Miał być narzędziem autokratów, a sięgają po niego też kraje demokratyczne W ostatnich dniach ubiegłego roku o oprogramowaniu szpiegującym stworzonym przez izraelską firmę NSO Group mówiło się wszędzie. W Polsce temat stał się popularny za sprawą odkrycia inwigilacji polityków PO, Romana Giertycha oraz prokurator Ewy Wrzosek (zresztą od grudnia ta lista się wydłużyła). Znacznie szerzej na świecie komentowano przypadki użycia Pegasusa przez rządy, które akurat można było o to podejrzewać. Bahrajn, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Arabia Saudyjska, Honduras, Węgry. Wszystkie te kraje są albo jawnie autorytarne, albo zdecydowanym krokiem w kierunku autorytaryzmu podążają. W żadnym z nich wybory, jeśli w ogóle są przeprowadzane, nie spełniają kryteriów równości, a wolna prasa została albo zlikwidowana, albo zepchnięta do podziemia. Dziennikarze zresztą nierzadko okazywali się solą w oku satrapów. Dowodem na to niech będą ślady użycia Pegasusa na telefonie saudyjskiego felietonisty „Washington Post” Dżamala Chaszukdżiego czy akcja inwigilowania reporterów dziennika „El Faro”, największej środkowoamerykańskiej redakcji śledczej, z jej szefem Óscarem Martínezem na czele. Podsłuch u Katalończyków Od końca ubiegłego roku do początku wiosny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy antydemokratyczną formą rządów a używaniem wszechpotężnego oprogramowania inwigilacyjnego wydawał się więc oczywisty. Pogłębiały go zresztą kolejne odkrycia Citizen Lab, jednostki naukowej przy Uniwersytecie Toronto zajmującej się badaniami na styku demokracji i przestrzeni cyfrowej. Obraz zaczął jednak się komplikować, gdy do listy trzeba było dopisać dwa kolejne kraje: Hiszpanię i Wielką Brytanię. Dwie dobrze funkcjonujące demokracje, z szerokim wachlarzem praw publicznych i, zwłaszcza na Wyspach, dobrze rozwiniętym aparatem cywilnej kontroli nad służbami. W Hiszpanii podsłuchiwani byli liderzy katalońskich ruchów separatystycznych, od lat uważani przed rząd federalny w Madrycie za zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. W październiku 2017 r. zorganizowali w Katalonii referendum niepodległościowe, którego ani premier Pedro Sánchez, ani rodzina królewska nie zamierzali uznać. Konflikt eskalował błyskawicznie, ulice Barcelony zalał rozgniewany tłum budujący barykady i ścierający się z policją. Sytuacja przestała być zwykłym sporem politycznym, a stała się czymś pomiędzy cywilnym zamachem stanu a zalążkiem realnej wojny domowej. Carles Puigdemont, lider separatystów i główny organizator referendum, zrozumiał, że pozostanie w Hiszpanii będzie oznaczało karę więzienia i klęskę całego ruchu, którego był twarzą. Pokojowe współistnienie jego i jego ekipy z rządem Sáncheza było niemożliwe, więc Puigdemont z Hiszpanii po prostu uciekł. Dla wolności – swojej i Katalonii – gotów był poświęcić karierę, odmawiając uczestnictwa w zaprzysiężeniu go na europosła w 2019 r. W Parlamencie Europejskim ostatecznie zasiadł, choć dopiero kilkanaście miesięcy później, po wygraniu długiej batalii sądowej. Dziś już wiadomo, że Puigdemont był śledzony za pomocą Pegasusa, również poza granicami kraju. Oprogramowanie szpiegowskie zainstalowano też na telefonach co najmniej 65 osób związanych z ruchem separatystycznym. W tym u poprzedników Puigdemonta na stanowisku szefa władz Katalonii od 2010 r. To informacja o tyle ważna, że wcześniejsi premierzy Katalonii, np. bezpartyjny Quim Torra, nie należeli do specjalnie agresywnych zwolenników niepodległości swojego regionu. Większość nie angażowała się też w późniejsze krucjaty Puigdemonta. Po co więc było ich podsłuchiwać? Ustawka premiera? Citizen Lab dobrze diagnozuje zainfekowanie Pegasusem, nie ma jednak sposobu na odnalezienie jego przyczyny. Innymi słowy, Kanadyjczycy wiedzą, kto był śledzony, ale nie wiedzą, przez kogo. W sprawie katalońskich separatystów opinia publiczna szybko wydała wyrok. Podsłuchiwać musiała ekipa Sáncheza! Premier wielokrotnie wypowiadał się przeciwko Puigdemontowi, zapowiadał postawienie przed sądem organizatorów referendum. Miał zatem motyw. Jeśli dodać do tego zapewnienia NSO Group, że klientami Pegasusa mogły być tylko administracje publiczne, naprawdę trudno było mieć jakiekolwiek wątpliwości. Sprawa się skomplikowała, gdy miesiąc później wyszło na jaw, że ślady Pegasusa znaleziono na telefonie samego Sáncheza. Choć w tym wypadku ekspertyzy nie przedstawiły pozarządowe organizacje z zagranicy, takie jak Citizen Lab czy Amnesty International – zrobiła to hiszpańska publiczna agencja bezpieczeństwa cyfrowego CNC. Zhakowany został też aparat szefowej resortu obrony, Margarity Robles. Opinia publiczna podzieliła się w Hiszpanii prawie na pół. Przeciwnicy rządu nie wierzyli w ustalenia CNC, uznając je za ustawkę. Ich zdaniem Sánchez sfingował własną
Tagi:
Amazon, amerykańscy oligarchowie, Arabia Saudyjska, autorytaryzm, Bahrajn, biznes, Carles Puigdemont, Citizen Lab, debata publiczna, demokracja, Donald Trump, dyktatorzy, Dżamal Chaszukdżi, dziennikarze, El Faro, Elon Musk, Europa, Europa Południowa, Europa Zachodnia, Ewa Wrzosek, Facebook, gospodarka, Hiszpania, Honduras, internet, Jeff Bezos, kapitalizm, korporacje, Margarita Robles, Mark Zuckerberg, media, multimiliarderzy, neoliberalizm, New Yorker, NSO Group, oligarchia, Óscar Martínez, Pedro Sánchez, PO, polityka, polityka w Europie, prasa, Quim Torra, Roman Giertych, Ronan Farrow, Tesla, Twitter, Unia Europejska, USA, Washington Post, Węgry, Wielka Brytania, wolność prasy, wolność słowa, Zjednoczone Emiraty Arabskie
