż osoby z niezmienionymi wariantami tego genu.

BIOLOGIA

Cudowna regeneracja

Okazuje się, że pewien gatunek osłonic, prymitywnych morskich bezkręgowców, ma cudowną zdolność regeneracji. Żyjące w płytkich przybrzeż­nych wodach osłonice Botrylloides leachi tworzą wielkie kolonie składające się z milionów maleńkich, mierzących 2-3 mm osobników. Naukowcy z izra­elskiego Institute of Technology w Hajfie odkryli, że w trzy tygodnie potrafią one odtworzyć całe pełnosprawne ciało z fragmentu naczynia krwionośne­go. Badacze prześledzili wszystkie etapy regeneracji. Pozwoli to nie tylko le­piej zrozumieć ten proces u bezkręgowców, ale pomoże też wyjaśnić, dlaczego kręgowce nie mają takich cudownych zdolności.

TECHNOLOGIA

Energia w falach

Fale oceaniczne są potencjalnie olbrzymim źródłem energii. Jednak jak dotąd technologia zamiany energii fal morskich w prąd nie rozwinęła się. Tę sytuację najpewniej zmieni uruchomienie na wodach Portugalii dużej elektrowni, wyko­rzystującej właśnie ten rodzaj energii. Urządzenie, którego budowa zajęła kilka lat, składa się z dużych, połączonych ze sobą metalowych cylindrów. Konstrukcja nazwana została Pelamis. Fale, przemieszczając się wzdłuż cylindrów, wprawiają w ruch sąsiadujące ze sobą moduły. Za pomocą układów hydraulicznych ruch ten jest zamieniany na energię elektryczną. Na razie wydajność takiego systemu jest mała, a cena duża. Może to się jednak zmienić. Wystarczy wspomnieć energię wia­trową, której koszt produkcji od pierwszego zastosowania spadł aż o 80%.

MATEMATYKA

Kalkulator na maturze?

70% nauczycieli jest za umożliwieniem uczniom korzystania z elektronicznych pomocy naukowych na maturze – pokazują badania Stowarzyszenia Nauczy­cieli Matematyki i Forum Dydaktyków Matematyki. Zwolennicy tego pomysłu przypominają, że zarów­no na maturze międzynarodowej, jak i egzaminach dojrzałości w Portugalii, Belgii, Hiszpanii, części Nie­miec i krajach skandynawskich uczniowie mogą używać kalkulatorów graficznych, a za rok w Nor­wegii będą mogli korzystać z laptopa. Tymczasem w Polsce na maturze z matematyki dopuszczalny jest tylko kalkulator z podstawowymi funkcjami. Zdaniem specjalistów, dzieci przyzwyczajone są teraz do różnych urządzeń elektronicznych. Po­zbawiony ich młody człowiek znajduje się więc w nienaturalnej dla siebie sytuacji.

MEDYCYNA

Zastrzyk bez bólu

Być może już wkrótce przestaniemy bać się zastrzyków. Izraelska firma NanoPass opracowała bowiem „strzykawkę bezbólową”, zwaną MicronJet. Urządzenie to może być używane zamiast normalnej igły. MicronJet składa się z licznych cieniutkich mikroigieł, tak krótkich, że nie dosięgają do podskórnych nerwów, a więc nie powodują bólu. Nowy wynalazek powinien okazać się użyteczny zwłaszcza przy podawaniu szczepionek. Będzie można stosować mniej czynnej substancji, ponieważ krótkie igły umieszczą ją tuż pod skórą, tam, gdzie znajduje się najwięcej komó­rek układu odpornościowego. Testy kliniczne nowej strzykawki rozpoczną się w Izraelu i w UE w tym roku.

ASTRONOMIA

Nakręcane słońcem

Pędzące w przestrzeni kosmicznej obracające się asteroidy, nagrzewane promieniami Słońca, wirują coraz szybciej. Efekt ten był znany w teorii, ale dopiero niedawno, dzięki niezwykle dokładnym obserwacjom, udało się zare­jestrować to zjawisko. Brytyjsko-amerykański zespół naukowców wziął pod lupę asteroidę PH5, o średnicy 114 m, odległą od Ziemi o 1,6 mln km. Okazało się, że na skutek ogrzania powierzchni każdego roku obraca się ona o jedną milisekundę szybciej. Natomiast fińskie obserwacje asteroidy Apollo (znajdującej się 340 mln km od Ziemi) pokazały, że dzięki Słońcu zwiększa ona prędkość wirowania o cztery tysięczne sekundy rocznie. Dzięki temu za 15-40 mln lat obrót asteroidy PH5 będzie trwał nie 12 minut, jak teraz, ale 20 sekund.

