OPZZ chce zagwarantować Polkom i Polakom godną emeryturę
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, równolegle z działaniami na rzecz godnej pracy i płacy, dąży do zagwarantowania Polkom i Polakom godnej emerytury po zakończeniu aktywności zawodowej.
Oczekujemy systemowych rozwiązań
OPZZ od lat domaga się systemowych zmian na rzecz przeciwdziałania ubóstwu emerytów i rencistów, którego zasięg wzrósł znacząco podczas pandemii. W 2020 r. liczba Polaków żyjących poniżej minimum egzystencji sięgnęła niemal 2 mln osób, w tym 312 tys. seniorów. Liczba skrajnie ubogich seniorów w 2020 r. zwiększyła się o ok. 49 tys. w stosunku do poprzedniego roku.
W celu ochrony osób starszych przed ubóstwem emerytalnym OPZZ domaga się przede wszystkim zwiększenia proponowanego wskaźnika waloryzacji emerytur i rent. Biorąc pod uwagę potrzebę stałego zwiększania udziału emerytów i rencistów we wzroście gospodarczym i potrzebę zagwarantowania im odczuwalnej poprawy sytuacji finansowej, wskaźnik powinien wynosić nie mniej niż średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów w 2020 r., zwiększony o co najmniej 50% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia za pracę w poprzednim roku. Opowiadamy się ponadto za tym, aby wprowadzić przepis obligujący rząd do tego, by świadczenia emerytalno-rentowe były waloryzowane nie raz w roku, ale dwukrotnie – w marcu i we wrześniu, jeśli inflacja w pierwszym półroczu będzie bardzo wysoka. Mechanizm dwukrotnej, warunkowej waloryzacji będzie stanowić dodatkową ochronę i zagwarantuje gospodarstwom emerytów i rencistów utrzymanie realnej wartości świadczeń w przypadku wysokiej inflacji.
Zwracamy ponadto uwagę na to, że Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w swoich badaniach przyjął, że poziom wydatków, które są dolną granicą godziwego poziomu życia, wyznacza minimum socjalne (w 2022 r. wynosi ono 1310,46 zł). OPZZ proponuje, by minimum socjalne stało się podstawą do kształtowania minimalnej emerytury – świadczenie to nie powinno być niższe niż wysokość minimum socjalnego dla jednoosobowych gospodarstw emeryckich.
Kolejnym rozwiązaniem, które dodatnio wpłynęłoby na sytuację materialną emerytów, byłoby wprowadzenie dodatkowych emerytur dla wdów i wdowców. Obecnie kobieta po śmierci męża musi zdecydować, czy zachować swoją emeryturę, czy zrezygnować z niej i skorzystać z renty rodzinnej – 85% emerytury męża. OPZZ uważa, że wdowie lub wdowcowi pobierającemu świadczenie emerytalne powinno przysługiwać dodatkowo 50% emerytury zmarłego małżonka, co odczuwalnie poprawi sytuację materialną samotnych emerytów.
14. emerytura a „emerytury groszowe”
Gdy mowa o ubóstwie emerytalnym, nie można pominąć kwestii emerytur niższych niż najniższa ustawowa wysokość emerytury. Ich liczba rośnie systematycznie z roku na rok – w grudniu 2020 r. wypłacono ponad 310 tys. takich świadczeń, tj. prawie 19% więcej niż w grudniu 2019 r., a w grudniu 2021 r. wypłacono niemal 338 tys. emerytur w wysokości niższej niż minimalna, czyli prawie 9% więcej niż rok wcześniej. W ocenie OPZZ tzw. 14. emerytura, wypłacona po raz pierwszy w 2021 r., a po raz drugi w 2022 r., chociaż podejmuje próbę złagodzenia problemów finansowych osób otrzymujących niskie świadczenia emerytalne i rentowe, ma charakter incydentalny i w perspektywie długofalowej nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. Świadczenie nie jest bowiem ujęte w projekcie budżetu na 2023 r. Nie jest ono trafną odpowiedzią na problem ubóstwa emerytalnego i na pewno nie rozwiąże problemu „emerytur groszowych”, czyli świadczeń poniżej emerytury minimalnej (wynoszącej w 2022 r. 1338,64 zł brutto).
Z taką oceną zgadza się m.in. dr Tomasz Lasocki: „Postrzegam ten program jako rodzaj jednorazowej zapomogi, działania filantropijnego. »Czternastka« może jedynie pomóc w rozwiązaniu doraźnych, jednorazowych problemów, np. potrzeby wymiany lodówki czy pralki. Może też pomóc w parokrotnym zakupie leków bądź żywności”. Aby powstrzymać tendencję zwiększania się liczby „emerytur groszowych”, należy przede wszystkim dążyć do tego, by składki na ubezpieczenia społeczne były odprowadzane od wszystkich umów-zleceń, a nie tylko do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, a także od umów o dzieło, oraz prowadzić działania na rzecz ograniczenia skali pracy nierejestrowanej. Konieczna jest ponadto skuteczna edukacja na temat systemu ubezpieczeń społecznych ze szczególnym naciskiem na wiedzę o systemie emerytalnym.
Katarzyna Duda jest specjalistką ds. polityki społecznej w OPZZ
Odpowiedz na treść artykułu lub innych komentarzy