EDUKACJA

International Warsaw Festival of Philosophical Culture

Creatio Ex Legendo

6-12 of May, 2007 WARSAW

Filozofia dla każdego

W dniach 6-12 maja odbędzie się Międzynarodowy Warszawski Festi­wal Kultury Filozoficznej Creatio Ex Legendo (z łac. tworzenie z czyta­nia) – impreza pomyślana jako cykl czterech projektów filozoficzno-artystycznych realizowanych w kolejnych latach. Ta wyjątkowa metoda pracy ma propagować europejską kulturę filozoficzną, przeciwdziałać zjawisku analfabetyzmu i przemocy w szkole poprzez budowę kultury dialogu, a także poprawić jakość pracy w szkole. Do udziału organizatorzy zapraszają szkoły z całej Polski oraz nauczycieli i studentów, którzy chcieliby poprowadzić zajęcia. Chętni będą mogli uczestniczyć w bezpłatnych kursach doskonalenia zawodowego w zakresie meto­dy LEGO-LOGOS (2-5 kwietnia), a po festiwalu dobyć praktyki zawodowe w szkołach.

Wszelkie informacje i aplikacje zgłoszeniowe dostępne są na stronie www.lego-loqos.pl. Pytania można kierować do biura festiwalu: festival@lego-logos.pl lub pod numer (0-22) 656 67-50/49/48.

INTERNET

Koniec tureckiego YouTube

Turecki sąd zdecydował o uniemożliwieniu obywatelom dostępu do YouTube, gdyż jeden z filmów zamieszczonych w tym serwisie obrażał założyciela Republiki Tureckiej. Mustafę Kemala Ataturka, co w Turcji jest nielegalne. Największy dostawca Internetu w tym kraju, państwowy Turk Telecom, już zastosował się do tego wyroku. Powo­dem tej decyzji były pojawiające się na YouTube filmy, w których Ataturk nazwany został homoseksualistą. Tymczasem w Turcji zakaza­ne jest zarówno krytykowanie Ataturka, jak i atakowanie „tureckości”. Tamtejsza prokuratura uznała przypisywanie Ataturkowi innej orienta­cji seksualnej za bezpośredni atak na jego osobę.

KLIMATOLOGIA

Upały nad Bałtykiem

Raport opracowany przez 80 naukowców z krajów nadbałtyckich pokazuje, że temperatury w rejonie Bałtyku podnoszą się szybciej niż przeciętna globalna. W efekcie zmniejsza się liczba dni, kiedy część mo­rza skuwają lody. W tym stuleciu dla całego basenu prognozowany jest wzrost rocznych temperatur o 3-5 stopni C- ostrzega raport Komisji Hel­sińskiej ds. ochrony Morza Bałtyckiego (Helcom). Ta międzynarodowa or­ganizacja gromadzi przedstawicieli dziewięciu krajów nadbałtyckich oraz Komisji Europejskiej. Dla porównania temperatury na świecie w tym stu­leciu wzrosną najprawdopodobniej o 1,8-4 stopnie C.

FIZYKA

Polacy w CERN

Polscy nauczyciele fizyki mogą starać się o szkolenie w Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych CERN w Genewie. Projekt składa się z trzech sesji szkoleniowych, udział naukowców z Pol­ski finansowany jest przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Pierwsza jednodniowa sesja odbędzie się w kwietniu w Instytucie Problemów Jądrowych w Świerku. Druga, sześciodniowa, zostanie zorganizowana w Szwajcarii. Trzecia, dwudniowa, od­będzie się we wrześniu w Instytucie Problemów Jądrowych PAN w Krakowie. CERN to największe ccntrum fizyki cząstek na świecie. Powstało w 1954 r. i było jednym z pierwszych wspólnych przedsięwzięć narodów Europy.

MEDYCYNA

Antyalkoholowy lek

Amerykańscy naukowcy z Narodowego Instytutu Zagro­żeń Alkoholem i Alkoholizmu (NIAAA) opracowali środek blokujący zachodzące w mózgu reakcje związane z uza­leżnieniem od alkoholu. Substancja o nazwie MTIP hamu­je działanie czynnika uwalniającego kortykotropinę (CRF). Poziom CRF w mózgu podnosi się wkrótce po wy­piciu alkoholu. Zwykle jednak wraca do normy po około 24 godzinach. Badania laboratoryjne pokazały jednak, że poziom CRF podnosi się u zwierząt, które były uza­leżnione od alkoholu Wyraźnie zwiększało to ryzyko nawrotu nałogu. MTIP może być podawany doustnie. Osiąga w mózgu poziom pozwalający na zablokowa­nie 90% receptorów CRF. Co ważne, nie gromadzi się w innych narządach, na przykład w wątrobie.

Wydanie: 12/2007, 2007

Kategorie: Nauka

Napisz komentarz

Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy